Tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ: Ngày 31/8/2020, Chính phủ có Báo cáo số 393/BC-CP về tình hình thực hiện Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch tổ chức triển khai thi hành Hiến pháp và Nghị quyết số 67/2013/QH13 của Quốc hội về tăng cường công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành năm 2020.
Tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 và Nghị quyết số 67/2013/QH13 của Quốc hội, trong năm qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tăng cường chỉ đạo triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết. Các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ đã tập trung chỉ đạo sâu sát hơn công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết, thường xuyên quán triệt, đôn đốc tại các cuộc họp giao ban tuần, tháng, quý. Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ đã quyết liệt hơn trong việc theo dõi, đôn đốc các bộ thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.
Kết quả xây dựng, trình dự án luật, pháp lệnh và triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh
Về kết quả xây dựng, trình các dự án luật, pháp lệnh: Tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2019) và kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2020), Quốc hội đã thông qua tổng số 21 luật, trong đó, có một số luật được sửa đổi, bổ sung thuộc Danh mục ban hành triển khai thi hành Hiến pháp và 01 luật được ban hành mới là Luật Thanh niên năm 2020. Việc Quốc hội sửa đổi, bổ sung, ban hành các luật trong năm vừa qua đã góp phần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trên các lĩnh vực. Đây là những luật quan trọng, liên quan trực tiếp đến tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức; bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân; kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh…
%20ok%2017.jpg)
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long báo cáo về kết quả xây dựng, trình dự án, pháp lệnh và triển khai Hiến pháp, luật, pháp lệnh.
Kết quả tuyên truyền, phổ biến Hiến pháp, luật, pháp lệnh: Về công tác chỉ đạo, hướng dẫn: Hội đồng phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương; Bộ Tư pháp, các bộ, ngành, đoàn thể ban hành Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) năm 2020 hoặc lồng ghép công tác PBGDPL trong Chương trình, Kế hoạch công tác năm. Trong các kế hoạch đó đều xác định việc quán triệt, phổ biến nội dung cơ bản, ý nghĩa của Hiến pháp, luật, pháp lệnh mới ban hành cho cán bộ, công chức và nhân dân là một nhiệm vụ trọng tâm phải triển khai thực hiện trong năm.
Về hình thức phổ biến: Chính phủ đã tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tăng cường thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật dưới nhiều hình thức: Thực hiện cập nhật, đăng tải công khai toàn văn nội dung các luật, pháp lệnh trên Công báo, Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản pháp luật; Tổ chức biên soạn tài liệu tập huấn đa dạng với nhiều hình thức; Tổ chức các Hội nghị phổ biến, tập huấn nội dung các luật, pháp lệnh mới cho đội ngũ báo cáo viên pháp luật.
Bộ Tư pháp, các Bộ, ngành, đoàn thể ở Trung ương đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn định hướng thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, chú trọng việc phổ biến pháp luật, vận động cán bộ, nhân dân tự giác tuân thủ, chấp hành pháp luật liên quan đến phòng, chống dịch dưới nhiều hình thức như thực hiện phổ biến qua fanpage, zalo…, tổ chức hội nghị tuyên truyền trực tuyến.
Về việc bố trí các nguồn lực bảo đảm cho công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh: Ở Trung ương, tổng số cán bộ, công chức làm công tác xây dựng chính sách, soạn thảo, thẩm định là 5.138 người. Cơ bản, công chức làm công tác xây dựng pháp luật ở Trung ương được đào tạo chính quy với 1.929 người có trình độ đại học và 3.030 người có trình độ sau đại học. Ở địa phương, tổng số cán bộ, công chức làm công tác xây dựng chính sách, soạn thảo, thẩm định là 11.324 người. Riêng các Sở Tư pháp, có tổng số cán bộ, công chức là 962 người.
