PHÂN CÔNG NGẪU NHIÊN THẨM PHÁN, HỘI THẨM ĐỂ ĐẢM BẢO TÍNH ĐỘC LẬP TRONG XÉT XỬ
HỘI NGHỊ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI HOẠT ĐỘNG CHUYÊN TRÁCH CHO Ý KIẾN DỰ THẢO LUẬT TỔ CHỨC TÒA ÁN NHÂN DÂN (SỬA ĐỔI)
Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) là quy định về việc tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp. Theo đó, khoản 3 Điều 141 dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) quy định: "Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của hội đồng xét xử, thẩm phán, người tiến hành tố tụng khác chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp khi có sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp".
Đồng tình với quy định như dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga – Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương cho rằng, trong giai đoạn việc ghi hình ảnh, âm thanh lan truyền thông tin một cách quá dễ dàng như hiện nay, việc quy định chặt chẽ đưa thông tin tại các phiên tòa là vô cùng cần thiết. Việc thông tin không đầy đủ, không chính xác, chỉ thông tin các nội dung, tình tiết nhằm định hướng dư luận là vô cùng nguy hiểm và có ảnh hưởng tiêu cực đến công tác xét xử, công tác tuyên truyền pháp luật và giảm niềm tin của Nhân dân vào chính sách pháp luật.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga – Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương
Đại biểu cho biết, thực tế cho thấy rằng, rất nhiều vụ việc, vụ án được đưa tin tràn lan trên báo chí, trên mạng xã hội một cách không chính thống, cùng với đó là sự phân tích có, công kích có và rất nhiều cảm xúc khác nhau đến từ hàng ngàn người đã tạo nên tác động và áp lực không nhỏ đến người tiến hành tố tụng. Tuy nhiên, đối với nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, cần phải rà soát và quy định cẩn trọng, không làm trái với nguyên tắc xét xử công khai của tòa án đã được quy định trong Hiến pháp.
Trong báo cáo của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về Một số vấn đề lớn tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) sau Kỳ họp thứ 6 cũng nêu rõ, có ý kiến đề nghị làm rõ quy định tại khoản 3 Điều 141 về hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp. Ý kiến của đa số Thường trực Ủy ban Tư pháp thấy rằng: tại phiên tòa, việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân; bảo đảm hoạt động thông tin theo quy định của pháp luật.
Quá trình diễn ra phiên tòa, phiên họp, nhiều thông tin, chứng cứ được công bố tại phiên tòa, nhưng chưa được kiểm chứng, đặc biệt là những thông tin về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh,… các thông tin, chứng cứ này cần được Hội đồng xét xử xem xét, kết luận trong bản án, quyết định.
Quy định này còn góp phần bảo đảm tính tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho Hội đồng xét xử điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác.
Do đó, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội và Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội “yêu cầu nghiên cứu, rà soát nội dung này, bảo đảm tính khả thi, tạo thuận lợi cho các cơ quan thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình”, Thường trực Ủy ban Tư pháp và Tòa án nhân dân Tối cao thống nhất đề xuất chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh… trong thời gian tuyên án, công bố quyết định; đồng thời quy định: “trường hợp cần thiết phục vụ nhiệm vụ chuyên môn hoặc nhiệm vụ khác thì Tòa án ghi âm lời nói, ghi hình ảnh diễn biến phiên tòa, phiên họp. Việc cung cấp, sử dụng kết quả ghi âm lời nói, ghi hình ảnh phải bảo đảm quyền con người, bí mật nhà nước,…” (khoản 3 Điều 141).
Cũng có ý kiến cho rằng, quy định như dự thảo Luật là hẹp hơn quy định của luật tố tụng hiện hành, chưa thuận lợi cho tác nghiệp của báo chí tại phiên tòa (việc ghi âm, ghi hình phần xét hỏi, tranh tụng của phiên tòa phải thông qua Tòa án). Do đó, đề nghị quy định việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa như quy định của luật tố tụng hiện hành.
Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình
Thông tin làm rõ hơn về nội dung này, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, sẽ làm việc thêm với Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về nội dung này. Tuy nhiên, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ: “Chúng tôi không điều chỉnh việc truyền thông của các cơ quan truyền thông về vụ án, chúng tôi chỉ điều chỉnh trong phiên tòa xét xử; ra ngoài hành lang phỏng vấn ai, đưa tin như thế nào, đó là việc của truyền thông, chúng tôi không ngăn cản, không điều chỉnh”.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng cho biết thêm, việc tổ chức phiên tòa do tòa thực hiện, phải bảo đảm 3 yêu cầu: Đúng luật; bảo đảm chất lượng; bảo đảm trang nghiêm, nghiêm túc. "Giờ vụ án ly hôn, ra trước tòa, chồng nói thế này, vợ nói thế kia, toàn bộ việc đó ghi âm, ghi hình rồi đưa lên mạng sẽ rất phức tạp, xâm phạm đến quyền con người. Họ cũng không muốn cho thế giới biết họ có bao nhiêu tài sản, lý do vì sao phải ly hôn, rất nhiều nội dung nhạy cảm, kể cả người phạm tội cũng vậy", Chánh án Nguyễn Hòa Bình dẫn chứng.
Để bảo đảm chất lượng phiên tòa, các nước trên thế giới không cho truyền thông ghi âm, ghi hình. “Lúc xét xử, Hội đồng xét xử, kiểm sát viên, luật sư toàn tâm toàn ý cho vụ án, tập trung suy nghĩ cho vụ án, nên việc có máy quay, ghi âm, ghi hình khiến họ bị phân tán", Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh quy định này nhằm bảo đảm các cơ quan tiến hành tố tụng tập trung cao nhất cho việc xét xử, chứ không phải để làm hình ảnh trước truyền thông.
“Truyền hình, ghi âm, livestream, công nghệ hiện nay phát triển, nếu truyền hình muốn lấy góc máy đẹp nhất thì phải xách máy đi chỗ nọ chỗ kia, như vậy ảnh hưởng đến tính nghiêm túc của phiên tòa”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết.
Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Chánh án Nguyễn Hòa Bình khẳng định, trong dự thảo luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) sẽ quy định theo hướng tòa án ghi âm, ghi hình phục vụ công tác nghiệp vụ và được lưu trong hồ sơ vụ án. Việc sử dụng tài liệu được ghi âm, ghi hình phải bảo đảm quyền con người; sau này, Viện kiểm sát giám sát thì sẽ kiểm tra trên kết quả ghi âm, ghi hình.