Theo báo cáo viên cho biết, năm 2009, Quốc hội khóa XII đã ban hành Luật Dân quân tự vệ. Sau 10 năm thực hiện đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tạo cơ sở pháp lý để xây dựng lực lượng dân quân tự vệ (DQTV) vững mạnh và rộng khắp, nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của DQTV, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, củng cố và tăng cường tiềm lực quốc phòng, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, cơ sở. Tuy nhiên, nhiều chủ trương, quan điểm mới của Đảng, quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến DQTV chưa được thể chế và cụ thể hóa. Một số quy định của Luật DQTV năm 2009 chưa thống nhất, đồng bộ với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật (QPPL); nhiều vấn đề mới phát sinh trên thực tiễn chưa được điều chỉnh, đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập.
.jpg)
Toàn cảnh buổi tập huấn về Luật Dân quân tự vệ do Văn phòng Quốc hội tổ chức
Vì vậy, ngày 22 tháng 11 năm 2019 tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật DQTV (thay thế Luật DQTV năm 2009), có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2020. Luật DQTV đã thể chế đường lối, quan điểm mới của Đảng liên quan đến DQTV, nhất là Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, các nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về các chiến lược quân sự, quốc phòng; đồng thời, cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 về xây dựng DQTV “vững mạnh và rộng khắp” bảo đảm thống nhất với hệ thống pháp luật về quốc phòng, an ninh và pháp luật có liên quan.
Về điều kiện tổ chức tự vệ trong doanh nghiệp, Luật quy định doanh nghiệp có đủ 04 điều kiện thì được xem xét tổ chức tự vệ: (1) “Bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự quản lý của Ủy ban nhân dân các cấp và sự chỉ huy của cơ quan quân sự địa phương cấp tỉnh, cấp huyện”. Đây là điều kiện tiên quyết, có tính nguyên tắc, vì DQTV là thành phần của lực lượng vũ trang. DQTV phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự chỉ huy cao nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Vì vậy, nếu không bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng thì không tổ chức DQTV. (2) “Theo yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, đề án, kế hoạch tổ chức DQTV của địa phương nơi doanh nghiệp hoạt động và phù hợp với tổ chức sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp”. Điều kiện này nhằm quy định việc tổ chức tự vệ trong doanh nghiệp được chặt chẽ, tránh tràn lan, đảm bảo sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự quản lý của Ủy ban nhân dân và sự chỉ huy của cơ quan quân sự địa phương các cấp. (3) “Đã hoạt động từ đủ 24 tháng trở lên”. Trong thời hạn 24 tháng, doanh nghiệp đã ổn định và có đủ khả năng để tổ chức tự vệ. (4) “Có số lượng người lao động đủ tiêu chuẩn tuyển chọn thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV để tổ chức ít nhất 01 tiểu đội tự vệ”. Điều kiện này quy định về số lượng tối thiểu người lao động của doanh nghiệp có đủ tiêu chuẩn để tổ chức đơn vị tự vệ. Như vậy, Luật quy định chung cho các loại hình doanh nghiệp, nếu có đủ 04 điều kiện trên thì được xem xét tổ chức tự vệ, đúng với nguyên tắc tổ chức và hoạt động của DQTV.
Bên cạnh đó, về hệ thống chỉ huy DQTV, Luật bổ sung quy định hệ thống chỉ huy DQTV bao gồm từ Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đến thôn đội trưởng. Quy định này là phù hợp với Luật Quốc phòng và thực tiễn đang thực hiện.
Ngoài ra, về chức vụ chỉ huy DQTV, Luật bổ sung đầy đủ các chức vụ chỉ huy DQTV (cả cấp phó) để thực hiện thống nhất, nâng cao hiệu lực, hiệu quả chỉ huy DQTV; đồng thời, làm cơ sở để quy định chế độ, chính sách đối với các chức vụ chỉ huy DQTV.
Báo cáo viên nêu rõ, để triển khai thi hành luật đạt kết quả thiết thực, các cơ quan, đơn vị, địa phương quán triệt và thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 140/QĐ-TTg phê duyệt Đề án tuyên truyền, phổ biến, tập huấn Luật Dân quân tự vệ; chính quyền địa phương các cấp ban hành Đề án tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động và bảo đảm chế độ, chính sách cho DQTV giai đoạn 2021 - 2025 và những năm tiếp theo đúng quy định của luật; đồng thời triển khai xây dựng các mô hình điểm về DQTV theo chỉ đạo của Bộ Quốc phòng./.