Ngày 28/03, Ủy ban Thường vụ Quốc hội triệu tập Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách để thảo luận, cho ý kiến về 4 dự án luật: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi); Luật Điện ảnh (sửa đổi) và Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi).
Đây là Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách đầu tiên của nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, diễn ra trong 1,5 ngày và được tổ chức theo hình thức tập trung tại Hội trường Diên Hồng, kết hợp trực tuyến qua phần mềm cài đặt trên thiết bị iPad của đại biểu Quốc hội chuyên trách.
Nhận định về kết quả của Hội nghị, PGS. TS Doãn Hồng Nhung, Giảng viên Cao cấp – Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng đây là điều kiện rất thuận lợi để đại biểu không những được cung cấp nhiều hơn thông tin về quá trình soạn thảo, chỉnh lý, mà còn đóng góp ý kiến vào quá trình tiếp tục hoàn thiện dự thảo. Chính vai trò dẫn dắt của đại biểu chuyên trách trong quá trình thảo luận mà chúng ta có thể giảm thiểu đến mức tối đa thời gian thảo luận tại hội trường để tập trung bàn vào những vấn đề thuộc tầm chính sách của dự án luật.
PGS. TS Doãn Hồng Nhung, Giảng viên Cao cấp – Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội
Phóng viên: Ngày 28-29/3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách đầu tiên của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV để thảo luận, góp ý một số dự án Luật trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 3. PGS.TS có đánh giá như thế nào về vai trò của hội nghị này trong công tác lập pháp của Quốc hội?
PGS.TS Doãn Hồng Nhung: Tôi nhận thấy đây là Hội nghị có tầm quan trọng, có ý nghĩa chiến lược và là tiền đề góp phần nâng cao chất lượng công tác lập pháp tại Kỳ họp thứ 3 tới đây. Đảng đoàn Quốc hội đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 81 triển khai thực hiện Kết luận số 19 của Bộ Chính trị về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV – Như vậy, trong đó xác định 137 nhiệm vụ lập pháp với 8 nhóm định hướng lớn và 70 định hướng cụ thể nhằm hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, huy động, quản lý và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước.
Công tác lập pháp của Quốc hội là cực kỳ quan trọng và công tác này là nội dung trọng tâm về công tác Lập pháp. Xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, nhất là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có ý nghĩa rất quan trọng, là một trong ba đột phá chiến lược để phát triển đất nước nhanh và bền vững, đã được đề ra từ Đại hội XI của Đảng và tiếp tục được xác định là khâu đột phá trọng tâm ưu tiên hàng đầu trong nhiệm kỳ Đại hội XIII và cho cả giai đoạn phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030.
Quốc hội cần tiếp tục phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, vị thế của mình trong việc tạo lập khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động của đất nước, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Đẩy nhanh tốc độ và nâng cao chất lượng ban hành các văn bản pháp luật; sớm xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, bảo đảm chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Ưu tiên xây dựng mới, bổ sung các đạo luật ở các lĩnh vực trọng điểm có ý nghĩa then chốt, có tính khả thi cao, tạo sự bứt phá về phát triển kinh tế-xã hội
Phóng viên: Tại Hội nghị đại biểu chuyền trách đã thảo luận, cho ý kiến trực tiếp đối với 4 dự án luật: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi); Luật Điện ảnh (sửa đổi) và Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi). Qua theo dõi, PGS.TS có nhận định như thế nào về chất lượng các dự án Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý?
PGS.TS Doãn Hồng Nhung: Căn cứ Khoản 6 Điều 1 của Luật số 65/2020/QH14 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội, Nghị quyết số 443/NQ-UBTVQH15 ngày 30.12.2021 ban hành Chương trình công tác năm 2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; nhằm chuẩn bị tốt nhất cho Kỳ họp thứ Ba, Quốc hội Khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội triệu tập Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách để thảo luận, cho ý kiến về 4 dự án luật: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi); Luật Điện ảnh (sửa đổi) và Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi).
Là công dân, tôi nhận thức được sự nỗ lực của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan ban ngành chuẩn bị tốt nhất cho Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách thảo luận về bốn dự án luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3 theo hình thức tập trung tại Hội trường Diên Hồng, kết hợp họp trực tuyến.
Chất lượng của các Dự án Luật sau khi được tiếp thu chỉnh lý đã được nâng lên, các quy định sửa đổi đã khắc phục được một phần những điểm nghẽn pháp lý trong thời gian qua. Những khắc phục kịp thời này thể hiện sự nỗ lực của các nhà hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật. Tuy nhiên, “dòng chảy cuộc sống luôn biến đổi không ngừng” đôi điều vẫn chưa thể đáp ứng được hết những kỳ vọng của cử tri cần tiếp tục được nghiên cứu và hoàn thiện để Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 3.
