Toàn cảnh Hội thảo
Tham dự hội thảo có các Phó Chủ nhiệm, Ủy viên Thường trực, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật; Uỷ viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Phan Đức Hiếu; đại diện Thường trực một số Ủy ban của Quốc hội; đại diện cơ quan soạn thảo; các chuyên gia, nhà nghiên cứu; một số Bộ, ngành, địa phương; các Hiệp hội doanh nghiệp, Đoàn luật sư, cơ quan, tổ chức có liên quan.
Đảm bảo xây dựng hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ, khả thi
Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) là dự án luật lớn, phức tạp, có liên quan chặt chẽ tới nhiều luật khác nhau. Tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội đã cho ý kiến lần đầu về dự án Luật này, Chính phủ đã tiếp thu ý kiến các đại biểu, chỉnh lý bước đầu, tổ chức lấy ý kiến nhân dân trên phạm vi cả nước. Các nội dung của dự án Luật nhận được sự quan tâm rất lớn của các tầng lớp nhân dân, các cơ quan tổ chức, cộng đồng doanh nghiệp, trong đó nhiều ý kiến đóng góp nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa Luật Đất đai (sửa đổi) với các luật khác trong hệ thống pháp luật.
Từ khảo sát thực tiễn thi hành pháp luật về đất đai gắn với hoạt động đầu tư kinh doanh, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, còn có sự chồng chéo, thiếu đồng bộ, thống nhất giữa Luật Đất đai với các luật liên quan, là điểm nghẽn cản trở sự phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. Để có thêm thông tin phục vụ công tác thẩm tra, tiếp thu chỉnh lý nhằm đảm bảo dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đạt chất lượng cao, Ủy ban Pháp luật tổ chức hội thảo về vấn đề bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của Luật Đất đai với hệ thống pháp luật nhằm tạo diễn đàn để trao đổi, thảo luận sâu về các vấn đề còn chồng chéo, thiếu đồng bộ, thống nhất trong Dự thảo Luật sửa đổi này.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng phát biểu khai mạc
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật hy vọng hội thảo này sẽ góp phần giúp nhìn nhận rõ ràng, cụ thể những vướng mắc, chồng chéo, bất cập trong dự thảo Luật để có những giải pháp hợp lý, chỉnh lý cụ thể, đảm bảo dự thảo Luật đạt chất lượng cao để chuẩn bị trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 sắp tới.
Phát biểu đề dẫn về nội dung của hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên nêu rõ, hoàn thiện thể chế là yêu cầu có tính tất yếu, khách quan đối với sự phát triển của đất nước, luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Để xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhằm tạo lập khung khổ pháp lý thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng phát triển đất nước đến năm 2030, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định một trong những nhiệm vụ, giải pháp cơ bản là “đẩy mạnh việc hoàn thiện pháp luật gắn với nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, xây dựng được hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, có sức cạnh tranh quốc tế, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân là trung tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển bền vững kinh tế, xã hội và quốc phòng, an ninh trong điều kiện mới…”.
Để thực hiện mục tiêu này, quá trình xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là các luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội phải hết sức thận trọng, chắc chắn, xem xét, đánh giá kỹ lưỡng về mức độ phù hợp, tính thống nhất của các quy định trong các luật, pháp lệnh, nghị quyết, xác định rõ các nội dung còn mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện để có giải pháp xử lý phù hợp.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên phát biểu
Với vị trí, vai trò quan trọng của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật - là đạo luật có mối quan hệ chặt chẽ với quy định của nhiều luật khác. Đây cũng là đạo luật phức tạp, tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường. Do vậy, việc bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với các luật có liên quan cần được đặc biệt quan tâm nhằm tạo sự thống nhất trong hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ có liên quan đến đất đai, tháo gỡ những vướng mắc trong thực tiễn, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên cho biết, qua nghiên cứu bước đầu, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị các chuyên gia, các quý vị đại biểu tham dự Hội thảo quan tâm, cho ý kiến đối với một số vấn đề trọng tâm về tính đồng bộ, thống nhất của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với các luật, dự thảo luật có liên quan, cụ thể: Trong mối quan hệ với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và một số luật, dự thảo luật có quy định về áp dụng pháp luật; Trong mối quan hệ với Bộ luật Dân sự (BLDS); Trong mối quan hệ với dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi), dự thảo Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi); Trong mối quan hệ với pháp luật về công chứng, chứng thực; Trong mối quan hệ với các luật về lĩnh vực kinh tế như Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Ngân sách nhà nước; Về quy định chuyển tiếp…
Nguyên tắc áp dụng pháp luật phải bao quát được các vấn đề pháp lý liên quan đến tài sản gắn liền với đất
Quan tâm đến vấn đề về áp dụng pháp luật, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm, Bộ Tư pháp Nguyễn Hồng Hải chỉ ra rằng, về nguyên tắc, chế độ sử dụng đất theo nghĩa rộng bao gồm 4 nội dung: Cơ chế pháp lý về giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất cho tổ chức, cá nhân; Cơ chế pháp lý về điều kiện sử dụng đất; Cơ chế pháp lý về quyền, nghĩa vụ và thực hiện quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất; và Cơ chế pháp lý về đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất (đăng ký lần đầu và đăng ký biến động).
