TỔNG THUẬT TRỰC TIẾP SÁNG 6/6: QUỐC HỘI CHẤT VẤN NHÓM VẤN ĐỀ THUỘC LĨNH VỰC LAO ĐỘNG, THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
Phần lớn lao động đi làm việc ở nước ngoài bị lừa do các “công ty ma”.
Theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, 4 tháng đầu năm 2023, số lao động đi làm việc ở nước ngoài tăng nhanh, với 49.880 lao động, tăng 3,44 lần so với cùng kỳ năm 2022. Quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga – Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương cho biết, những năm qua, số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài tăng rất nhanh, tuy nhiên, số lao động bị lừa đi xuất khẩu lao động dưới nhiều hình thức khá nhiều, gây nhiều hậu quả nghiêm trọng. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết nguyên nhân và những giải pháp khắc phục trong thời gian tới?
Đại biểu Trần Quang Minh – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình
Đại biểu Trần Quang Minh – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình nêu thực trạng lao động Việt Nam bỏ trốn khi làm việc tại nước ngoài làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia, ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của nhiều lao động khác đang có ý định đi làm việc ở nước ngoài. Mặc dù đã có chế tài, tuy nhiên tình trạng này vẫn diễn ra ở một số nước có thị trường xuất khẩu lao động khá sôi động. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng đề xuất thêm các giải pháp để giảm thiểu tối đa tình trạng nêu trên.
Trả lời chất vấn đại biểu nêu liên quan đến lao động bị lừa xuất khẩu lao động, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trong năm 2022 là 142.000 người, chiếm gần 10% số lao động giải quyết trong một năm. Hiện có 482 doanh nghiệp được cấp phép đưa lao động đi làm việc tại nước ngoài, thực tế số lao động đi làm việc ở nước ngoài qua sự hỗ trợ của doanh nghiệp được cấp phép bị lừa rất ít.
Bộ trưởng nhấn mạnh, số đông lao động đi làm việc ở nước ngoài bị lừa thông qua các công ty ma, công ty không được cấp phép hoặc lừa đảo. Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã cùng với các địa phương, cơ quan chức năng, xử lý rất nhiều trường hợp. Cũng có một số công ty được cấp phép nhưng lừa đảo từ cả hai phía. Bộ trưởng cho biết có hai dạng lừa đảo lao động đi làm việc ở nước ngoài, gồm lừa đi để thu tiền môi giới cao hơn và không đúng ngành nghề đào tạo, khi sang nước ngoài phải trở về hoặc làm việc không phù hợp, phải trốn ở lại. Trong năm 2022, lực lượng thanh tra của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã xử lý, xử phạt 62 doanh nghiệp, chủ yếu xử phạt bằng tiền, thu hồi giấy phép của 4 doanh nghiệp.
“Giải pháp chắc chắn phải tiến hành đồng bộ các giải pháp, trong đó là phải tuyên truyền, xử lý vi phạm, thanh tra, kiểm tra. Chúng tôi sẽ kết hợp các giải pháp đó”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết.
Về chất vấn của đại biểu Trần Quang Minh liên quan đến lao động bỏ trốn ở nước ngoài, Bộ trưởng khẳng định, tình trạng lao động Việt Nam đi lao động nước ngoài một bộ phận ở lại, không về nước đúng thời gian, tiến độ trong thời điểm này không bức xúc bằng năm 2017. Thời điểm năm 2017, tỷ lệ lao động bỏ trốn ở Hàn Quốc lên tới 52,5% và Hàn Quốc đã phải dừng toàn bộ Chương trình xuất khẩu lao động đối với Việt Nam. Sau 4 năm kiên trì thực hiện tất cả các giải pháp, như ký quỹ, trục xuất, thậm chí có những giai đoạn phía Hàn Quốc xử lý hình sự đối với tất cả những lao động của tất cả các quốc gia trốn ở lại. Đến thời điểm này, chương trình đưa lao động đi làm việc tại Hàn Quốc đang tạm dừng tại 18 huyện của 9 tỉnh có tỷ lệ người lao động ở lại nhiều.
Để giải quyết tình trạng này, thời gian vừa qua Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã triển khai rất nhiều giải pháp, đến thời điểm này tỷ lệ lao động ở lại sau khi hết hạn hợp đồng chỉ còn 24,6% (thuộc diện các quốc gia có tỷ lệ lao động bỏ trốn thấp). “Phía Hàn Quốc yêu cầu nếu tỷ lệ lao động bỏ trốn dưới 30% gỡ bỏ các hạn chế, hiện chúng ta đang đạt được chỉ tiêu này, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, các địa phương sẽ cố gắng tiếp tục thực hiện tốt hơn công việc này”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định.
