MỨC THUẾ TIÊU THỤ ĐẶC BIỆT CẦN ĐƯỢC XÁC ĐỊNH HỢP LÝ ĐỂ ĐẢM BẢO THU NGÂN SÁCH VÀ KHÔNG GÂY RA LẠM PHÁT
DOANH NGHIỆP VÀ CHUYÊN GIA ĐÓNG GÓP Ý KIẾN VÀO VIỆC SỬA ĐỔI LUẬT THUẾ TIÊU THỤ ĐẶC BIỆT
Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) số 27/2008/QH12 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/4/2009 thay thế cho Luật Thuế TTĐB năm 1998, Luật sửa đổi một số điều của Luật thuế TTĐB năm 2003, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế TTĐB và Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) năm 2005. Luật Thuế TTĐB năm 2008 đã qua 04 lần sửa đổi, bổ sung vào năm 2014 (02 lần), 2016 và năm 2022 để xử lý các bất cập phát sinh trong thực tiễn và phù hợp với yêu cầu quản lý thuế từng giai đoạn. Tuy nhiên, qua quá trình thực hiện Luật này vẫn còn những bất cập cần bổ sung, điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn cuộc sống.
Về đối tượng chịu thuế, Luật Thuế TTĐB hiện hành quy định 10 nhóm hàng hóa và 6 nhóm dịch vụ chịu thuế TTĐB. Để mở rộng cơ sở thuế, đồng bộ với pháp luật chuyên ngành và luật hóa các quy định đang thực hiện ổn định tại các văn bản dưới luật, tại dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất, hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB bao gồm: thuốc lá theo quy định của Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá (thuốc lá điếu xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm); rượu theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia (gồm các loại đồ uống có cồn thực phẩm khác được lên men từ trái cây, ngũ cốc, đồ uống được pha chế từ cồn thực phẩm).
Điều đáng chú ý trong dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) lần này, Bộ Tài chính tiếp tục đề xuất áp mức thuế tiêu thụ đặc biệt là 10% với nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam, gồm nước giải khát có ga, chứa chè, cà phê, nước trái cây; nước uống tăng lực, điện giải, nước uống thể thao... Tại Tờ trình dự án Luật, Bộ Tài chính nêu rõ việc bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB để thực hiện các chủ trương chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe nhân dân, khuyến cáo của các tổ chức y tế về thực tế bệnh tật liên quan đến nước giải khát có đường tại Việt Nam.
Ông Nguyễn Huy Quang - Trưởng ban Tư vấn, phản biện và giám định xã hội (Tổng hội Y học Việt Nam)
Lý giải rõ hơn về việc bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB, ông Nguyễn Huy Quang - Trưởng ban Tư vấn, phản biện và giám định xã hội (Tổng hội Y học Việt Nam) cho rằng, chúng ta phát triển kinh tế nhưng cũng cần cân bằng các mục tiêu về sức khoẻ, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, thực hiện các cam kết quốc tế về phát triển bền vững.
Việc áp thuế với nước giải khát có đường đã được đặt ra từ năm 2014. Tuy nhiên, thời điểm đó chưa có đủ các bằng chứng khoa học, các nghiên cứu và đánh giá tác động đầy đủ nên chưa đưa vào Luật Thuế TTĐB. Đến nay, khi các cơ sở đã đủ, cơ quan soạn thảo đã đưa ra đề xuất này.
Liệu việc áp thuế đối với đồ uống có đường có làm thay đổi hành vi tiêu dùng?
Đưa ra quan điểm về bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB, tại hội thảo, PGS.TS Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng (Bộ Y tế) cho rằng, các mục tiêu về bảo vệ sức khỏe người dân là dài hạn, không thể nói ăn uống hôm nay mà ngay ngày mai ảnh hưởng tới sức khỏe ngay được. Do đó, để bảo vệ sức khỏe không chỉ cho người dân hôm nay mà con thế hệ mai sau, việc thực hiện các chính sách thuế để thay đổi hành vi tiêu dùng của người dân là tầm nhìn dài hạn.