Trong các nội dung thuộc chế độ sử dụng đất nêu trên, có thể nhận thấy, cơ chế pháp lý về giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, điều kiện sử dụng đất và quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất là những nội dung pháp lý thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Đất đai, luật khác có liên quan phải tuân thủ. Tuy nhiên, đối với thực hiện quyền của người sử dụng đất và đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất lại là nội dung pháp lý bên cạnh quy định của pháp luật đất đai thì còn chịu sự điều chỉnh và phải căn cứ vào quy định của nhiều luật khác có liên quan.
Việc thực hiện quyền sử dụng đất theo các cơ chế pháp lý này có thể làm phát sinh các hệ quả pháp lý: Xác lập tài sản gắn liền với đất hoặc hình thành các lợi ích tài sản khác mà những tài sản này có thể thuộc quyền sở hữu của người sử dụng đất nhưng cũng có thể thuộc quyền sở hữu của chủ thể khác không đồng thời là người sử dụng đất; Xác lập quan hệ về giao dịch, hợp đồng giữa người sử dụng đất với chủ thể khác; Chủ thể khác được sử dụng đất hoặc được sở hữu tài sản gắn liền với đất, những lợi ích tài sản khác được xác lập, hình thành trên thửa đất thuộc quyền của người sử dụng đất thông qua giao dịch hoặc theo quy định của pháp luật.
Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm Nguyễn Hồng Hải
Từ tiếp cận nêu trên, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm Nguyễn Hồng Hải chỉ rõ, nguyên tắc áp dụng pháp luật quy định tại Điều 4 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) chưa bao quát được các vấn đề pháp lý liên quan đến áp dụng pháp luật đối với tài sản gắn liền với đất, lợi ích tài sản khác hình thành từ thực hiện quyền sử dụng đất và quan hệ giao dịch giữa người sử dụng đất với chủ thể khác liên quan đến chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất.
Liên quan đến nội dung hợp đồng về quyền sử dụng đất, khoản 1 Điều 501 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, quy định chung về hợp đồng và nội dung của hợp đồng thông dụng có liên quan trong Bộ luật Dân sự cũng được áp dụng đối với hợp đồng về quyền sử dụng đất, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Đề xuất giải pháp cho nội dung này, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm Nguyễn Hồng Hải đề nghị bổ sung nguyên tắc áp dụng pháp luật liên quan đến tài sản gắn liền với đất, lợi ích tài sản khác hình thành từ thực hiện quyền sử dụng đất và nguyên tắc áp dụng pháp luật về xác lập, thực hiện hợp đồng, giao dịch trong thực hiện các quyền về chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất.
Đánh giá tổng quan Bộ Luật Dân sự 2015 và một số luật chuyên ngành có liên quan tới Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)
Cho ý kiến tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Minh Hằng, Phó Giám đốc Học viện Tư pháp nhấn mạnh, quyền sử dụng đất gắn liền với đất đai nên các giao dịch về quyền sử dụng đất được áp dụng Luật Đất đai trong mối quan hệ với quy định của Bộ luật Dân sự và các luật chuyên ngành có liên quan điều chỉnh về sở hữu, giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất.
Quan hệ pháp luật đất đai không chỉ chịu sự điều chỉnh của Luật Đất đai với tư cách là Luật chuyên ngành mà còn chịu sự điều chỉnh của BLDS với tư cách là luật chung và nhiều luật chuyên ngành có liên quan như Luật Nhà ở, Luật xây dựng, Luật quản lý tài sản công, Luật kinh doanh bất động sản… Các văn bản quy phạm pháp luật này được ban hành ở những thời điểm khác nhau, do nhiều cơ quan chủ trì xây dựng dẫn đến còn nhiều mâu thuẫn, thống nhất và chưa đồng bộ. Khi các luật chuyên ngành không có quy định về một quan hệ dân sự thì quy định của BLDS được áp dụng để điều chỉnh.
Nhằm khắc phục một số điểm chưa thống nhất, còn vướng mắc, khó khăn trong quy định của Luật Đất đai hiện hành, đồng thời đáp ứng yêu cầu của thực tiễn quản lý, sử dụng đất đai và phát triển kinh tế xã hội trong thời kỳ mới, cần đánh giá tổng quan các quy định của BLDS năm 2015 và một số luật chuyên ngành có liên quan để bảo đảm tính khả thi, ổn định, tính khái quát, hệ thống, tính dự báo và minh bạch trong hệ thống pháp luật của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
Các đại biểu tại Hội thảo
Đề xuất hoàn thiện nội dung Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi nhằm đảm bảo sự tương thích trong mối quan hệ giữa luật chung và một số luật chuyên ngành có liên quan, PGS.TS Nguyễn Minh Hằng lưu ý đến một số vấn đề cụ thể như: Nên hay không nên tiếp tục giữ chủ thể sử dụng đất là hộ gia đình, tổ chức không có tư cách pháp nhân trong Luật Đất đai; quy định như thế nào để bảo đảm sự tương thích trong quy định của BLDS năm 2015 và Luật Đất đai, Luật Nhà ở khi đề cập đến cầm cố bất động sản có đối tượng là quyền sử dụng đất...
