PHIÊN HỌP TOÀN THỂ LẦN THỨ 7 CỦA ỦY BAN TƯ PHÁP: ĐỀ NGHỊ CHÍNH PHỦ CÓ GIẢI PHÁP THỰC CHẤT, CỤ THỂ TRONG PHÒNG, CHỐNG TỘI PHẠM ĐỂ GIẢI QUYẾT TRIỆT ĐỂ CÁC VẤN ĐỀ NỔI CỘM

Toàn cảnh Phiên họp

Tại Phiên họp, đa số các đại biểu đánh giá cao các Báo cáo của Chính phủ, của VKSNDTC, của TANDTC trong công tác tư pháp và phòng, chống tham nhũng năm 2022 được chuẩn bị kỹ lưỡng và công phu, nội dung đầy đủ, số liệu cụ thể. Các Tiểu ban của Ủy ban Tư pháp đã cung cấp đầy đủ số liệu làm cơ sở để các đại biểu đánh giá những nhận định, kết quả cũng như hạn chế tồn tại. Nhìn chung, về tình hình vi phạm tội phạm năm nay, việc phát hiện và xử lý các vụ việc vi phạm hành chính năm nay đã giảm 15,2%, tội phạm trật tự xã hội cũng giảm so với năm ngoái. Tuy nhiên vẫn nổi lên tình hình vi phạm tội phạm diễn biến phức tạp, như liên quan đến chứng khoán, liên quan đến việc lợi dụng mạng Internet để vi phạm tội phạm, liên quan đến đất đai, xâm hại trẻ em, ma túy… Đối với tình hình phát hiện tội phạm tham nhũng chức vụ, tỉ lệ phát hiện tăng 33,3%, đối với tình hình tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính, năm nay thụ lý tăng hơn 10 nghìn vụ.

Các đại biểu cho rằng, mặc dù Báo cáo của Chính phủ đã thống kê được số liệu xử lý vi phạm hành chính của các Bộ, ngành, địa phương nhiều hơn cùng kỳ nhưng vẫn chưa đánh giá được tổng thể tình hình xử lý vi phạm hành chính trên toàn quốc.

Đề nghị Chính phủ và các cơ quan Tư pháp trung ương quan tâm, đánh giá một cách thực chất hơn và có giải pháp cụ thể để thực hiện có chất lượng hơn đối với các vấn đề nổi cộm hiện nay trong công tác phòng, chống tội phạm

Góp ý vào các Báo cáo này, đại biểu Trương Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH Tp. Hồ Chí Minh tập trung vào các tình hình, xu hướng, diễn biến của vi phạm tội phạm, trong đó nêu ra 7 nhóm vấn đề để minh họa cho diễn biến, xu hướng này, đồng thời có kiến nghị với các Ủy ban của Quốc hội cần có đánh giá, khảo sát sâu hơn về diễn biến vi phạm tội phạm. Kiến nghị với Chính phủ lưu ý thêm về công tác phòng ngừa tội phạm trong thời gian tới và trong báo cáo của Chính phủ cần nhấn mạnh nội dung này.

“Xu hướng sử dụng bạo lực và hành vi bạo hành; tội phạm tồn tại trong thời gian dài nhưng không bị phát hiện như xây dựng trái phép ở giữa thủ đô, nạn chặt phá rừng, xả thải gây ô nhiễm môi trường; tình trạng công chức Nhà nước nhận hoa hồng lót tay của doanh nghiệp, của người dân để nâng giá, mua hàng giá cao bằng tiền ngân sách; hoặc bỏ qua làm ngơ với vi phạm tội phạm, nhận tiền hối lộ, bồi dưỡng, quà cáp khi thi hành công vụ. Phải chăng tình trạng này tồn tại lâu rồi và khá phổ biến ở các lĩnh vực?”, đại biểu Trương Trọng Nghĩa nêu dẫn chứng.

Đại biểu nhận thấy, nếu thống kê số liệu, tính chất, đặc điểm của tội phạm thì cần phải nêu ra cho đúng tính chất, đặc điểm chứ không chỉ có số liệu tăng hoặc giảm. Và cử tri rất quan tâm đến tội phạm công bộc, công chức vì người dân chờ đợi ở họ tiêu chuẩn cao hơn dân thường. Do đó, đại biểu đề nghị cần phải có sự thay đối đột phá về chính sách trong công tác cán bộ, về quản lý, tổ chức cán bộ thì mới giải quyết được căn cơ hơn trong thời gian tới.