Về đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác pháp chế: Tính đến ngày 01/01/2020, cả nước có 8.546 người làm công tác pháp chế, trong đó, các bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ có 4.173 người. Địa phương hiện có 80 Phòng Pháp chế tại các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, với tổng số 2.242 người. Để bảo đảm cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật, hàng năm, các bộ, ngành, địa phương đã lập dự toán trong kinh phí thường xuyên, gửi cơ quan tài chính cùng cấp để tổng hợp, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Kết quả xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết
Bộ Tư pháp đã phối hợp Văn phòng Chính phủ và các bộ rà soát các luật, pháp lệnh được thông qua; xác định đầy đủ nội dung, lập danh mục văn bản quy định chi tiết trình Thủ tướng Chính phủ phân công cơ quan chủ trì soạn thảo; gửi thông báo đến Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh những nội dung mà luật, pháp lệnh giao cho quy định chi tiết. Chính phủ giao Bộ Tư pháp phối hợp với Văn phòng Chính phủ, Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ theo dõi, đôn đốc, kiểm tra và báo cáo Chính phủ về tình hình xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết tại các phiên họp thường kỳ tháng, quý, 6 tháng, hằng năm và phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật; công khai tình hình soạn thảo và nợ ban hành văn bản trên Cổng thông tin điện tử của Chính phủ và của Bộ Tư pháp, thường xuyên có văn bản đôn đốc công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh.
Kết quả cụ thể
Tính từ ngày 16/8/2019 đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ có nhiệm vụ xây dựng, ban hành 103 văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các luật, pháp lệnh, nghị quyết đã có hiệu lực. Tính đến nay, Chính phủ, các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ đã ban hành được 71 văn bản. Còn 32/103 văn bản nợ chưa ban hành. Ngoài ra, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ còn có nhiệm vụ xây dựng, ban hành 86 văn bản (53 nghị định, 05 quyết định, 28 thông tư) để quy định chi tiết được giao tại 17 luật sẽ có hiệu lực trong năm 2021. Việc xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết trong thời gian qua đã được thực hiện theo đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (Luật năm 2015).
%20ok%2017.jpg)
Phiên họp thứ 48 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Về chất lượng của văn bản quy định chi tiết thông qua công tác thẩm định, kiểm soát thủ tục hành chính và kiểm tra, xử lý văn bản: Công tác thẩm định, kiểm soát thủ tục hành chính đối với dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật đã được các bộ quan tâm chỉ đạo thực hiện gắn kết với vai trò đầu mối là tổ chức pháp chế đã đi vào nề nếp và có sự kiểm soát chặt chẽ, góp phần nâng cao chất lượng văn bản. Đối với công tác thẩm định các nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tư pháp đã tuân thủ đầy đủ quy định của Luật năm 2015 về trình tự, thủ tục, nội dung thẩm định. Việc thẩm định các thông tư là văn bản quy định chi tiết, thời gian qua các bộ cũng tích cực quan tâm, chỉ đạo đầu mối là tổ chức pháp chế.
Về công tác kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật: Từ ngày 16/8/2019 đến ngày 15/8/2020, Bộ Tư pháp đã tiến hành kiểm tra theo thẩm quyền đối với các thông tư là văn bản quy định chi tiết, kết quả bước đầu chưa phát hiện nội dung trái pháp luật. Về việc xem xét xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan cấp dưới để xảy ra chậm trễ trong việc triển khai thi hành, ban hành văn bản quy định chi tiết. Về phía Chính phủ, ngoài việc đăng tải công khai tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản trên Cổng thông tin điện tử của Chính phủ, tại các phiên họp, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã nhắc nhở, kiểm điểm trực tiếp các đồng chí Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ còn để xảy ra tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết.
Về phía Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo rõ: Tiến độ và chất lượng các dự án luật, pháp lệnh và văn bản quy định chi tiết thi hành luật, pháp lệnh là một trong các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ, là tiêu chuẩn xét các danh hiệu thi đua, khen thưởng đối với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và các cá nhân, tổ chức liên quan năm 2020 (Công văn số 228/TTg-PL ngày 13/02/2020). Về phía các Bộ, đã tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của đơn vị, cá nhân trong công tác xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết, đề ra một số hình thức kiểm điểm trách nhiệm như không xem xét khen, tặng danh hiệu thi đua cho các cơ quan, đơn vị, thủ trưởng cơ quan, đơn vị có tình trạng chậm ban hành, nợ đọng văn bản quy định chi tiết.
