Kỷ niệm 70 năm lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đền Hùng: Nhắc nhở về xây dựng một đất nước hùng cường, hiện đại nhưng luôn tràn đầy bản sắc văn hóa
TP. Hồ Chí Minh có những nỗ lực rất lớn trong việc xây dựng thương hiệu thành phố sáng tạo trong Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO
Trong thời gian vừa qua, cùng với xu hướng định vị thương hiệu cho các đô thị trên thế giới cũng như ở Việt Nam, TP. Hồ Chí Minh đã có những nỗ lực rất lớn trong việc xây dựng thương hiệu thành phố sáng tạo trong Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (UNESCO Creative Cities Network - UCCN). Tuy nhiên, xây dựng thương hiệu nào trong 7 lĩnh vực (gồm thủ công và nghệ thuật dân gian, thiết kế, điện ảnh, ẩm thực, văn học, nghệ thuật truyền thông và âm nhạc) là bài toán khó giải.
Thành phố đã đặt ra mục tiêu trong Đề án “Đề án Phát triển ngành công nghiệp văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030” là phấn đấu trở thành Thành phố sáng tạo thuộc mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO. Hiện nay, Thành phố đang có xu hướng lựa chọn điện ảnh, âm nhạc hoặc một phương án lựa chọn khác. Điều này rất quan trọng vì khi một lĩnh vực đã được lựa chọn phù hợp, đúng, trúng, sẽ không chỉ là hướng đi chính, bao trùm, dẫn dắt cho sự phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa – sáng tạo, mà còn cho cả kinh tế - xã hội của Thành phố lớn nhất cả nước này.
Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO
Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO là một sáng kiến toàn cầu do UNESCO khởi xướng vào năm 2004 nhằm thúc đẩy sự hợp tác giữa các thành phố trên thế giới trong việc phát triển văn hóa và sáng tạo. Các thành phố tham gia mạng lưới này cam kết đặt sáng tạo và các ngành công nghiệp văn hóa làm trung tâm của chiến lược phát triển đô thị, nhằm nâng cao sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và văn hóa. Mạng lưới gồm 7 lĩnh vực sáng tạo chính: Thủ công và nghệ thuật dân gian, Thiết kế, Điện ảnh, Ẩm thực, Văn học, Nghệ thuật truyền thông, Âm nhạc.
Khi gia nhập mạng lưới, các thành phố có cơ hội học hỏi, trao đổi kinh nghiệm và hợp tác với nhau trong các dự án văn hóa, từ đó không chỉ phát triển sáng tạo tại địa phương mà còn gia tăng cơ hội giao lưu văn hóa quốc tế. UCCN khuyến khích việc sử dụng văn hóa và nghệ thuật như những động lực thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, sự đổi mới và hòa nhập xã hội.
Mạng lưới này hiện bao gồm hơn 200 thành phố trên toàn thế giới, mỗi thành phố đều tự hào với một di sản văn hóa phong phú và định hướng sáng tạo mạnh mẽ, đóng góp vào sự đa dạng văn hóa toàn cầu.
Việt Nam đã có những bước đi đáng chú ý trong việc gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (UCCN), khẳng định vị thế của đất nước trong lĩnh vực văn hóa và sáng tạo toàn cầu. Hà Nội chính thức được công nhận là thành viên của mạng lưới này vào năm 2019 trong lĩnh vực thiết kế. Đây là một dấu ấn quan trọng, không chỉ thể hiện sự sáng tạo của Thủ đô mà còn chứng minh cam kết của Hà Nội trong việc thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa, nghệ thuật và sáng tạo làm động lực phát triển kinh tế và xã hội. Thành phố đã và đang đầu tư vào các sáng kiến, dự án về không gian sáng tạo, phát triển thiết kế đô thị và bảo tồn di sản văn hóa, nhằm hòa quyện giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại. Tiếp theo đó, Đà Lạt (lĩnh vực âm nhạc), Hội An (thủ công và nghệ thuật dân gian) cũng đã tham gia vào mạng lưới này. Những nỗ lực vừa qua đã đánh dấu việc Việt Nam gia tăng sự hiện diện trong mạng lưới sáng tạo toàn cầu, từ đó tạo cơ hội cho các thành phố học hỏi và hợp tác với các đô thị sáng tạo khác trên thế giới, là một bước tiến quan trọng, giúp Việt Nam khẳng định vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống, và giới thiệu bản sắc dân tộc trên trường quốc tế.