Nâng cao chất lượng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài.
Quan tâm đến chất lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài và các chính sách bảo hiểm xã hội cho người lao động, đại biểu Nguyễn Hải Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho biết, Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 28, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, Chính phủ đã giao Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì đàm phán, ký kết các hiệp định song phương về bảo hiểm xã hội, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Trong đó có nhiều lao động thuộc tỉnh Đồng Tháp mong muốn Chính phủ sớm ký các hiệp định song phương về bảo hiểm xã hội.
Đại biểu Nguyễn Hải Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp
Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết tiến độ triển khai thực hiện chỉ đạo của Chính phủ; kết quả thực hiện nhiệm vụ này trong 5 năm vừa qua; giải pháp để đẩy nhanh việc ký Hiệp định song phương về bảo hiểm xã hội trong thời gian tới, nhất là với những quốc gia có đông người Việt Nam lao động. Đại biểu cũng đề nghị Bộ trưởng thông tin về việc thực hiện đảm bảo quyền và nghĩa vụ tham gia bảo hiểm xã hội, việc hưởng chế độ bảo hiểm xã hội của người lao động Việt Nam đi làm việc ở những quốc gia chưa ký hiệp định được thực hiện ra sao; Bộ trưởng có suy nghĩ như thế nào khi người lao động Việt Nam đi làm việc ở một số nước vẫn phải đóng bảo hiểm xã hội 2 lần?
Cũng liên quan đến lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh – Đoàn ĐBQH TP.Hồ Chí Minh đề nghị Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đánh giá chất lượng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Thời gian tới, Bộ trưởng có những giải pháp, định hướng như thế nào để nâng cao chất lượng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài để người lao động có nhiều cơ hội việc làm và thu nhập tốt hơn?
Trả lời câu hỏi của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết, đưa lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài là một trong những giải pháp tạo công ăn việc làm, tăng cường thu nhập, tăng thêm thu nhập, cũng như tạo điều kiện cho thanh niên có nhu cầu tiếp cận những công việc mới, công nghệ mới, tác phong làm việc mới.
Lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài chủ yếu tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan (Trung Quốc) và thí điểm đưa lao động đi làm việc ở 6 quốc gia tại khu vực châu Âu. Bình quân thu nhập ở các thị trường lao động khoảng 600 - 700 USD/tháng; có 3 quốc gia có thu nhập cao hơn, gồm Đức, Hàn Quốc, Nhật Bản.
Đánh giá về chất lượng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, nhìn chung các nước tiếp nhận lao động của Việt Nam đều đánh giá cơ bản tốt, ý thức trách nhiệm tốt, kỹ năng nghề nghiệp tốt và quan trọng hơn là hiệu suất công việc cũng tốt. Tuy nhiên, ngoại ngữ của lao động Việt Nam kém hơn so với một số quốc gia và ý thức tổ chức kỷ luật của một bộ phận lao động không tốt, có tình trạng bỏ trốn ở lại, gây gổ, đánh nhau, vi phạm pháp luật.
Giải pháp cho vấn đề này được Bộ trưởng nêu ra là tập trung nâng cao năng lực của các đơn vị được thực thi nhiệm vụ theo quy định của pháp luật; Tiếp tục đàm phán, lựa chọn những địa bàn, những khu vực, những vùng miền và những đối tác có hiệu quả; Không đưa lao động đi làm việc tại các thị trường không có thu nhập cao, không có môi trường tốt; Xây dựng các cơ sở dữ liệu liên thông để quản lý người đi, người về; Xử lý nghiêm tất cả các trường hợp lợi dụng, lạm dụng trục lợi chính sách, cũng như lừa đảo người đi lao động nước ngoài.
Về việc đảm bảo quyền lợi cho người Việt Nam lao động ở nước ngoài khi đóng bảo hiểm xã hội, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, đây là vấn đề liên kết giữa các nước, có sự thỏa thuận, hợp tác giữa các nước. Việt Nam đã ký kết hiệp định song phương với Hàn Quốc, người Việt Nam lao động tại Hàn Quốc chỉ phải đóng bảo hiểm xã hội một lần; với thị trường Nhật Bản, chúng ta đã tiến hành 5 vòng đàm phán nhưng chưa đạt được thành công.
Đối với người lao động Việt Nam làm việc tại nước ngoài, ở các nước chưa ký hiệp định song phương về bảo hiểm, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, người lao động thường chỉ tham gia bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn, rủi ro, thương tật chứ không phải tham gia bảo hiểm tử tuất, bảo hiểm thất nghiệp. Sắp tới, khi sửa luật Bảo hiểm xã hội và luật sửa đổi chính thức có hiệu lực sẽ có thay đổi trong vấn đề này.