Phóng viên: Là chuyên gia có nhiều năm gắn bó với hoạt động lập pháp của Quốc hội, PGS.TS đặc biệt quan tâm đến dự án Luật nào được trình tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV tới đây?
PGS.TS Doãn Hồng Nhung: Tôi đã gắn bó với hoạt động lập pháp của Quốc hội từ năm 2002 khi nghiên cứu sửa đổi Luật đất đai năm 2003. Trong nhiệm kỳ này, tôi quan tâm đến cả 4 Dự án Luật nêu trên. Việc chúng ta chuẩn bị kỹ lưỡng các dự án Luật trước khi trình Quốc hội thông qua là để nhằm đảm bảo chất lượng cao nhất cho các dự án luật, đồng thời có thể tiết kiệm tối đa thời gian họp chính thức, tập trung nghiên cứu hiến kế, cho ý kiến vào một số vấn đề và phương án quy định cụ thể các điều, khoản chi tiết, để hạn chế tối đa tình trạng luật ban hành chưa lường trước được tình huống xảy ra.
Thứ nhất, dự án Luật Thi đua, khen thưởng lần này nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương của Đảng, tư tưởng về thi đua yêu nước Chủ tịch Hồ Chí Minh về tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong tổ chức thực hiện phong trào thi đua yêu nước và công tác khen thưởng thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chủ động hội nhập quốc tế; tổ chức các phong trào thi đua yêu nước theo hướng tập trung về cơ sở, bám sát nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, đổi mới công tác khen thưởng đảm bảo tính chính xác, kịp thời, công khai, minh bạch, chú trọng khen thưởng tập thể nhỏ, công nhân, người dân, người lao động, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, quan tâm khen thưởng cơ sở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo và vùng dân tộc thiểu số; tập trung giải quyết dứt điểm việc khen thưởng thành tích trong các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc.
Việc thảo luận xem các chương mục, các điều khoản quy định đã bảo đảm các quan điểm, yêu cầu, mục tiêu sửa đổi đối với dự án luật này hay chưa, đồng thời tập trung vào một số nội dung cụ thể, còn có ý kiến khác nhau: về bổ sung và tiêu chuẩn xét tặng hoặc truy tặng Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang; tiêu chuẩn, thẩm quyền đề nghị và xét tặng danh hiệu thi đua và hình thức khen thưởng; về xử lý vi phạm trong thi đua, khen thưởng… và những vấn đề khác. Các quy định nhằm bảo đảm công tác thi đua, khen thưởng ngày càng đi vào thực chất, động viên, khuyến khích mọi cá nhân, tập thể phát huy truyền thống yêu nước, năng động, sáng tạo trong thời đại Công nghiệp 4.0;
Thứ hai, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ: Đây là dự án Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý sẽ góp phần quan trọng thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả nền kinh tế trong điều kiện cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đồng thời bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng ở Việt Nam.
Các quy định về giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước; về thu hẹp hay không thu hẹp đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ; việc bổ sung quy định về Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca trong Luật; …. cơ bản đã nhận được sự đồng thuận từ ý kiến cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo và các vị đại biểu Quốc hội.
Tuy nhiên, vẫn cần lưu ý xử lý về kỹ thuật lập pháp để bảo đảm đồng bộ, thống nhất giữa dự thảo Luật này và các luật có liên quan như Luật Hải quan, Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Giá,…
Thứ ba, đối với dự án Luật Điện ảnh (sửa đổi): Dự thảo luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý đã cơ bản đảm bảo mục tiêu xây dựng nền điện ảnh Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong tổng thể phát triển của văn hóa-xã hội, đảm bảo tính minh bạch, tính khả thi cao và tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, thực hiện hiệu quả cam kết trong các khuôn khổ pháp lý quốc tế về lĩnh vực điện ảnh và phát triển công nghiệp điện ảnh với tư cách là một ngành kinh tế.
Tuy nhiên vẫn còn quan điểm khác nhau liên quan đến quy định về cung cấp dịch vụ sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài;... Bên cạnh đó cần rõ ràng, sâu sắc hơn chính sách của Nhà nước về phát triển điện ảnh, công nghiệp điện ảnh tại dự thảo luật. Một lưu ý nữa là phải kiểm soát được những bộ phim “nghèo tính giáo dục, thiếu tôn trọng lịch sử“ và phát huy bảo tồn giá trị truyền thống thông qua “ Nghệ thuật Thứ Bảy ” nâng cao đời sống tinh thần, yêu cái đẹp và nuôi dưỡng sức mạnh của văn hóa.