Lĩnh vực nghệ thuật truyền thông trong Mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO
Nghệ thuật truyền thông trong Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO (UCCN) là một lĩnh vực bao trùm nhiều hình thức nghệ thuật sử dụng công nghệ và truyền thông hiện đại. Các thành phố trong lĩnh vực này không chỉ sáng tạo nội dung mà còn phát triển công nghệ để truyền tải thông điệp văn hóa, nghệ thuật qua các nền tảng số và phương tiện truyền thông đa dạng. Những thành phần chính trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thông bao gồm: Phim ảnh và video (gồm sản xuất phim, video nghệ thuật, phim ngắn,và các hình thức video kỹ thuật số); Nghệ thuật kỹ thuật số (Digital Art) (gồm việc sử dụng công nghệ số để sáng tạo tác phẩm nghệ thuật đa dạng như hình ảnh, video, đồ họa, và tương tác trực tuyến); Nghệ thuật tương tác và đa phương tiện (gồm các dự án nghệ thuật cho phép khán giả tương tác qua các phương tiện như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), ứng dụng di động, và các nền tảng trực tuyến); Truyền thông số (Digital Media) (gồm các hình thức sáng tạo trên nền tảng số, bao gồm nội dung mạng xã hội, sản xuất podcast, và quảng cáo kỹ thuật số); Âm thanh và âm nhạc kỹ thuật số (gồm sáng tạo âm nhạc thông qua các công cụ kỹ thuật số, sản xuất nhạc điện tử và sử dụng công nghệ âm thanh tiên tiến); Trò chơi điện tử (Video games) (gồm phát triển và thiết kế trò chơi điện tử, không chỉ như một hình thức giải trí mà còn là phương tiện sáng tạo và giáo dục); Quảng cáo và tiếp thị sáng tạo (gồm phát triển các chiến dịch truyền thông sáng tạo, quảng cáo nghệ thuật, kết hợp giữa thương mại và nghệ thuật để truyền tải thông điệp độc đáo); Nghệ thuật trình diễn đa phương tiện (gồm các buổi biểu diễn nghệ thuật kết hợp giữa âm thanh, ánh sáng, hình ảnh và công nghệ để tạo ra trải nghiệm nghệ thuật mới).
Hiện nay, trong Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, có nhiều thành phố đã được công nhận trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thông. Những thành phố như Lyon, Sapporo, York hay Austin đã vươn lên trở thành biểu tượng của nghệ thuật truyền thông toàn cầu. Lyon, với di sản điện ảnh lâu đời, không chỉ là nơi lưu giữ những thước phim kinh điển mà còn là nơi các nghệ sĩ tiếp tục sáng tạo những bộ phim và video nghệ thuật táo bạo. Ở Sapporo, nghệ thuật kỹ thuật số là cuộc sống, là những tác phẩm đầy tương tác mang lại cảm giác thực tại biến đổi không ngừng. York tự hào với những câu chuyện bằng hình ảnh, phim tài liệu và sản xuất kỹ thuật số, còn Austin là sự kết hợp hoàn hảo giữa âm nhạc và công nghệ, mang đến một sân khấu nghệ thuật kỹ thuật số rực rỡ. Mỗi thành phố đều là minh chứng cho sự sáng tạo không biên giới, là nơi mà nghệ thuật truyền thông không chỉ phản ánh văn hóa địa phương, mà còn góp phần làm giàu thêm bức tranh văn hóa toàn cầu. Trong lĩnh vực này, những nghệ sĩ và nhà sáng tạo đang tiếp tục khai phá những ranh giới mới, nơi công nghệ và nghệ thuật giao thoa, tạo ra những giá trị bền vững và truyền cảm hứng cho thế hệ tương lai. Những thành phố này đã chứng tỏ sự tiên phong trong việc sử dụng truyền thông và công nghệ hiện đại để truyền tải các giá trị văn hóa, và đóng góp vào sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo toàn cầu.
