Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi): Những tác động đối với mặt hàng nước giải khát có đường

20/09/2024 12:33

Dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) sẽ được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 tới. Tại Hội thảo góp ý vào dự thảo Luật này diễn ra sáng 20/9, nhiều chuyên gia kinh tế, doanh nghiệp đã có những ý kiến, đề xuất về những điểm mới đối với mặt hàng nước giải khát có đường.

Việc áp Thuế tiêu thụ đặc biệt 10% với nước giải khát có đường và những tác động tới hành vi của người tiêu dùng

Mức thuế tiêu thụ đặc biệt cần được xác định hợp lý để đảm bảo thu ngân sách và không gây ra lạm phát

Toàn cảnh Hội thảo

Sáng 20/9, Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài phối hợp với Báo Đại biểu Nhân dân, Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức Hội thảo “Góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)”. Tham dự Hội thảo có đại diện các Ủy ban của Quốc hội, lãnh đạo Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài và các chuyên gia kinh tế.

Qua 4 lần sửa đổi trước đây, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đã tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế - xã hội như: Góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng những mặt hàng không có lợi cho sức khỏe và môi trường xã hội; định hướng tiêu dùng tiết kiệm đối với nhiên liệu có nguồn gốc hóa thạch và khuyến khích sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường; đồng thời góp phần ổn định, tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, theo đánh giá của Bộ Tài chính, chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành cũng còn một số hạn chế như: Đối tượng chịu thuế hẹp so với thông lệ quốc tế; thuế suất với một số mặt hàng chưa đạt được mục tiêu hạn chế tiêu dùng; một số quy định về đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, mô tả mặt hàng tại Biểu thuế chưa thực sự rõ ràng, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện…

Các chuyên gia tham dự Hội thảo

Trước thực trạng nói trên, thực hiện chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội, trong thời gian qua, Bộ Tài chính đã xây dựng và lấy ý kiến đóng góp để hoàn thiện dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Dự kiến, ngày 23/9 tới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) tại Phiên họp thứ 37. Tiếp theo đó, Chính phủ sẽ tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoàn thiện dự thảo Luật và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 (dự kiến khai mạc vào ngày 21/10 tới đây) và xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 9 vào tháng 5/2025.

Điều đáng chú ý trong việc sửa đổi Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) lần này, Bộ Tài chính tiếp tục đề xuất áp mức thuế tiêu thụ đặc biệt là 10% với nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam, gồm nước giải khát có ga, chứa chè, cà phê, nước trái cây; nước uống tăng lực, điện giải, nước uống thể thao... Tại Tờ trình dự án Luật, Bộ Tài chính nêu rõ việc bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB để thực hiện các chủ trương chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe Nhân dân, khuyến cáo của các tổ chức y tế về thực tế bệnh tật liên quan đến nước giải khát có đường tại Việt Nam.

Về mức thuế suất đối với mặt hàng rượu, bia, trong dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) quy định thuế suất theo tỷ lệ phần trăm tăng theo lộ trình từng năm trong giai đoạn từ năm 2026 đến năm 2030 để đạt mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của WHO.

Doanh nghiệp chịu tác động không nhỏ

Đại diện cho phía doanh nghiệp chịu tác động của quy định áp thuế, ông Lương Xuân Dũng - Chánh Văn phòng Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết: Việc áp dụng thuế TTĐB 10% với nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam ảnh hưởng không nhỏ đến sự phục hồi của các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt trong bối cảnh giá thành các nguyên liệu gia tăng và người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, doanh nghiệp cũng đồng thời chịu nhiều sức ép từ các nghĩa vụ tài chính phát sinh và các tác động ngoại cảnh như cơn bão YAGI vừa qua.

Ông Lương Xuân Dũng - Chánh Văn phòng Hiệp hội Bia - Rượu -. Nước giải khát Việt Nam

Việc áp thuế TTĐB lên nước giải khát có đường còn tác động đến 24 liên ngành trong nền kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp hàng nghìn lao động trong các doanh nghiệp. Tác động trực tiếp tới thuế gián thu và trực thu từ đó tác động tới thu ngân sách nhà nước.

Theo ông Dũng, thiệt hại nặng nề từ cơn bão Yagi đã khiến cơ sở hạ tầng của các doanh nghiệp, làm gián đoạn đáng kể khả năng sản xuất và cung ứng hàng hóa. Các hạng mục như kho bãi và thiết bị bị hư hỏng nặng, khiến hoạt động sản xuất đình trệ và nguyên vật liệu đầu vào bị tổn thất trong quá trình sản xuất. Điều này không chỉ làm giảm sản lượng mà còn kéo dài thời gian giao hàng.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Vũ Tuấn Anh

Các doanh nghiệp cũng đã và đang đồng thời chịu nhiều sức ép từ các trách nhiệm tài chính mới theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường như: Trách nhiệm tái chế và có thể phải thực hiện một số trách nhiệm khác như kiểm kê và giảm phát thải khí nhà kính cùng hàng loạt các loại phí môi trường đang dự kiến bổ sung mới như phí khí thải, phí nước thải với chi phí ước tính lên tới hàng trăm tỉ đồng.

