Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình
Thừa Ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, đối với định nghĩa về vốn đầu tư công, tại khoản 21 Điều 4 Luật Đầu tư công năm 2014 quy định “Vốn đầu tư công quy định tại Luật này gồm: vốn ngân sách nhà nước, vốn công trái quốc gia, vốn trái phiếu Chính phủ, vốn trái phiếu chính quyền địa phương, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước, vốn từ nguồn thu để lại cho đầu tư nhưng chưa đưa vào cân đối ngân sách nhà nước, các khoản vốn vay khác của ngân sách địa phương để đầu tư”.
Theo quy định tại Luật Đầu tư công năm 2019 có hiệu lực từ ngày 01/01/2020, định nghĩa vốn đầu tư công được quy định tại khoản 22 Điều 4 như sau: “Vốn đầu tư công quy định tại Luật này bao gồm: vốn ngân sách nhà nước; vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luật”.
Trên cơ sở Luật Đầu tư công năm 2019 và Luật Quản lý nợ công năm 2017, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 56/2020/NĐ-CP ngày 25/5/2020 về quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài được ban hành và có hiệu lực từ ngày 25/5/2020. Tuy nhiên, nội dung quy định tại Luật cũng như các Nghị định nêu trên cũng chưa xác định rõ thẩm quyền, quy trình, thủ tục đối với các dự án sử dụng nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài cho doanh nghiệp nhà nước vay lại 100%.
Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho biết, về thẩm quyền giải thích pháp luật, theo quy định tại khoản 3, Điều 3 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 80/2015/QH13, giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh là việc Ủy ban thường vụ Quốc hội làm rõ tinh thần, nội dung của điều, khoản, điểm trong Hiến pháp, luật, pháp lệnh để có nhận thức, thực hiện, áp dụng đúng, thống nhất pháp luật. Do đó, Thường trực Ủy ban cho rằng Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giải thích khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công năm 2019 là đúng thẩm quyền.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách Nguyễn Đức Hải trình bày báo cáo thẩm tra
Về sự cần thiết ban hành Nghị quyết Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công, đối với vướng mắc về “nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài cho doanh nghiệp nhà nước vay lại 100%”, Thường trực ủy ban Tài chính và Ngân sách cho rằng, phạm vi “vốn đầu tư công” theo quy định của Luật Đầu tư công năm 2019 đã được điều chỉnh so với quy định của Luật Đầu tư công năm 2014: Luật Đầu tư công năm 2014 có quy định khoản vốn nêu trên là vốn “đầu tư công”, Luật Đầu tư công năm 2019 không quy định khoản vốn nêu trên thuộc vốn đầu tư công để đảm bảo phù hợp với Luật Ngân sách Nhà nước và đảm bảo đúng bản chất kinh tế của đầu tư công là hoạt động đầu tư bằng nguồn ngân sách, khác với đầu tư của doanh nghiệp (bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động của doanh nghiệp theo nguyên tắc thị trường).
Đối với nguồn vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại 100% được quy định tại Luật Quản lý nợ công. Theo đó, các quy định rất chặt chẽ từ cơ quan cho vay lại, đối tượng được vay lại, các nguyên tắc cho vay lại, phương thức cho vay lại, điều kiện được vay lại… Điều 36 của Luật Quản lý nợ công quy định rõ điều kiện được vay lại của tất cả các đối tượng là phải “có chương trình, dự án đầu tư đã hoàn thành thủ tục đầu tư theo quy định của pháp luật”. Căn cứ những quy định trên, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Tài chính và Ngân sách cho rằng, các dự án của doanh nghiệp sử dụng nguồn vốn đi vay lại của Chính phủ từ nguồn vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài không thuộc nguồn vốn đầu tư công thì không thể áp dụng quy định về phân loại dự án, trình tự, thủ tục, thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư công. Do vậy Chính phủ cần rà soát các quy định về trình tự, thủ tục đầu tư theo quy định của Luật quản lý nợ công, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (đối với doanh nghiệp Nhà nước) để triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng, do đặc thù của nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tại trợ nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại 100% có liên quan trực tiếp đến nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ, nên cần bổ sung các quy định quản lý đối với nguồn vốn này theo hướng đảm bảo chặt chẽ, tương tự như nguồn vốn đầu tư công.