TP. Hồ Chí Minh nên lựa chọn lĩnh vực nghệ thuật truyền thông để gia nhập Mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO
Được xác định là một phần của chiến lược phát triển kinh tế có quy mô lớn hơn, trong đó ưu tiên chuyển đổi số và du lịch văn hóa, các ngành công nghiệp văn hoá được TP. Hồ Chí Minh kỳ vọng sẽ đóng góp 5,7% vào GDP vào năm 2025 và 7,2% vào năm 2030, tạo thêm nhiều việc làm, định vị Thành phố là trung tâm văn hóa của Việt Nam và khu vực vào năm 2025 và là trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực Đông Nam Á vào năm 2030.
TP. Hồ Chí Minh, một thành phố sôi động và giàu sức sáng tạo, sẽ tỏa sáng hơn bao giờ hết nếu lựa chọn nghệ thuật truyền thông để gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO. Lĩnh vực này không chỉ là nhịp cầu kết nối giữa nghệ thuật và công nghệ, mà còn là biểu tượng của sự đổi mới và sáng tạo trong thế giới hiện đại. Nghệ thuật truyền thông đại diện cho tương lai của văn hóa số, nơi mà công nghệ không còn là giới hạn, mà chính là chất liệu để người nghệ sĩ kể câu chuyện của mình theo những cách hoàn toàn mới mẻ và đầy cuốn hút.
Khác với âm nhạc hay điện ảnh, vốn bị gò bó trong những phương tiện và hình thức thể hiện truyền thống, nghệ thuật truyền thông mở ra một không gian sáng tạo không biên giới, có thể bao gồm luôn cả âm nhạc và điện ảnh trong đó, từ đó giúp Thành phố nếu lựa chọn lĩnh vực này vẫn có thể phát huy giá trị thương hiệu cho cả điện ảnh và âm nhạc. Từ video nghệ thuật, âm nhạc số, truyền thông kỹ thuật số, thực tế ảo, cho đến những dự án tương tác đa phương tiện, TP. Hồ Chí Minh sẽ không chỉ là nơi lưu giữ di sản mà còn là điểm hội tụ của những xu hướng nghệ thuật tiên phong. Tại đây, mọi người sẽ được hòa mình vào những trải nghiệm nghệ thuật đậm chất công nghệ, nơi khán giả không chỉ đơn thuần là người xem mà còn là người đồng sáng tạo, tham gia trực tiếp vào cuộc hành trình đầy cảm xúc của từng tác phẩm nghệ thuật.
Chính sự linh hoạt và khả năng tương tác của nghệ thuật truyền thông sẽ giúp TP. Hồ Chí Minh vượt qua ranh giới của thời gian và không gian, kết nối với thế giới một cách nhanh chóng và sâu sắc. Trong khi âm nhạc và điện ảnh có thể bị giới hạn bởi ngôn ngữ hay văn hóa địa phương, nghệ thuật truyền thông lại nói một ngôn ngữ toàn cầu, dễ dàng tiếp cận mọi khán giả, từ mọi quốc gia. Đây là cách TP. Hồ Chí Minh có thể vươn mình ra thế giới, khẳng định vị thế của một thành phố sáng tạo hàng đầu, nơi mà văn hóa và công nghệ hòa quyện, tạo nên những giá trị mới mẻ và đột phá.
Không dừng lại ở việc thể hiện bản sắc, nghệ thuật truyền thông còn giúp TP. Hồ Chí Minh thúc đẩy nền kinh tế số và ngành công nghiệp sáng tạo. Từ phát triển ứng dụng, sản xuất trò chơi điện tử, đến các chiến dịch quảng cáo kỹ thuật số, thành phố có tiềm năng trở thành trung tâm công nghệ sáng tạo không chỉ của Việt Nam mà còn của khu vực. Những làn sóng khởi nghiệp trẻ trung và năng động tại đây sẽ có thêm cơ hội để phát triển, góp phần xây dựng một nền kinh tế văn hóa hiện đại, bền vững.
Khi TP. Hồ Chí Minh chọn nghệ thuật truyền thông, Thành phố không chỉ đang bước vào một lĩnh vực nghệ thuật, mà đang bước vào một tương lai không giới hạn. Nơi đây sẽ trở thành biểu tượng cho sự hội tụ của văn hóa, công nghệ, và sự sáng tạo, nơi những giá trị truyền thống được tôn vinh qua các hình thức nghệ thuật hiện đại nhất. Và chính từ đây, TP. Hồ Chí Minh sẽ vươn xa, mang bản sắc văn hóa Việt Nam đến với thế giới, đồng thời đón nhận những luồng gió sáng tạo mới từ khắp nơi.
