CHÍNH PHỦ ĐỀ NGHỊ BỔ SUNG DỰ ÁN LUẬT NHÀ GIÁO VÀO CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG LUẬT, PHÁP LỆNH NĂM 2024
ĐỀ XUẤT XÂY DỰNG LUẬT NHÀ GIÁO: PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN PHÙ HỢP VỚI CHIẾN LƯỢC GIÁO DỤC
Tại Phiên họp thứ 28 này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét đề nghị bổ sung dự án Luật Nhà giáo vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 để dự kiến trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024).
Liên quan đến đề xuất xây dựng dự án Luật Nhà giáo, Chính phủ cũng đã có Tờ trình số 435/TTr-CP gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc đề nghị bổ sung dự án Luật này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024. Theo đó, việc xây dựng Luật Nhà giáo nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước trong công tác giáo dục nói chung, công tác xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo nói riêng.
Tại Phiên họp thứ 28 này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét đề nghị bổ sung dự án Luật Nhà giáo vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024.
Bên cạnh đó, thực trạng đội ngũ nhà giáo và việc quản lý đội ngũ nhà giáo đòi hỏi đổi mới quản lý, trên cơ sở một khung pháp lý thống nhất. Trong những năm gần đây, đội ngũ nhà giáo đã được quan tâm, nhưng thực tế vẫn còn không ít bất cập cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng nhà giáo. Việc quản lý nhà giáo còn nhiều vướng mắc, bất cập như: chưa có đầy đủ quy định để quản lý nhà giáo ngoài công lập; việc coi nhà giáo ngoài công lập như người lao động bình thường và chịu sự điều chỉnh bởi các quy định của Bộ luật Lao động là không phù hợp; việc giao thoa giữa quản lý ngành và quản lý theo địa bàn, lãnh thổ theo pháp luật hiện hành đã tạo ra những bất cập trong công tác quản lý, phát triển đội ngũ nhà giáo; việc thực hiện, tuyển dụng, bố trí, điều động giáo viên tại các địa phương, cơ sở giáo dục theo Luật Viên chức còn nhiều khó khăn;…
Các quy định pháp luật hiện hành về nhà giáo còn thiếu đồng bộ, toàn diện, một số quy định quan trọng chưa được thể hiện ở tầm luật. Tuy số lượng văn bản có nội dung quy định về nhà giáo nhiều nhưng các quy định này còn tản mạn, thiếu đồng bộ, bất hợp lý, chất lượng không cao. Thực tế, mặc dù ở Việt Nam đã có Luật Viên chức và nhà giáo chiếm 70% tổng số viên chức toàn quốc, nhưng Luật Viên chức không thể đáp ứng đặc thù nhà giáo và không điều chỉnh đối với nhà giáo ngoài công lập.
Về Luật chuyên ngành, cả Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp đều có chương riêng về nhà giáo nhưng quy định còn chung chung, chưa phản ánh rõ nét tính chất và yêu cầu đặc thù lao động nghề nghiệp của nhà giáo. Nếu cụ thể hóa nội dung nhà giáo trong Luật Giáo dục thì sẽ phá vỡ cấu trúc, mất cân xứng của các Luật này. Bên cạnh đó, nhiều chủ trương, quan điểm của Đảng về nhà giáo chưa được thể chế hóa đầy đủ; một số quan hệ quan trọng chưa được điều chỉnh hoặc quy định chung chung, mờ nhạt, chưa hình thành khung pháp lý đồng bộ và toàn diện trong việc nâng cao động lực và năng lực nhà giáo.
Việc xây dựng chính sách, chế độ đãi ngộ ưu đãi đối với nhà giáo công tác tại những vùng miền khó khăn cần được ưu tiên quan tâm trong dự án Luật Nhà giáo (ảnh minh họa: Internet).