Đưa ra quan điểm, PGS.TS Nguyễn Minh Hằng cho rằng, nên tiếp tục giữ chủ thể sử dụng đất là hộ gia đình, tổ chức không có tư cách pháp nhân trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Vì đây là những thực thể pháp lý đang tồn tại trong đời sống xã hội, tham gia vào nhiều quan hệ pháp luật dân sự trong đó có quan hệ sử dụng đất phù hợp với các điều kiện đặc thù về kinh tế, văn hóa, xã hội, gia đình và lịch sử của Nhà nước ta. Quy định này đảm bảo tương thích với quy định của BLDS năm 2015, đồng thời cũng phù hợp với thông lệ thế giới là chỉ có hai loại chủ thể pháp luật dân sự là cá nhân và pháp nhân. Đây là cơ sở để đảm bảo cho quan hệ đất đai được vận hành với việc sửa đổi, bổ sung quy định về các quyền, nghĩa vụ phù hợp.
Bên cạnh đó, cho rằng Luật sửa đổi lần này cũng rà soát quy định về yêu cầu công chứng, chứng thực các giao dịch đối với quyền sử dụng đất, nhà ở và các tài sản khác gắn liền với đất; bảo đảm sự tương thích trong quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 và Luật Đất đai, Luật nhà ở khi đề cập đến cầm cố bất động sản có đối tượng là quyền sử dụng đất; bảo đảm sự tương thích giữa pháp luật đất đai và pháp luật đầu tư...
Ngoài ra, tại hội thảo, nhiều vấn đề liên quan đến tính đồng bộ của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với pháp luật về lĩnh vực kinh doanh bất động sản, giá, thuế, phí, lệ phí, quản lý tài sản, tín ngưỡng, tôn giáo cũng được các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý thảo luận, phân tích và đề xuất các giải pháp phù hợp.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng
Phát biểu kết luận Hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đánh giá cao sự tham gia nhiệt tình, trách nhiệm của các đại biểu, các ý kiến phát biểu đều tâm huyết, thẳng thắn, có trọng tâm, tập trung vào các vấn đề liên quan đến đảm bảo sự thống nhất trong hệ thống pháp luật, hạn chế chồng chéo, bất cập, qua đó đề xuất hướng để xử lý, đặc biệt đối với những vấn đề mới để quy định trong dự thảo Luật những vấn đề đã chín, đã rõ, đã được thực tiễn kiểm nghiệm nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển.
Ghi nhận các ý kiến tại Hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, Ủy ban sẽ tổng hợp đầy đủ, nghiêm túc nghiên cứu ý kiến của các đại biểu, trên cơ sở đó phối hợp với Thường trực Ủy ban Kinh tế, cơ quan chủ trì dự án Luật này tiếp tục thẩm tra, tiếp thu chỉnh lý để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5.
Một số hình ảnh tại Hội thảo:
Quang cảnh Hội thảo
Các đại biểu dự Hội thảo
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng hy vọng hội thảo này sẽ góp phần giúp nhìn nhận rõ ràng, cụ thể những vướng mắc, chồng chéo, bất cập trong dự thảo Luật để có những giải pháp hợp lý, chỉnh lý cụ thể, đảm bảo dự thảo Luật đạt chất lượng cao để chuẩn bị trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 sắp tới
Phát biểu đề dẫn về nội dung của hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên nêu rõ, hoàn thiện thể chế là yêu cầu có tính tất yếu, khách quan đối với sự phát triển của đất nước, luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm
PGS.TS Nguyễn Ngọc Điện nhấn mạnh vai trò của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trong việc định dạng và thực hiện quyền sửa dụng đất như một tài sản
Phó Cục trưởng Cục Đăng ký quốc gia giao dịch bảo đảm, Bộ Tư pháp Nguyễn Hồng Hải chỉ ra rằng, nguyên tắc áp dụng pháp luật phải bao quát được các vấn đề pháp lý liên quan đến tài sản gắn liền với đất
.jpg)
Theo TS.Ninh Thị Hiền, việc xử lý các quy định mâu thuẫn, chồng chéo sẽ giúp Luật đạt hiệu quả cao khi áp dụng thực tiễn
Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Xây dựng Tống Thị Hạnh chỉ ra những điểm chưa thống nhất của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với pháp luật về xây dựng