Lợi thế của TP. Hồ Chí Minh khi gia nhập Mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO
Gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO mang đến cho TP. Hồ Chí Minh nhiều lợi thế vượt trội, giúp nâng cao vị thế của Thành phố trên trường quốc tế và mở ra nhiều cơ hội phát triển bền vững.
Trước hết, với một cộng đồng dân cư trẻ trung và đầy năng lượng sáng tạo, TP. Hồ Chí Minh đã và đang là một trung tâm kinh tế, văn hóa quan trọng của Việt Nam. Việc gia nhập Mạng lưới thành phố sáng tạo sẽ giúp TP. Hồ Chí Minh phát huy tối đa tiềm năng này, không chỉ trong lĩnh vực nghệ thuật mà còn ở các ngành công nghiệp sáng tạo và công nghệ cao. Sự kết nối với mạng lưới toàn cầu này mang lại cho thành phố cơ hội tiếp cận các nguồn tài nguyên kiến thức, kinh nghiệm, và ý tưởng sáng tạo từ các thành phố khác trên thế giới, giúp TP. Hồ Chí Minh học hỏi và áp dụng những mô hình phát triển văn hóa tiên tiến.
Thứ hai, TP. Hồ Chí Minh sở hữu một nền văn hóa đa dạng, giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, tạo nên một nền tảng phong phú cho sự sáng tạo. Thành phố đang sở hữu nhiều không gian nghệ thuật đương đại nhận được nhiều sự quan tâm như: The Factory, Sàn Art, Salon Saigon, Galerie Quynh, Phù Sa Lab, UuDam Studio, Nguyen Art Foundation, Fab Lab, Cspace, Soul Complex, Cội Việt… Gia nhập mạng lưới sẽ giúp Thành phố quảng bá hình ảnh này ra quốc tế, thu hút sự quan tâm của du khách và nhà đầu tư. Thành phố sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn không chỉ về kinh tế mà còn về văn hóa và nghệ thuật, tạo điều kiện cho các nghệ sĩ, nhà sáng tạo, và doanh nghiệp sáng tạo phát triển mạnh mẽ hơn.
Triển lãm Mộng bình thường của nhà thiết kế Thủy Nguyễn gây tiếng vang tại The Factory (TP. Hồ Chí Minh)
Ngoài ra, việc tham gia vào Mạng lưới thành phố sáng tạo sẽ giúp TP. Hồ Chí Minh tăng cường hợp tác quốc tế trong việc tổ chức các sự kiện văn hóa, triển lãm, hội thảo và lễ hội, trong đó có những sự kiện sẵn có như: Tuần lễ Thiết kế Việt Nam, Liên hoan Sáng tạo & Thiết kế Việt Nam, Lễ hội nghệ thuật đường phố, và HÒ DÔ – Lễ hội âm nhạc quốc tế TP. Hồ Chí Minh …. Điều này không chỉ thúc đẩy giao lưu văn hóa mà còn giúp Thành phố nâng cao kỹ năng quản lý di sản, bảo tồn văn hóa, và phát triển các sản phẩm nghệ thuật có giá trị kinh tế cao. Đây cũng là cơ hội để các tài năng trẻ trong Thành phố có thể tiếp cận với môi trường sáng tạo toàn cầu, khuyến khích sự đổi mới và khám phá những giới hạn mới của nghệ thuật và công nghệ.
Về kinh tế, việc gia nhập mạng lưới sẽ mở ra cơ hội phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo, từ thiết kế, nghệ thuật truyền thông đến điện ảnh và âm nhạc. Đây là những ngành có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai và đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của Thành phố. Sự kết nối với các thành phố sáng tạo khác cũng mang đến cơ hội hợp tác, đầu tư và mở rộng thị trường quốc tế cho các doanh nghiệp và nghệ sĩ tại TP. Hồ Chí Minh.
Bên cạnh đó, việc tham gia Mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO khẳng định TP. Hồ Chí Minh là một trung tâm văn hóa tiên phong, nơi mà sáng tạo được khuyến khích và phát triển bền vững. Điều này không chỉ nâng cao uy tín của Thành phố mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, thúc đẩy tinh thần sáng tạo và đổi mới không ngừng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ số hóa mạnh mẽ, TP. Hồ Chí Minh sẽ có cơ hội tiên phong trong việc định hình tương lai của ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo, góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tầm ảnh hưởng về văn hóa trên thế giới.