Đặc trưng lao động sư phạm của nhà giáo đòi hỏi những quy định phù hợp: Nhà giáo và nghề dạy học có những đặc trưng riêng, khác biệt với viên chức của các ngành, lĩnh vực khác. Do tính chất đặc thù trong lao động sư phạm của nhà giáo đặt ra yêu cầu cần có môi trường làm việc, hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ, phù hợp tạo thuận lợi cho nhà giáo yên tâm công tác, yêu nghề và tâm huyến với nghề; tạo điều kiện cho sự phát triển sáng tạo, trong một không gian văn hóa được trân trọng, tôn vinh, ghi nhận, phối hợp và hỗ trợ của toàn xã hội. Bên cạnh đó, mặc dù các chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà nước đã khẳng định vị thế, vai trò của đội ngũ nhà giáo trong sự phát triển chung của đất nước, nhưng do chưa được luật hóa đầy đủ nên còn bất cập trong việc khắc phục tình trạng gia tăng người giỏi không muốn vào ngành sư phạm, nhà giáo bỏ việc.
Ngoài ra, kinh nghiệm quốc tế về quản lý nhà giáo: Nhìn chung các quốc gia hiện nay đều ban hành Luật về nhà giáo dưới nhiều hình thức khác nhau nhằm xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo, cả công lập và tư thục, với tư cách là nguồn nhân lực chất lượng cao quan trọng của đất nước. Trong đó, có thể khái quát thành 03 mô hình cơ bản bao gồm: Xây dựng và ban hành Luật riêng điều chỉnh về nhà giáo; Xây dựng một chương hoặc một quyển về nhà giáo trong Bộ Luật Giáo dục; Ban hành luật nhằm thể chế hóa một số chính sách đặc trưng của nhà giáo. Với xu hướng quốc tế hoá giáo dục, việc lựa chọn kinh nghiệm quốc tế phù hợp trong việc xây dựng chính sách và pháp luật về nhà giáo là cần thiết.
Phải có sự rà soát, đánh giá tác động của chính sách
Việc xây dựng dự án Luật Nhà giáo cũng đã nhận được sự quan tâm của nhiều ĐBQH. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề cập đến việc xây dựng Luật Nhà giáo từ lâu và cũng đã có quá trình chuẩn bị, trước khi đề xuất Chính phủ Tờ trình dự thảo xây dựng Luật Nhà giáo. Chính phủ cũng nhất trí với Bộ Giáo dục và Đào tạo trên quan điểm là phải xây dựng dự án Luật để trình Quốc hội xem xét. Có thể khẳng định, dự án Luật Nhà giáo được Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị xây dựng trong thời điểm này cũng đã có quá trình chuẩn bị và sự đồng thuận cao từ dư luận xã hội, giáo viên và Chính phủ.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, hiện nay, các nhóm chính sách vẫn được quy định lẻ tẻ ở các văn bản khác nhau. Bên cạnh đó cũng thiếu hành lang pháp lý bảo vệ lợi ích chính đáng của nhà giáo. Hiện vẫn còn nhiều vướng mắc trong quá trình Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện đổi mới chương trình phổ thông và sách khoa theo Nghị quyết 88, Nghị quyết 51 của Quốc hội. Vì vậy, việc xây dựng Luật Nhà giáo trong thời điểm này là cần thiết và có sức thuyết phục. Tuy nhiên, việc xây dựng Luật Nhà giáo để điều chỉnh số lượng lớn nhà giáo chiếm 70% số lượng biên chế viên chức trên cả nước là việc làm không hề dễ dàng.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga kỳ vọng Bộ Giáo dục và Đào tạo là đơn vị tham mưu cho Chính phủ xây dựng Luật Nhà giáo, từ nhu cầu thực tiễn của ngành để xây dựng nhóm chính sách phù hợp với thực tế, với các quy định pháp luật khác. Tránh tình trạng, xây dựng luật quá chung chung, khi ban hành cũng không khác so với chưa có luật. Vì vậy, các cơ quan phải có sự rà soát, đánh giá tác động của chính sách. Ngoài việc xin ý kiến cơ quan liên quan, cần xin ý kiến đối tượng chịu sự tác động của luật là đội ngũ giáo viên.
Dự kiến Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ trình Dự thảo Luật Nhà giáo vào kỳ họp Quốc hội thứ 8 (cuối tháng 10/2024). Thời gian từ nay tới kỳ họp Quốc hội thứ 8, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ có khối lượng công việc tương đối lớn khi vừa xây dựng dự án Luật Nhà giáo, vừa phải kiểm tra đánh giá tác động và xin ý kiến của những đối tượng liên quan.