Theo ông Lương Xuân Dũng, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường có thể sẽ khiến người tiêu dùng dịch chuyển sang sử dụng các loại đồ uống có đường khác được sản xuất thủ công hoặc nhập lậu vốn rất phổ biến trên thị trường. Hơn nữa các loại đồ uống này thường có giá thành rẻ hơn do không phải chịu thuế TTĐB. Điều này dẫn đến mục tiêu chính sách đặt ra không đạt được trong khi đó sự phát triển của ngành công nghiệp đồ uống bị ảnh hưởng tiêu cực, và tạo điều kiện cho các mặt hàng đồ uống không chính thức, sản xuất thủ công hoặc nhập lậu phát triển, nhất là trong tình hình thu nhập giảm, lạm phát tăng cao như hiện nay. Do vậy, Hiệp hội đề nghị xem xét bỏ điểm l khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật, theo đó không bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Cần có sự hợp tác liên ngành, thay vì chỉ sử dụng đơn lẻ chính sách về thuế

Thảo luận về các nội dung trên, TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, Thuế TTĐB đối với đồ uống có đường phải được thiết kế phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của mỗi quốc gia, về đối tượng chịu thuế, thuế suất và cách thức sử dụng nguồn thu cho các chương trình nâng cao sức khỏe cộng đồng. Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2016-2024, dù tỷ lệ mắc bệnh thừa cân béo phì tăng từ 2,1% lên 3,6% và nằm trong số 14 nước có tỷ lệ thừa cân béo phì thấp nhất thế giới (xếp thứ 179/192), nhưng tốc độ tăng thừa cân béo phì ở nhóm dân số dưới 19 tuổi ở mức cao (tăng bình quân 5,7%/năm với nhóm dưới 5 tuổi, và 8,4%/năm với nhóm 5-19 tuổi), tỷ lệ mắc bệnh thừa cân béo phì của trẻ em Việt Nam ở mức 19%, xếp thứ 108/192 quốc gia. Điều này cho thấy, bệnh thừa cân béo phì tại Việt Nam tăng nhanh chủ yếu thuộc nhóm 5-19 tuổi. Do vậy, liệu việc áp thuế cao hơn có điều tiết được hành vi tiêu dùng của nhóm này vẫn là bài toán cần lời giải.

TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế trưởng BIDV

Trong bối cảnh trên, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, cần có sự hợp tác liên ngành, thay vì chỉ sử dụng đơn lẻ chính sách về thuế, bao gồm: Nâng cao nhận thức về tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em trong cộng đồng và đối với các nhà hoạch định chính sách; Tiến hành nhiều nghiên cứu hơn về tác động kinh tế và sức khỏe của bệnh thừa cân béo phì, các biện pháp can thiệp giải quyết tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em để cung cấp đủ bằng chứng cho nhà làm chính sách; Đẩy nhanh các chương trình hiện có và xây dựng các chính sách và chương trình cụ thể khác để giải quyết tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Phụng - chuyên gia cao cấp về Thuế và Quản trị doanh nghiệp cho rằng, có nhiều nguyên nhân gây ra các bệnh không lây nhiễm, bao gồm cả bệnh thừa cân béo phì mà nước giải khát có đường không phải là nguyên nhân chính duy nhất. Thậm chí, mối liên hệ giữa tiêu thụ nước giải khát có đường với tỷ lệ thừa cân béo phì còn rất nhiều tranh cãi. Vì theo các thông tin từ các chuyên gia trình bày cho thấy: Tỷ lệ thừa cân béo phì ở học sinh khu vực thành thị cao hơn nhiều so với học sinh ở khu vực nông thôn (lần lượt là 41,9% và 17,8%) nhưng tỷ lệ tiêu thụ nước giải khát có đường ở mức độ thường xuyên của trẻ em khu vực thành thị lại thấp hơn mức tiêu thụ của trẻ em ở khu vực nông thôn (lần lượt là 16,1% và 21,6%).

Ông Nguyễn Văn Phụng - chuyên gia cao cấp về Thuế và Quản trị doanh nghiệp

So với nước giải khát có đường thì những thực phẩm được trẻ em tiêu thụ nhiều hơn là ngũ cốc, chất đạm, chất béo, sữa và sản phẩm từ sữa. Lượng protein được học sinh các cấp tiêu thụ cũng đều vượt mức khuyến nghị. Khi đã vào trong cơ thể thì protein, lipid, glucid đều có thể chuyển thành chất béo dự trữ. Do đó không nên quan niệm rằng, cứ tiêu thụ nhiều đường thì mới gây ra thừa cân béo phì.

Liệu áp tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có hiệu quả trong bối cảnh có nhiều thực phẩm có chứa đường và có lượng calo cao khác cũng đang tồn tại trên thị trường. Nếu đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với chỉ mỗi nước giải khát có đường thì người tiêu dùng vẫn có thể chuyển đổi sang các thực phẩm thay thế khác mà những thực phẩm thay thế này cũng có thể là nguyên nhân của các bệnh không lây nhiễm. Do đó công cụ thuế trong trường hợp này khó mà thay đổi hành vi người tiêu dùng thậm chí còn có thể tạo điều kiện cho các hàng hóa buôn lậu, các thực phẩm đường phố không được kiểm soát về chất lượng và khó khả thi trong việc quản lý thu thuế.

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Đinh Ngọc Minh

Về phía đại biểu Quốc hội, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Đinh Ngọc Minh nêu quan điểm, việc áp thuế TTĐB đối với mặt hàng nước giải khát có đường có thể nghiên cứu thêm ở khía cạnh áp thuế vào nước giải khát hay vào ngành Đường. Bởi việc sử dụng đường là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng béo phì ở con người.

TS. Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

Trước những ý kiến của các doanh nghiệp, chuyên gia kinh tế, phát biểu kết luận Hội thảo, TS. Nguyễn Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cảm ơn các đại biểu, chuyên gia, doanh nghiệp đã đóng góp cho dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi). Những ý kiến đều rất thiết thực để Ban tổ chức tổng hợp gửi tới cơ quan chức năng trình Quốc hội thảo luận, xem xét trong Kỳ họp thứ 8 tới.

Một số hình ảnh tại Hội thảo: