Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh - Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình
Vui mừng trước sự phục hồi mạnh mẽ với nhiều điểm sáng về phát triển kinh tế - xã hội do Chính phủ báo cáo, song đại biểu Trần Thị Hồng Thanh - Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình băn khoăn, có một nghịch lý đang diễn ra với năng suất lao động và thị trường lao động là vì sao năng suất lao động chưa cao trong khi trình độ lao động, tiến bộ khoa học, kỹ thuật ngày càng tăng, bài toán chênh lệch cung cầu, vừa thừa vừa thiếu lao động, làm thế nào để thích ứng với thị trường lao động theo xu hướng chuyển đổi số, cơ cấu ngành nghề và các mô hình việc làm mới hậu Covid-19.
Về năng suất lao động của nước ta, đại biểu cho biết, nếu quy đổi theo sức mua tương đương năm 2021 là khoảng 21.500 USD, thấp hơn nhiều nước trong khu vực. Tốc độ tăng năng suất lao động chưa có sự bứt phá, hay có sự lên xuống năm cao năm thấp.
Đề cập đến sự chênh lệch về cung cầu lao động và năng suất lao động, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh đã chỉ rõ 5 nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự chênh lệch này.
Thứ nhất, do quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội chưa tính đến phát triển nguồn nhân lực, tốc độ đô thị hóa nhanh hơn khả năng chuyển dịch của nguồn cung lao động.
Thứ hai, do sự chênh lệch giữa ngành nghề đào tạo và nhu cầu của thị trường. Các ngành chế biến, chế tạo công nghệ cao, thương mại điện tử, logistics là những ngành thu hút FDI lớn, tạo giá trị gia tăng cao, song tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ ở mức 20%-25% và năng suất lao động lại thấp hơn nhiều ngành có giá trị gia tăng thấp như khai khoáng, điện, nước, bất động sản.
Thứ ba, do tay nghề lao động kỹ năng số, trình độ công nghệ thông tin chưa đáp ứng yêu cầu công việc. Tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn tay nghề chỉ chiếm 11%. Tỷ lệ lao động giản đơn, trình độ thấp chiếm tới 38%, chỉ có 35% nhân lực công nghệ thông tin đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp.
Thứ tư, do tỷ lệ lao động trong khu vực phi chính thức còn lớn, chiếm tới 48% lực lượng lao động.
Thứ năm, do sự kết hợp giữa các cấp, các ngành chưa được linh hoạt, hiệu quả trong các cấp, các ngành trước tình trạng mất cân đối lao động, tăng năng suất lao động.
Toàn cảnh Quốc hội thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội
Trước những bất cập đó, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh nhấn mạnh, yêu cầu tăng suất lao động là vấn đề cấp bách cần làm ngay từ ộibây giờ không thể chậm trễ. Bởi lẽ tăng năng suất lao động chính là chìa khóa mang lại lợi ích trực tiếp, thiết thực cho tất cả các chủ thể trong nền kinh tế. “Nếu năng suất lao động tăng 1% sẽ giúp GDP tăng 0,94 điểm phần trăm, tăng lợi nhuận doanh nghiệp, tăng thu nhập cho người lao động, hay năng suất lao động là công cụ điều tiết thị trường lao động và đảm bảo ổn định vĩ mô và làm tăng năng suất lao động, là con đường tốt nhất để Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, thịnh vượng và bao gồm theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”, đại biểu giải thích thêm.
Đề xuất giải pháp cải cách mạnh mẽ hơn để sớm giải quyết những bất cập về năng suất lao động và thị trường lao động, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh đề nghị xem xét sớm thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia và quyết tâm hoàn thiện môi trường, thể chế pháp luật để có thể triển khai thành công các chỉ đạo, chính sách thúc đẩy năng suất lao động của Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương thúc đẩy phong trào tăng năng suất lao động, kết nối hiệu quả giữa các Bộ, ngành, địa phương. Cần sớm hoàn thành lập Ủy ban Năng suất Quốc gia để hình thành bộ máy cơ quan chuyên sâu về năng suất quốc gia, thực hiện nhiệm vụ điều phối phối hợp các động lực tăng trưởng năng suất quốc gia của Việt Nam.
Đồng thời đề nghị Quốc hội sớm sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Việc làm phù hợp với hình thái việc làm, nghề nghiệp mới, quan hệ lao động mới. Ngoài ra, việc vận hành hiệu quả Hội đồng tiền lương quốc gia cũng sẽ góp phần xây dựng hệ thống tiền lương phù hợp với thị trường, thu hút lao động được chất lượng cao.
Đề cập đến vấn đề tăng tính công khai, minh bạch thông tin, dữ liệu về năng suất lao động, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh đề xuất sớm hoàn thiện thống kê, công bố đầy đủ, minh bạch hơn về các chỉ tiêu năng suất lao động của các địa phương, ngành, lĩnh vực và các loại hình doanh nghiệp để hoàn thiện bức tranh tổng thể về năng suất lao động. Đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Đại biểu cho rằng, với khoảng 60% doanh nghiệp sử dụng công nghệ lạc hậu và tỷ lệ đầu tư khoa học công nghệ chỉ chiếm khoảng 0,44% GDP năm 2021 thì đổi mới khoa học, công nghệ là giải pháp quan trọng nhất để tăng năng suất lao động của doanh nghiệp và các ngành. Việc cần làm là khơi thông thị trường vốn, hỗ trợ ưu đãi về tài chính đối với các doanh nghiệp nhập khẩu, đầu tư đổi mới công nghệ. Bên cạnh đó, cần chú trọng phát triển thị trường khoa học công nghệ như Đảng và Nhà nước đã đề ra.
Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị cần gắn kết đào tạo với việc làm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Việc liên kết hiệu quả giữa cơ sở đào tạo, trường dạy nghề với các doanh nghiệp là hết sức cần thiết để có thể có đội ngũ lao động chất lượng cao, đúng chuyên ngành. Để người lao động chủ động hơn khi tiếp cận các cơ hội việc làm, đại biểu Trần Thị Hồng Thanh đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cần triển khai hiệu quả hỗ trợ về cơ chế, kinh phí để người lao động có thể tham gia đào tạo, đào tạo lại nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng. Cùng với đó, ở các cấp học phổ thông, việc đưa một số nội dung khoa học cơ bản, khoa học, công nghệ vào các chương trình đào tạo cũng là rất cần thiết trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay và sắp tới./.