Dù từ nay tới kỳ họp thứ 8, Quốc hội mới xem xét dự án Luật Nhà giáo nhưng thực tế, các luật của Chính phủ trình Quốc hội phải gửi trước thời điểm khai mạc. Điều này nhằm để các cơ quan của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thẩm tra và họp. Tiếp đó, Hội nghị đại biểu chuyên trách sẽ họp trước khi họp toàn thể.
Với thời gian gấp rút và công việc rất lớn, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga kỳ vọng Bộ Giáo dục và Đào tạo khẩn trương và thận trọng, không nên vì áp lực thời gian mà soạn thảo dự án Luật Nhà giáo một cách chưa đầy đủ. Khi luật được ban hành phải giải quyết, tháo gỡ được các vấn đề khó khăn, vướng mắc của ngành Giáo dục. Từ đó, thổi được sức sống mới cho ngành, như có nhóm chế độ chính sách mới, đem lại vị thế mới cho nhà giáo.
Ngoài ra, Luật Nhà giáo không phải thông qua theo quy trình một kỳ họp, bởi nó cũng không mang tính chất quá cấp bách như các quy định khác. Vì vậy, đề nghị có thể xem xét thông qua hai, ba kỳ họp để các ĐBQH đóng góp ý kiến một cách đầy đủ trên tinh thần trách nhiệm cao.
Sớm có chính sách ưu tiên đãi ngộ, chế độ tiền lương tương xứng đối với giáo viên
Trong dự án Luật Nhà giáo có đưa ra 05 chính sách gồm: Định danh nhà giáo; Tiêu chuẩn và chức danh nhà giáo; Tuyển dụng, sử dụng và chế độ làm việc của nhà giáo; Đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ và tôn vinh nhà giáo; Quản lý nhà nước về nhà giáo.
Liên quan đến chính sách Tuyển dụng, sử dụng và chế độ làm việc của nhà giáo, tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XV vừa qua, dẫn số liệu thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đại biểu Dương Văn Phước – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam cho biết, kết thúc năm học là 2022-2023 cả nước còn thiếu 118.000 giáo viên, làn sóng giáo viên nghỉ việc chưa dừng lại, khi gần 9.300 giáo viên nghỉ việc trong năm học vừa qua.
Đại biểu Dương Văn Phước – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam.
Qua giám sát Nghị quyết 88 của Quốc hội cho thấy, hiện nay tình trạng tinh giản biên chế cơ học cào bằng 10% với ngành đặc thù như ngành giáo dục là chưa khoa học, trong khi quy định của ngành giáo dục rất rõ về tỷ lệ giáo viên đứng lớp. Khu vực miền núi, vùng đặc biệt khó khăn tình trạng thiếu giáo viên còn nghiêm trọng hơn nhiều, nhiều giáo viên xin chuyển công tác về xuôi, trong khi việc tuyển mới là rất khó khăn, có nhiều người không tham gia dự tuyển, thậm chí có người khi trúng tuyển tại các khu vực này cũng bỏ việc, không nhận công tác ở những khu vực khó khăn như vậy.
Trước thực tế trên, đại biểu Dương Văn Phước đề nghị Chính phủ sớm có chính sách ưu tiên đãi ngộ, có chế độ tiền lương tương xứng đối với nhà giáo, trước tiên là giáo viên ở miền núi, hải đảo, khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn để đội ngũ giáo viên này yên tâm công tác, đảm bảo chất lượng dạy và học. Có chủ trương xét tuyển giáo viên ở các cấp học thay cho thi tuyển để kịp thời bổ sung, giải quyết tình trạng khó khăn thiếu giáo viên hiện nay ở khu vực miền núi. Việc đào tạo giáo viên sư phạm phải đáp ứng với yêu cầu dạy và học, tránh tình trạng làm mất cân bằng giữa các ngành học, giữa các vùng, theo tinh thần ở đâu có trường, có lớp ở đó phải có học sinh, phải có giáo viên đứng lớp./.