PGS.TS Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng (Bộ Y tế)
Thời gian qua, Bộ Y tế đã triển khai hàng loạt các giải pháp, trong đó có đẩy mạnh tuyên truyền nhằm thay đổi hành vi, thói quen tiêu dùng, nhờ đó nhiều ngành hàng đã giảm lượng đường tiêu thụ trong sản phẩm. Tuy nhiên, Việt Nam là nước đang phát triển, ý thức của người dân chưa cao, nên cùng với tuyên truyền thì tăng thuế để tăng giá bán sản phẩm là một giải pháp thiết thực và hiệu quả. Hơn nữa, ngưỡng để tính thuế với sản phẩm đồ uống có đường cũng là 5g/100ml, nên các doanh nghiệp cũng chỉ cần thay đổi công nghệ và điều chỉnh giảm lượng đường trong sản phẩm một chút là đã đảm bảo yêu cầu, sản phẩm không bị tính thuế, nếu không thì phải chấp nhận bị tính thuế.
Theo PGS.TS Trương Tuyết Mai, ở một số nước không áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường, song bối cảnh và tình hình ở mỗi nước khác nhau. Ở Việt Nam, chúng ta đã và đang thực hiện các giải pháp để bảo vệ sức khỏe người dân, thực hiện các chính sách thuế để thay đổi hành vi tiêu dùng là một trong nhiều các giải pháp.
Đứng ở góc độ khác, khẳng định vai trò của thuế TTĐB là công cụ giúp Nhà nước điều tiết sản xuất và tiêu dùng; góp phần ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định người tiêu dùng; hạn chế sản xuất và tiêu dùng những hàng hoá, dịch vụ không có lợi cho nền kinh tế và xã hội; tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Phụng - Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam đặt vấn đề, với đề xuất áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường, liệu có đạt được mục tiêu chính sách nhằm thay đổi hành vi và điều tiết tiêu dùng hay không?
Ông Nguyễn Văn Phụng - Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam
Trích dẫn nghiên cứu thị trường năm 2018 của Decision Lab về hành vi tiêu thụ nước giải khát của người tiêu dùng tại Việt Nam nếu áp dụng thuế TTBĐ ở mức 10% đối với nước ngọt, ông Nguyễn Văn Phụng nhấn mạnh, có 38% số người tiêu dùng thu nhập cao (trên 14 triệu đồng/tháng) sẽ vẫn sử dụng nước ngọt như bình thường; 49% người tiêu dùng sẽ chuyển sang uống nước chế biến tại chỗ (bán ở chợ, vỉa hè, quán hàng trên đường phố…) có đường.
Như vậy, ông Nguyễn Văn Phụng cho rằng, áp thuế 10% với nước giải khát có đường có thể dẫn tới nguy cơ không thay đổi hành vi tiêu dùng, khiến người dân chuyển từ sản phẩm phải nộp thuế sang sản phẩm đường phố không bị ảnh hưởng bởi thuế TTĐB, nhưng lại tiềm ẩn các nguy cơ về vệ sinh an toàn thực phẩm.
Ngoài ra, băn khoăn về một số con số Bộ Tài chính đưa ra, ông Phụng đề xuất, cần tính toán lại về con số giả định tăng thu ngân sách nhà nước thêm 2.400 tỷ đồng khi đưa nước giải khát có đường vào diện chịu thuế 10%. Con số này có thể chưa tính tới việc doanh thu của các doanh nghiệp đồ uống giảm xuống khi tiêu thụ dự kiển giảm 20%. Do đó, cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ tác động, tính toán trên bài toán tổng thể, có tính logic, hợp lý về tăng thu ngân sách và ảnh hưởng tới đời sống doanh nghiệp.
Bà Lê Thùy Linh - Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính)
Với những ý kiến, kiến nghị, đề xuất của các doanh nghiệp, hiệp hội, chuyên gia như trên, đại diện cho cơ quan soạn thảo dự án Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), bà Lê Thùy Linh - Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) cho biết, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 vào tháng 10/2024 và xem xét thông qua vào tháng 5/2025. Ngay sau khi Quốc hội thông qua chương trình, Bộ Tài chính đã lấy ý kiến công khai về hồ sơ của dự án Luật này một cách đầy đủ theo quy định.
Ngoài việc đăng tải công khai trên Cổng Thông tin điện tử của Chính phủ, Bộ Tài chính thì Bộ còn gửi văn bản trực tiếp cho các Bộ ngành, địa phương, VCCI, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các hiệp hội liên quan để tiếp tục lắng nghe các ý kiến và sẽ tổng hợp một cách toàn diện nhất./.