Tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu
Đặt câu hỏi chất vấn, đại biểu Âu Thị Mai – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang, nêu rõ, theo báo cáo của Chính phủ, tính đến ngày 31/10/2021 tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cũng như việc giải ngân vốn ODA còn đạt thấp so với kế hoạch. Đại biểu đề nghị, Bộ trưởng cho biết nguyên nhân của việc giải ngân chậm và giải pháp gì để thúc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2021 và những năm tiếp theo; giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy giải ngân vốn ODA?
.jpg)
Đại biểu Âu Thị Mai – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang
Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, giải ngân đầu tư công là một vấn đề được rất nhiều đại biểu Quốc hội, cử tri cả nước quan tâm và cũng đã được nêu tại rất nhiều tại các kỳ họp của Quốc hội. Tuy nhiên các vấn đề vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để và tỉ lệ giải ngân vẫn rất thấp, đặc biệt là năm nay.
Cho biết tình trạng này có cả nguyên nhân khách quan, chủ quan, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ: Thứ nhất, do công tác chuẩn bị dự án rất kém, chất lượng không cao, mang tính hình thức nhiều, sau khi được chấp thuận, chủ trương thì mới bắt đầu thực hiện một cách thực tế và lúc đó lại mất thời gian để điều chỉnh, dẫn đến lãng phí rất nhiều thời gian.
Thứ hai, về giải phóng mặt bằng. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, đây là câu chuyện muôn thuở, sẽ chưa thể giải quyết ngay nếu các quyết định của Luật Đất đai không giải quyết triệt để. Thực tế cho thấy, quá trình thực hiện bị vướng mắc về nguồn gốc đất đai, giá đền bù, tranh chấp, khiếu kiện, ý thức người dân, các công tác đấu thầu, không được bố trí vốn đối ứng …
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết thêm, riêng năm 2021 có những nguyên nhân khách quan do ảnh hưởng của dịch COVID-19, giãn cách xã hội, ảnh hưởng đến các vấn đề về nguyên, nhiên vật liệu, nhân công, thiếu lao động, chi phí tăng cao và các nguyên vật liệu cũng tăng cao. Đây cũng là năm đầu thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn.
Bên cạnh đó, khâu tổ chức thực hiện hiện nay vẫn là khâu yếu. Hiện nay thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, tất cả các dự án nhóm A,B,C; thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn; điều chỉnh chủ trương đầu tư; phê duyệt, giao vốn chi tiết điều chỉnh kế hoạch…đều đã là phân cấp cho các bộ, ngành, địa phương.
Theo Bộ Kế hoạch Đầu tư, hiện nay Bộ chỉ còn có ba chức năng chính. Thứ nhất là, xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn, đảm bảo đúng chiến lược. Thứ hai là xây dựng các nguyên tắc, tiêu chí để báo cáo Quốc hội cho kế hoạch 5 năm. Thứ ba, xây dựng thêm nguyên tắc trong cái kế hoạch hàng năm. Còn lại tất cả các vấn đề như lựa chọn dự án, phê duyệt dự án, thẩm định phương án điều chỉnh dự án kéo dài hay không, giao vốn chi tiết đã giao triệt để, phân cấp triệt để cho tất cả các Bộ, ngành, địa phương. Đến nay, Thủ tướng chỉ giao vốn một lần ngay từ năm trước cho các Bộ, ngành, địa phương.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trả lời chất vấn
Về giải pháp trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch Đầu tư cho rằng, các công tác này cần phải thực hiện quyết liệt hơn, nghiêm túc hơn các nghị quyết của Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết 63 để đẩy nhanh tiến độ giải ngân. Cùng với đó, trách nhiệm người đừng đầu phải làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng để đấu thầu phải làm nhanh hơn. Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng cũng phải phát huy tinh thần để hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc kịp thời.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch Đầu tư cho biết, Bộ cũng đang rà soát lại vướng mắc trong sửa các Luật sắp tới, tiếp tục hoàn thiện thể chế liên quan đến giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, các địa phương và các Bộ, ngành phải nghiêm túc thực hiện theo đúng quy định thì mới giải quyết tận gốc của vấn đề.
Xác định nguyên nhân cốt lõi chậm giải ngân đầu tư công
Phát biểu tranh luận, đại biểu Tạ Văn Hạ - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam, đặt vấn đề công tác giải ngân vốn đầu tư công chậm trễ, có nguyên nhân chủ quan ở khâu tổ chức thực hiện và việc làm sao để chấn chỉnh, khắc phục ngay tình trạng này bởi nếu để vướng mắc tồn tại nhiều năm như thế sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển của nền kinh tế.
Quan tâm đến thực trạng này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị phải xác định được nguyên nhân chủ quan, khách quan, cốt lõi và phải đột phá ở đâu. Chủ tịch Quốc hội cho biết, năm 2020, giải ngân đầu tư công đạt kỷ lục 98% nhưng 10 tháng đầu năm 2021, tỷ lệ giải ngân đầu tư chưa được 50%. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, cùng môi trường thể chế như nhau nhưng có đơn vị giải ngân cao, đơn vị giải ngân thấp. Doanh nghiệp, người dân đều mong có gói kích thích mới, trong khi tiền có còn chưa tiêu hết, thậm chí tiền phân bổ cho 3 chương trình mục tiêu quốc gia đến nay chưa phân bổ được, Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề năng lực hấp thu vốn hiện nay.