Qua nghiên cứu các báo cáo, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị tình hình phòng chống tội phạm gần đây cần được khảo sát, giám sát, nghiên cứu, phân tích sâu hơn bởi các cơ quan của Quốc hội. Nhiều các Ủy ban của Quốc hội có thể hợp tác với nhau và của Chính phủ, của các bộ ngành liên quan, của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, đặc biệt là các tổ chức nghiên cứu khoa học, các trường Đại học về pháp lý và xã hội học… Từ đó, có đánh giá sâu về nguyên nhân của tình hình tội phạm và tình hình tham nhũng.

Đại biểu Phạm Đình Thanh - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh KonTum đề nghị Uỷ ban Tư pháp có ý kiến tham mưu để Quốc hội đề nghị Chính phủ và các cơ quan tư pháp trung ương quan tâm, đánh giá một cách thực chất hơn và có giải pháp cụ thể để thực hiện có chất lượng hơn đối với các vấn đề nổi cộm hiện nay. 

Thống nhất ý kiến Báo cáo thẩm tra của các Tiểu ban, đại biểu Phạm Đình Thanh – Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh KonTum đề nghị Uỷ ban Tư pháp có ý kiến tham mưu để Quốc hội đề nghị Chính phủ và các cơ quan tư pháp trung ương quan tâm, đánh giá một cách thực chất hơn và có giải pháp cụ thể để thực hiện có chất lượng hơn đối với các vấn đề nổi cộm hiện nay. Về việc xử lý vi phạm, đại biểu đề nghị nên quan tâm đánh giá thực trạng và kết quả thực hiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính ở các địa phương.

Về quản lý người nghiện ma túy, đại biểu Phạm Đình Thanh nhận thấy, thời gian qua tội phạm người nghiện ma túy hết sức phức tạp, có những vụ việc nghiêm trọng gây bức xúc, lo lắng trong nhân dân. Do đó, đại biểu đề nghị việc theo dõi, quản lý người nghiện ma tuy ở địa phương cần chặt chẽ hơn, cần được quan tâm hơn để có biện pháp phòng ngừa người nghiện ma túy phạm tội.

Đồng thời đề nghị Chính phủ và các cơ quan tư pháp quan tâm đánh giá thực trạng và có các biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động của các chức danh tư pháp và cán bộ làm một số nhiệm vụ trong hoạt động tố tụng như cán bộ tư pháp, kiểm lâm, hải quan…

Liên quan đến kết quả xử lý tin báo tố giác tội phạm, theo báo cáo hiện nay chưa đạt chỉ tiêu mà Nghị quyết số 96 của Quốc hội đề ra, đại biểu đề nghị Chính phủ và các cơ quan tư pháp Trung ương tiếp tục quan tâm hơn đến vấn đề này. Đồng thời đề nghị Quốc hội, Ủy ban Tư pháp tăng cường công tác khảo sát, giám sát, và đánh giá đúng thực trạng tình hình tội phạm để đảm bảo Nghị quyết 96 của Quốc hội.

Đồng tình với các ý kiến nêu trên, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh ghi nhận những kết quả đạt được của các cơ quan ban ngành trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy, vấn đề đặt ra là cần nhận diện các tồn tại, hạn chế tình hình vi phạm pháp luật về tội phạm như thế nào, có nhận diện được các nguyên nhân không, và đưa ra các giải pháp mang tính đột phá như thế nào trong thời gian tới để giải quyết tình hình? Đại biểu cho rằng, việc vi phạm pháp luật về tội phạm thời gian qua là không thể tránh khỏi.

Đồng tình với Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng chống tội phạm năm 2022, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh cho rằng, công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật được Chính phủ nêu trong Báo cáo chỉ đề cập đến các vấn đề xảy ra trong các cơ quan, tổ chức và ngoài xã hội, còn những nội dung liên quan đến đấu tranh phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật trong Quân đội nhân dân không được nêu trong báo cáo. Trong khi Bộ Quốc phòng là một cơ quan của Chính phủ và thực tế những năm qua, một số vụ án hình sự vi phạm pháp luật đã xảy ra trong các cơ quan, tổ chức của lực lượng quân đội nhưng báo cáo không đề cập. Do đó, Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh đề nghị Chính phủ nên đề cập nội dung này rõ hơn trong Báo cáo.