Về nội dung Chính phủ đề nghị giải thích Luật, theo Tờ trình của Chính phủ, hiện nay đang vướng mắc đối với “nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài cho doanh nghiệp nhà nước vay lại 100%”. Chính phủ đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, ban hành Nghị quyết giải thích “vốn đầu tư công” khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công năm 2019 có bao gồm vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tại trợ nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại 100% hay không.
Thường trực Ủy ban Tài chính và Ngân sách nhận thấy, Khoản 22 Điều 4 của Luật Đầu tư công năm 2019 quy định “Vốn đầu tư công quy định tại Luật này bao gồm: vốn ngân sách nhà nước; vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luật”. Trong đó, đối với khái niệm vốn ngân sách nhà nước: theo quy định tại Điều 5 Luật Ngân sách nhà nước 2015, phạm vi ngân sách nhà nước bao gồm: Thu ngân sách nhà nước, Chi ngân sách nhà nước; Bội chi ngân sách nhà nước; Tổng mức vay của ngân sách nhà nước, bao gồm vay bù đắp bội chi và vay để trả nợ gốc của ngân sách nhà nước. Đồng thời, Điểm b Khoản 4 Điều 7 Luật Ngân sách nhà nước quy định bội chi ngân sách Trung ương được bù đắp từ nguồn vay nước ngoài từ các khoản vay của Chính phủ các nước, các tổ chức quốc tế và phát hành trái phiếu Chính phủ ra thị trường quốc tế, không bao gồm các khoản vay về cho vay lại. Tờ trình của Chính phủ nêu ý kiến của các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, Bộ Xây dựng… đều cho rằng các khoản vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài để cho doanh nghiệp vay lại 100% không phải là vốn đầu tư công. Như vậy, nhận thức pháp luật của các Bộ đã thống nhất.
Từ những quy định của pháp luật hiện hành nêu trên, các khoản “vay về cho vay lại” không thuộc phạm vi của “Ngân sách nhà nước” theo Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 và không phải là “vốn đầu tư công” theo quy định tại khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công năm 2019.
Thường trực Ủy ban Tài chính và Ngân sách cho rằng, quy định về nội dung trên theo các Luật hiện hành là rõ ràng; Theo Tờ trình của Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ không có cách hiểu khác nhau về quy định trên mà vướng mắc là do hướng dẫn về trình tự, thủ tục đầu tư với các dự án sử dụng “vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tại trợ nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại 100%” chưa cụ thể. Vì vậy, không cần thiết phải ban hành Nghị quyết giải thích lại khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công.
Từ phân tích trên, Ủy ban Tài chính và Ngân sách cho rằng, quy định tại khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công đã rõ ràng, theo đó, các khoản vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại 100% không phải là vốn đầu tư công, nên Thường trực Ủy ban đề nghị không cần thiết ban hành Nghị quyết giải thích lại quy định trên. Đối với việc quản lý các dự án ODA, vay ưu đãi nước ngoài cho doanh nghiệp vay lại 100%, Chính phủ cần rà soát các quy định của Luật Quản lý nợ công và các Luật liên quan.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng phát biểu tại Phiên thảo luận
Cho ý kiến tại Phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu đồng tán thành với ý kiến thẩm tra của Ủy ban Tài chính - Ngân sách rằng không cần thiết ban hành Nghị quyết giải thích quy định tại khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công vì quy định này đã rõ ràng.
Cho ý kiến tại Phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị vấn đề này Chính phủ cần xem xét, rà soát theo Luật quản lý nợ công và một số Luật có liên quan để thực hiện.
Kết luận một số nội dung làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu rõ, Ủy ban Thường vụ cho rằng quy định tại khoản 22 Điều 4 Luật Đầu tư công đã rõ ràng, không cần thiết ban hành Nghị quyết giải thích lại quy định này; đề nghị Chính phủ rà soát lại các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý nợ công, đầu tư công và các Luật có liên quan để tổ chức thực hiện cho tốt./.