TỔNG THUẬT TRỰC TIẾP CHIỀU 1/6: QUỐC HỘI THẢO LUẬN PHÊ CHUẨN QUYẾT TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC; CÔNG TÁC THỰC HÀNH TIẾT KIỆM, CHỐNG LÃNG PHÍ
Đại biểu Nguyễn Văn Hiển – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng
Tham gia thảo luận tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Văn Hiển – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng cho biết, thời gian gần đây, truyền thông đưa tin nhiều về tình trạng lãng phí nguồn năng lượng tái tạo và các khó khăn của doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Qua nghiên cứu, đại biểu nhận thấy Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị xác định rất rõ "xây dựng cơ chế, chính sách đột phá để khuyến khích và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm thay thế tối đa nguồn năng lượng hóa thạch, ưu tiên sử dụng năng lượng gió và năng lượng mặt trời trong phát điện". Đây là định hướng tầm chiến lược cho một giai đoạn phát triển từ 2020 đến 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Trước khi có Nghị quyết này, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ cũng có nhiều văn bản có tính đột phá về cơ chế khuyến khích và hỗ trợ cho phát triển điện gió và điện mặt trời. Tuy nhiên, gần đây trong các văn bản điều hành của các cơ quan chức năng có sự thay đổi đột ngột về mặt chính sách, nhất là các quy định về khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp. Không những không khuyến khích ưu đãi các dự án này như định hướng trong Nghị quyết 55 mà không ít các quy định còn thắt chặt so với các dự án điện truyền thống, chứa nhiều những quy định chưa hợp lý, tập trung ở 3 văn bản chính gồm: Quyết định 21, Thông tư 15 và Thông tư 01 của Bộ Công Thương.
Nhiều bất cập trong các văn bản điều hành đối với ngành năng lượng tái tạo
Phân tích về sự bất cập của các văn bản này, đại biểu cho biết, các văn bản trên bãi bỏ thời hạn áp dụng giá mua điện trong thời hạn 20 năm. Hệ quả là nếu khung giá mua điện áp dụng trong một thời gian ngắn thì các tổ chức tài chính sẽ không tính được hiệu quả của dự án, như vậy sẽ không tài trợ cho các dự án điện gió. Các văn bản trên đã bãi bỏ điều khoản chuyển đổi tiền mua điện sang USD, việc này làm cho các nhà đầu tư không lường trước được rủi ro và không an tâm trong đầu tư phát triển dự án bởi hầu hết các thiết bị đều nhập từ nước ngoài.
Cùng với đó, các văn bản trên đã bãi bỏ điều khoản về bên mua điện có trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng điện từ dự án điện gió nối lưới với giá mua điện tại thời điểm giao nhận theo quy định tại Quyết định 39. Điều này đồng nghĩa với việc các nhà đầu tư điện gió, điện mặt trời sẽ không còn được hưởng ưu tiên trong huy động công suất như trước đây, từ đó khả năng xác suất cắt giảm công suất thường xuyên với dự án điện gió, điện mặt trời rất cao.
Các đại biểu tham dự
Khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp tại Quyết định 21 đã không phản ánh đúng về mối tương quan trong việc tính toán phương án bán điện hàng năm. Theo Quyết định số 02 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ, mức giá bán điện bình quân tối thiểu là 220,03 đồng/Kwh và mức giá bán lẻ bình quân tối đa là tăng 537,67 đồng/Kwh. Trong khi đó, giá trần cao nhất cho các nhà máy phát điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp lại thấp hơn từ 21 đến 29% so với cơ chế giá cố định được quy định tại Quyết định 13 và Quyết định 39. Đây là mâu thuẫn nghịch lý về cơ chế, chính sách quản lý điều tiết và xây dựng khung giá đầu vào, đầu ra cho ngành điện lực khiến các nhà đầu tư cảm thấy có sự thiên vị đối với các cơ quan, các đơn vị của EVN.
Thêm nữa, những năm gần đây, nhiều nhà máy điện mặt trời và điện gió với công suất lớn đã hoàn thành xây dựng và đi vào vận hành phát điện. Tuy nhiên, việc đầu tư các công trình truyền tải điện không đáp ứng được nhu cầu thực tế nên dẫn đến EVN phải cắt giảm công suất phát điện của các nhà máy này, gây lãng phí tài nguyên, đặc biệt là gây thiệt hại kinh tế cho các doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực này. Một số quy định trong Quyết định số 21 và Thông tư 01 không thống nhất và mâu thuẫn với văn bản của cấp trên.
Cần có giải pháp bảo đảm sự phát triển bền vững cho ngành năng lượng tái tạo
Đại biểu Nguyễn Văn Hiển nhấn mạnh, những bất cập trên có tác động tiêu cực, ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống còn của doanh nghiệp và môi trường đầu tư. Trước mắt, hầu hết các dự án điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp đều không có khả năng đạt được mức sinh lời hiệu quả. Từ đó có thể khiến nhiều nhà đầu tư đối diện với nguy cơ phá sản, về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh. Việc thu hút đầu tư vào năng lượng tái tạo khả năng sẽ bị đóng băng, chiến lược sẽ không thể đạt được mục tiêu về an ninh năng lượng, giảm thải Carbon như Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị đã đề ra.
Từ thực trạng bất cập đã đưa ra, đại biểu đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương cần xem xét lại chính sách nêu trên, việc điều chỉnh chính sách phải có phương án giảm sốc, có lộ trình hợp lý, tránh việc thay đổi chính sách quá đột ngột khiến các nhà đầu tư không thể dự báo và có chiến lược kinh doanh phù hợp. Mặt khác, cần sớm có giải pháp tháo gỡ khó khăn, tránh thất thoát, lãng phí nguồn năng lượng tái tạo lớn đã được sản xuất nhưng không được đưa vào khai thác, sử dụng. Đồng thời có giải pháp đồng bộ, kịp thời, bảo đảm sự phát triển bền vững cho ngành năng lượng tái tạo, trong đó cần đảm bảo cơ chế giá mua điện phù hợp với thực tiễn ngành điện nói chung và hài hòa giữa bên mua điện với các nhà đầu tư và người sử dụng điện./.