Đề nghị Chính phủ cần sớm khắc phục những hạn chế đã nêu trong các Báo cáo thẩm tra và tiếp tục đánh giá kết quả thực hiện các kiến nghị của Quốc hội, UBTVQH, Ủy ban Tư pháp và đại biểu Quốc hội đã nêu tại các kỳ họp trước

Một số ý kiến đại biểu nhận thấy, mặc dù các cơ quan chức năng đã có nhiều cố gắng nhưng kết quả phát hiện vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực vẫn chưa tương xứng với tình hình thực tế. Vi phạm pháp luật và tội phạm về lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông vẫn diễn ra rất phức tạp, diễn ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều địa phương. Một số loại tội phạm xảy ra nhiều nhưng tỷ lệ điều tra, khám phá thấp như tội trộm cắp, cướp giật tài sản. Tội phạm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới, gian lận xuất xứ với nhiều phương thức thủ đoạn mới để hoạt động; vi phạm trong hoạt động sản xuất, kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu diễn ra phức tạp nhiều tuyến biên giới, tuy nhiên việc phát hiện còn chưa được nhiều.

Đặc biệt, một số ý kiến cho rằng, vi phạm pháp luật và tội phạm trên lĩnh vực đất đai, khai thác bảo vệ rừng và lâm sản hầu hết diễn ra trong thời gian dài mới bị phát hiện. Điều này cho thấy công tác đấu tranh, phát hiện đối với các hành vi vi phạm còn hạn chế.

Bên cạnh đó, các đại biểu nhận thấy, số vụ án Cơ quan điều tra tạm đình chỉ điều tra năm 2022 có giảm 19,99%, nhưng vẫn chiếm số lượng lớn hơn 10 nghìn vụ. Do đó, đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo Cơ quan điều tra các cấp cần nâng cao hơn nữa chất lượng công tác điều tra và rà soát các vụ án tạm đình chỉ điều tra và số còn tồn từ các năm trước nếu có căn cứ thì phục hồi điều tra, xử lý đúng quy định của pháp luật, tránh bỏ lọt tội phạm. Bên cạnh đó, đề nghị làm rõ trong số các vụ án đang tạm đình chỉ điều tra giảm so với năm 2021 có bao nhiêu vụ hủy quyết định tạm đình chỉ để phục hồi điều tra? bao nhiêu vụ đình chỉ do hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự? kết quả xử lý? có oan, sai hay không?

Vì vậy, đa số ý kiến đại biểu đề nghị Chính phủ cần sớm khắc phục những hạn chế đã nêu trong các Báo cáo thẩm tra và tiếp tục đánh giá kết quả thực hiện các kiến nghị của Quốc hội, UBTVQH, Ủy ban Tư pháp và đại biểu Quốc hội đã nêu tại các kỳ họp trước. Đồng thời Đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan phối hợp cùng VKSNDTC thống nhất về tiêu chí thống kê tất cả các loại tội phạm để báo cáo Quốc hội đúng quy định của Nghị quyết số 96.

Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Duy Ngọc giải trình thêm về vấn đề liên quan các vụ án tạm đình chỉ, về dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính, về gia tăng tội phạm nhất là tội phạm nghiện ma túy…

Cũng tại Phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Duy Ngọc cảm ơn nhiều ý kiến tâm huyết, xác đáng của các đại biểu, đồng thời tiếp thu nghiêm túc các ý kiến của Uỷ ban Tư pháp đã nêu để bổ sung hoàn thiện, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 tới. Đồng thời giải trình thêm về vấn đề liên quan các vụ án tạm đình chỉ, về dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính, về gia tăng tội phạm nhất là tội phạm nghiện ma túy… Phó Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Huy Tiến giải trình về các nội dung đại biểu nêu như vấn đề giải quyết án hình sự, về tỉ lệ tin báo, tố giác tội phạm thấp.… quan trọng phải đảm bảo chặt chẽ, không bỏ lọt tội phạm, tránh oan sai.

Ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp của các Tiểu ban của Ủy ban Tư pháp để hoàn thiện báo cáo công tác của Tòa án năm 2022, Phó Chánh án TANDTC Phạm Quốc Hưng giải trình thêm các vấn đề liên quan đến công tác xét xử, lí do vì sao tỉ lệ giải quyết các vụ án hành chính năm nay thấp, về hòa giải đối thoại…

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cũng giải trình các vấn đề về các quyết định thi hành án thu hồi bị hủy, đánh giá việc thực hiện xử lý vi phạm hành chính và nhiều nội dung đại biểu quan tâm.

Phát biểu bế mạc Phiên họp, Chủ nhiệm UBTP cho biết, Phiên họp có 11 ý kiến phát biểu, các ý kiến tâm huyết, xác đáng, đại diện cơ quan của Chính phủ và các bộ ngành giải trình đầy đủ nội dung các vấn đề đại biểu quan tâm, đề nghị các thành viên Ủy ban Tư pháp tiếp thu tối đa, nghiêm túc, ủy quyền cho Thường trực Ủy ban Tư pháp hoàn thiện báo cáo để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Các bộ ngành tiếp tục hoàn thiệu số liệu các Báo cáo trong 2 tháng cuối năm để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 tới./.