Hạn chế, bất cập và nguyên nhân
Tính đến tháng 8/2020, còn 20 dự án luật nằm trong Danh mục ban hành kèm theo Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 chưa được ban hành, trong đó có 17/20 dự án luật, pháp lệnh chưa được đưa vào hoặc đã được đưa vào nhưng rút ra khỏi Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. Công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh trong một số trường hợp còn chưa kịp thời, hiệu quả chưa cao. Việc văn bản quy định chi tiết phải có hiệu lực đồng thời với văn bản được quy định chi tiết chưa được thực hiện triệt để. Số văn bản nợ ban hành đến nay vẫn còn 32 văn bản. Hoạt động phổ biến các luật, pháp lệnh mới, đôi khi thực hiện chưa kịp thời.
Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ: Những hạn chế, bất cập có nguyên nhân khách quan và chủ quan. Nguyên nhân khách quan là do Hiến pháp có nhiều nội dung mới, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhiều luật, pháp lệnh cũng như các văn bản quy phạm pháp luật dưới luật để kịp thời thể chế hóa Hiến pháp, bảo đảm phù hợp với nội dung và tinh thần của Hiến pháp dẫn đến số lượng văn bản cần rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới là rất lớn. Các dự án luật, pháp lệnh đưa vào Danh mục ban hành kèm theo Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13, qua quá trình nghiên cứu, lập đề nghị cho thấy, những dự án luật, pháp lệnh chưa được ban hành này cần được tiếp tục rà soát, đánh giá tính cấp thiết của việc ban hành. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ phải xây dựng, ban hành một số lượng lớn văn bản quy định chi tiết, bên cạnh việc phải tập trung nguồn lực cho công tác soạn thảo, trình các dự án luật, pháp lệnh theo Chương trình năm 2020. Đặc biệt, Chính phủ, các bộ phải tập trung cho công tác phòng, chống và khắc phục hậu quả dịch Covid - 19, xây dựng một số văn bản quy phạm pháp luật đặc thù cho việc hỗ trợ người dân, doanh nghiệp ứng phó với dịch Covid-19 nên công tác xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết có độ trễ so với tiến độ được phân công.
Một số luật giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng quy định chi tiết tương đối nhiều nội dung, khoảng thời gian từ lúc luật, pháp lệnh được thông qua đến thời điểm có hiệu lực tương đối ngắn. Nguồn lực, kinh phí còn thiếu về số lượng và chưa đáp ứng về chất lượng trong khi khối lượng công việc là rất lớn, nhiều việc cấp bách, nhất là trong công tác hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.
Nguyên nhân chủ quan là do nhận thức của lãnh đạo một số cơ quan về vai trò, tầm quan trọng của công tác xây dựng pháp luật, thi hành pháp luật còn hạn chế, dẫn đến việc thực hiện chưa thật sự đúng yêu cầu, chưa dành nguồn lực thỏa đáng cho công tác này. Các điều kiện bảo đảm cho xây dựng và thi hành pháp luật vẫn còn hạn chế. Cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật, pháp chế tại các Bộ, ngành và địa phương thiếu về số lượng, phần lớn kiêm nhiệm, trình độ chuyên môn chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Trách nhiệm của người đứng đầu của một số cơ quan, đơn vị chưa cao; chưa tập trung chỉ đạo, ưu tiên các nguồn lực cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Cơ chế phân công phối hợp giữa các cơ quan trong xây dựng và thi hành pháp luật chưa thực sự hiệu quả; thủ tục hành chính vẫn còn rườm rà, thiếu linh hoạt.
Đánh giá chung và nhiệm vụ, giải pháp, kiến nghị
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục quan tâm, chỉ đạo quyết liệt công tác xây dựng thể chế, triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết; Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với Văn phòng Chính phủ thường xuyên theo dõi, đôn đốc tình hình thực hiện nhằm kịp thời báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết. Những kết quả nêu trên đã góp phần tích cực vào việc thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, cụ thể hóa các quy định của luật, pháp lệnh, đưa luật, pháp lệnh nhanh chóng đi vào cuộc sống, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết còn một số hạn chế, bất cập nhất định như đã nêu ở trên.