Thứ tư, liên quan đến dự án Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi): Phương hướng sửa đổi toàn diện nhằm kịp thời giải quyết các vấn đề thực tiễn đang đặt ra; xây dựng và phát triển thị trường bảo hiểm phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Đồng thời, thể chế hóa quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hiệu quả của nền kinh tế; chú trọng phát triển các loại hình dịch vụ hiện đại, có giá trị gia tăng cao như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, logistics...
Tại dự thảo luật sau khi chỉnh lý, các quy định về các loại hình bảo hiểm; các hình thức hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp tái bảo hiểm, về đại lý bảo hiểm, môi giới bảo hiểm, tổ chức cung cấp dịch vụ phụ trợ bảo hiểm,… đã được quy định rõ nét, phù hợp hơn. Cần rà soát quy định về hợp đồng bảo hiểm để bảo đảm bao quát đầy đủ các trường hợp phát sinh, phù hợp với các nguyên tắc chung về hợp đồng.
Về việc tiếp tục hoàn thiện kết cấu của dự án Luật này, về các nguyên tắc áp dụng pháp luật cần chú ý một số vấn đề sau: Cân nhắc và đưa ra lập luận thuyết phục việc tiếp tục duy trì hay dừng hoạt động quỹ bảo vệ người được bảo hiểm; Về bảo hiểm vi mô cần có lộ trình cụ thể để triển khai được thuận lợi trong thời gian tới;…
Phóng viên: Từ kết quả của Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách, PGS.TS có quan điểm như thế nào về việc tiếp tục đẩy mạnh cũng như đổi mới hơn nữa hình thức hội nghị ĐBQH chuyên trách trong thời gian tới?
PGS.TS Doãn Hồng Nhung: Tôi nhận thấy Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách là Hội nghị của những đại biểu nòng cốt, những chuyên gia cao cấp, các nhà chuyên môn có kinh nghiệm và trí tuệ uyên bác. Các đại biểu Quốc hội chuyên trách phải là người có uy tín, kinh nghiệm trong công tác xây dựng pháp luật cũng như việc giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Trong các Ủy ban của Quốc hội phải có những chuyên gia thật giỏi được Quốc Hội sáng suốt lựa chọn làm trụ cột. Chính những chuyên gia đó là những người chuyên trách, chuyên nghiệp về những lĩnh vực mà Đại biểu am hiểu. Đây cũng chính là sự khác biệt giữa đại biểu Quốc hội chuyên trách và đại biểu kiêm nhiệm.
Tại Hội nghị Đại biểu chuyên trách, các vị đại biểu đã nêu nhiều ý kiến, phát biểu, rất xác đáng, đóng góp trực tiếp vào các điều/khoản cụ thể của dự án luật với lập luận chặt chẽ có tính lý luận và thực tiễn cao.
Khi triển khai Hội nghị chuyên trách cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra phải có sự phối hợp chặt chẽ đảm bảo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật trình tại hội nghị có chất lượng cao để các đại biểu Quốc hội tập trung thảo luận vào các vấn đề trọng tâm, còn ý kiến khác nhau,… ,
Tại Hội nghị cũng cần tăng cường hơn nữa phần tranh luận, để đi đến làm rõ, sâu sắc các nội dung đặc biệt là các quy định còn nhiều phương án, quan điểm khác nhau giữa cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo hoặc quan điểm khác của đại biểu.
Để tiếp tục nâng cao chất lượng thảo luận, các vị đại biểu Quốc hội có thể tham vấn các chuyên gia, nhà chuyên môn sâu của lĩnh vực thảo luận trước khi phát biểu tại phiên họp; Tăng cường công tác tiếp xúc, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của cử tri đặc biệt là đối tượng bị tác động của dự luật để phản ánh tới hội nghị;… Đại biểu Quốc hội chuyên trách, theo quy định là 100% thời gian toàn tâm, toàn ý đối với công việc của Quốc hội. Công việc phân công theo quy định của cơ quan, theo lĩnh vực của ngành. Các đại biểu phải chủ động sắp xếp để hoàn thành trách nhiệm của đại biểu chuyên trách. Ngoài ra, để thực sự phát huy tiếng nói của đại biểu chuyên trách, hoạt động có hiệu quả ở Quốc hội, thì đại biểu chuyên trách phải được cung cấp thông tin một cách kịp thời.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn PGS.TS Doãn Hồng Nhung!