Chủ tịch Quốc hội cho rằng, nếu không làm rõ thì dù Quốc hội chất vấn xong, có Nghị quyết cũng vẫn chưa giải quyết được vấn đề. Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cấp, các ngành và các bộ phải làm rõ trách nhiệm ở đâu, tình hình kiểm tra giám sát giải quyết, không thể nói chung chung là có vướng mắc.
.jpg)
Phiên chất vấn và trả lời chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư
Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định, vấn đề hiện nay không nằm ở hệ thống luật pháp. Bộ trưởng cho biết, tất cả liên quan đến đầu tư công đến nay rất rõ ràng và đầy đủ trên tinh thần phân cấp triệt để cho các địa phương, không còn nội dung nào phải lên đến Trung ương. Ngay bản thân bộ quản lý, tổng hợp chung và để giúp cho Chính phủ, giúp cho Quốc hội quản lý chung thì cũng trên nền tảng IT. Tất cả các bộ, ngành, địa phương lập kế hoạch xong đưa lên hệ thống là Bộ kiểm soát được ngay. Nếu đúng thì Bộ tổng hợp báo cáo Thủ tướng. Không phù hợp thì Bộ yêu cầu các tỉnh làm lại. Như vậy thể chế đã rất thông thoáng, đã rất thuận lợi cho các địa phương.
Lý giải cho sự chậm trễ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ: Thứ nhất, ở khâu tổ chức thực hiện. Cùng một thể chế nhưng có tỉnh hiện nay đã giải ngân hơn 100% vốn, vượt cả con số được giao, trong khi có những tỉnh mới giải ngân 18%, có tỉnh 20 - 30%. Hết tháng 10, tỷ lệ giải ngân chỉ mới đạt 55,8% trên cả nước. Đến cuối năm nay, dự kiến chỉ giải ngân được 80-85%. Đây là thực tế đòi hỏi các địa phương, các bộ, ngành phải nhìn nhận thật nghiêm túc để giải quyết vấn đề. Còn vấn đề gì phát sinh, Bộ sẽ rà soát để sửa đổi, bổ sung trong dự án luật sửa các luật trong tháng 12 tới.
Thứ hai, do công tác lập kế hoạch không sát. Các đơn vị, địa phương đề xuất nguồn, nhu cầu vốn rất lớn nhưng trên thực tế lại không thể giải ngân. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng có một phần trách nhiệm vì nể nang, làm không hết trách nhiệm khi tổng hợp và trình lên Chính phủ. Nếu số vốn không sát thực tiễn quá lớn, sẽ gây áp lực lên tỷ lệ giải ngân, phải điều chuyển vốn, trả lại vốn, hủy vốn… Vấn đề này Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nhận một phần trách nhiệm trong công tác rà soát kế hoạch vốn mà các bộ, ngành, các địa phương trình lên.
Rà soát, tháo gỡ vướng mắc cho các dự án ODA
Đại biểu Trần Quang Minh – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình, cho biết, việc sử dụng vốn đầu tư phát triển và đặc biệt là sử dụng vốn ODA trong thời gian vừa qua chưa hiệu quả, lãng phí, thậm chí là vị phạm pháp luật. Đại biểu đặt câu hỏi, thời gian qua Bộ đã thực hiện nhiệm vụ quản lý trong vấn đề này như thế nào, các giải pháp cho thời gian tới ra sao?
Đại biểu Trần Quang Minh – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình
Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, đối với một số dự án ODA, ngoài việc phải thực hiện các thủ tục theo quy trình, thủ tục và pháp luật trong nước còn phải làm thêm các quy trình, thủ tục của nhà tài trợ. Như vậy, phải làm đồng thời hai việc, mà mỗi việc lại mất rất nhiều thời gian, nhất là thời gian trong giãn cách vừa qua thì chỉ một thay đổi nhỏ như thay đổi tên, địa giới, phạm vi diện tích cũng rất khó thực hiện.
Tiếp đó là vấn đề về lao động và chuyên gia lao động. Lao động ở các dự án này phải có giấy phép, chuyên gia thì phải có xác nhận tư cách chuyên gia… phải xong các thủ tục này mới có thể làm được. Do đó, các dự án ODA hiện nay đang giải ngân rất chậm. Thêm vào đó, các nguyên nhân như khâu nhập khẩu máy móc gặp khó khăn hay chuyên gia lao động bị cách ly, không được di chuyển giữa các địa phương càng khiến tốc độ giải ngân các dự án có vốn ODA thấp. Ngoài ra, có một số dự án ODA do triển khai, lựa chọn và tổ chức thực hiện chưa tốt dẫn đến lãng phí.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, thời gian tới, Bộ sẽ cùng với các ngành, địa phương rà soát lại những dự án nào có vướng mắc có thể tháo gỡ nhằm thúc đẩy tiến độ, đảm bảo hiệu quả. Những dự án nào không thực sự hiệu quả, không còn phù hợp sẽ bàn với nhà tài trợ để "đóng" các dự án này, không để kéo dài và lãng phí./.