Nhiệm vụ và giải pháp
- Tiếp tục xác định việc triển khai thi hành Hiến pháp là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên.
- Ưu tiên tập trung cho công tác soạn thảo, trình các dự án luật, pháp lệnh thuộc Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2020, 2021, đặc biệt là các dự án về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo môi trường đầu tư, kinh doanh cho các nhà đầu tư và tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
- Tổ chức thi hành kịp thời, hiệu quả các luật.
- Tiếp tục nghiên cứu xây dựng, ban hành 118 văn bản quy định chi tiết (32 văn bản nợ chưa ban hành và 86 văn bản quy định chi tiết các luật, nghị quyết sẽ có hiệu lực trong thời gian tới).
Giải pháp
Ngoài thực hiện những giải pháp đã đề cập trong các Báo cáo trước đây, thời gian tới, Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang bộ cần thực hiện đồng bộ các giải pháp cụ thể sau:
Về công tác chỉ đạo điều hành: Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tiếp tục siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong công tác này, phân công rõ trách nhiệm của từng đơn vị, cá nhân trong việc nghiên cứu, soạn thảo, trình văn bản. Trong quá trình xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết: Ngay sau khi Quốc hội thông qua luật, nghị quyết, các bộ phải gửi đề xuất các văn bản quy định chi tiết cho Bộ Tư pháp tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, lưu ý áp dụng nguyên tắc một văn bản để quy định chi tiết nhiều nội dung được giao; các bộ được giao xây dựng, trình hoặc ban hành văn bản quy định chi tiết cần tập trung các nguồn lực để tổ chức soạn thảo đúng thời hạn. Kịp thời báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về những khó khăn, vướng mắc trong quá trình soạn thảo. Trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật: Tiếp tục quán triệt, thực hiện hiệu quả Luật PBGDPL; tiếp tục đổi mới nội dung PBGDPL, đa dạng hóa các hình thức triển khai tuyên truyền, phổ biến các luật, pháp lệnh mới bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với nhu cầu xã hội.
Bảo đảm nguồn lực cho công tác xây dựng pháp luật: Ưu tiên, tập trung thời gian, nguồn lực cho công tác xây dựng luật, pháp lệnh, triển khai thực hiện Hiến pháp và ban hành văn bản quy định chi tiết; củng cố kiện toàn tổ chức pháp chế, tổ chức làm công tác xây dựng pháp luật; nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ công chức làm công tác xây dựng pháp luật.
Kiến nghị
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết: Chính phủ đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội: Ban hành các luật, nghị quyết trong đó ưu tiên các dự án thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, những nội dung được đề ra trong Nghị quyết số 48-NQ/TW, Hiến pháp 2013 nhưng chưa được thể chế hóa; các dự án xây dựng và hoàn thiện thể chế nhà nước pháp quyền XHCN, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng. Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đại biểu Quốc hội tăng cường phối hợp với Chính phủ ngay từ giai đoạn đầu trong công tác xây dựng pháp luật; tăng cường hoạt động giám sát đối với việc xây dựng và thi hành pháp luật, kịp thời phát hiện những nội dung trái pháp luật, những vi phạm trong thi hành pháp luật để kiến nghị các biện pháp xử lý phù hợp. Bên cạnh đó, Bổ sung nguồn lực đầu tư cho công tác xây dựng, triển khai thi hành luật, pháp lệnh, hàng năm bổ sung thêm kinh phí hỗ trợ cho công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao tiếp tục phối hợp chặt chẽ, kịp thời với các cơ quan của Chính phủ trong việc thực hiện chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; tổ chức triển khai thi hành luật, pháp lệnh, ban hành văn bản quy định chi tiết; thực hiện việc tuyên truyền, phổ biến luật, pháp lệnh thông qua hoạt động truy tố, xét xử và thi hành án.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, đây là Báo cáo (rút gọn) tình hình thực hiện Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch tổ chức triển khai thi hành Hiến pháp và Nghị quyết số 67/2013/QH13 của Quốc hội về tăng cường công tác triển khai thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành năm 2020, Bộ Tư pháp báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội./.