Những bước đi để TP. Hồ Chí Minh gia nhập Mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO
Để gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, TP. Hồ Chí Minh cần thực hiện một hành trình đầy quyết tâm, nhằm khẳng định vị thế của mình trên bản đồ văn hóa toàn cầu. Điều này bắt đầu từ việc xây dựng một hồ sơ ứng cử sống động, thể hiện những tiềm năng và khát vọng sáng tạo của Thành phố. Một hồ sơ không chỉ là những con số hay kế hoạch, mà là những câu chuyện sống động về những nghệ sĩ, nhà sáng tạo, và những giấc mơ không giới hạn mà họ theo đuổi.
TP. Hồ Chí Minh cần phát triển một chiến lược văn hóa sáng tạo dài hạn, trong đó văn hóa và nghệ thuật không chỉ là phần bổ sung mà là linh hồn của sự phát triển. Đây là cơ hội để thành phố tôn vinh những giá trị văn hóa độc đáo, đồng thời mở ra những con đường mới cho sự đổi mới và sáng tạo. Sự cam kết này không chỉ nằm trong kế hoạch, mà còn thể hiện qua hành động cụ thể, từ việc hỗ trợ các dự án nghệ thuật đến việc phát triển các không gian sáng tạo.
Sự kết nối với cộng đồng quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng. TP. Hồ Chí Minh có thể xây dựng mối quan hệ đối tác với các thành phố sáng tạo khác, tham gia vào những dự án chung và chia sẻ những ý tưởng độc đáo. Hợp tác này không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế mà còn mở ra những cánh cửa mới cho giao lưu văn hóa, nơi mà những tài năng trẻ có thể học hỏi và phát triển.
Các sự kiện văn hóa sáng tạo sẽ là cầu nối để TP. Hồ Chí Minh thể hiện năng lực tổ chức và sức hấp dẫn của mình. Từ lễ hội nghệ thuật đến triển lãm sáng tạo, mỗi hoạt động sẽ là một cơ hội để người dân và du khách cùng nhau khám phá, thưởng thức và chia sẻ những trải nghiệm nghệ thuật độc đáo. Những khoảnh khắc này sẽ không chỉ làm phong phú thêm đời sống văn hóa mà còn khẳng định TP. Hồ Chí Minh là điểm đến lý tưởng cho những tâm hồn sáng tạo.
Để đạt được điều này, sự tham gia của cộng đồng là điều không thể thiếu. TP. Hồ Chí Minh cần tạo ra môi trường nơi mọi người có thể tự do thể hiện ý tưởng và tài năng của mình. Chính những sáng kiến từ cơ sở sẽ tạo nên bức tranh đa dạng và phong phú cho Thành phố, nơi mà mọi người đều có thể trở thành những nghệ sĩ, những người sáng tạo.
Khẳng định cam kết với các mục tiêu phát triển bền vững cũng là một bước đi quan trọng. Việc kết hợp văn hóa sáng tạo với các vấn đề xã hội và môi trường sẽ không chỉ giúp TP. Hồ Chí Minh xây dựng hình ảnh tích cực mà còn làm cho Thành phố trở thành nơi đáng sống, nơi mà mọi người có thể phát triển và thịnh vượng trong một môi trường lành mạnh.
Ngoài ra, giáo dục và đào tạo là chìa khóa cho sự phát triển lâu dài. TP. Hồ Chí Minh cần đầu tư vào các chương trình đào tạo chất lượng, giúp thế hệ trẻ trở thành những người dẫn dắt trong lĩnh vực sáng tạo. Những ý tưởng táo bạo và sự đổi mới sẽ được khơi dậy từ chính những người trẻ, những người sẽ định hình tương lai của Thành phố.
Khi TP. Hồ Chí Minh quyết tâm thực hiện những bước đi này, Thành phố không chỉ gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO mà còn mở ra một chương mới trong câu chuyện phát triển của chính mình. Đây sẽ là hành trình đầy cảm hứng, nơi mà văn hóa, nghệ thuật, và công nghệ hòa quyện, tạo nên những giá trị mới cho cộng đồng và thế giới./.