TỜ TRÌNH CỦA ĐOÀN THƯ KÝ KỲ HỌP VỀ VIỆC TIẾP THỤ Ý KIẾN
CỦA ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI VÀ DỰ KIẾN CHỈNH LÝ DỰ ÁN QUY CHẾ
HOẠT ĐỘNG CỦA ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI
(Do bà Nguyễn Thị Ngọc Phượng, thay mặt
Đoàn thư ký đọc tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khoá IX, ngày 06-7-1993)
Kính thưa Đoàn Chủ tịch,
Kính thưa các vị đại biểu Quốc hội,
Tại cuộc họp sáng ngày 30 tháng 6 năm 1993, các tổ đại biểu Quốc hội đã thảo luận và đóng góp nhiều ý kiến vào Dự án Quy chế hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Về cơ bản, các tổ đều nhất trí với nội dung của Dự án và cho rằng cần ban hành Quy chế này nhằm quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, chế độ làm việc và các mối quan hệ công tác của Ủy ban thường vụ Quốc hội, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội trong tiến trình tiếp tục đổi mới. Dự thảo Quy chế đã cụ thể hóa một bước Hiến pháp và Luật tổ chức Quốc hội; xác định nội dung hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội tương đối đầy đủ và chặt chẽ, bảo đảm để các mặt công tác của Ủy ban thường vụ Quốc hội đi vào nền nếp, dân chủ, đúng pháp luật.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến băn khoăn và cho rằng, Dự thảo Quy chế còn dài, sao chép nhiều điều của Hiến pháp năm 1992 và Luật tổ chức Quốc hội, quy định nội dung hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội còn thiên về hội họp, nhẹ về hoạt động thực tiễn; thiếu các quy định bảo đảm hiệu quả công tác giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội đối với hoạt động của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và về vai trò giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội trong việc xét, giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân.
Qua tập hợp và nghiên cứu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội thảo luận tại các tổ, Đoàn thư ký và Tiểu ban soạn thảo Quy chế xin trình Quốc hội dự kiến tiếp thu ý kiến của đại biểu để chỉnh lý Dự thảo văn bản cuối cùng trình Quốc hội.
1. Về các văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban thường vụ Quốc hội:
Hầu hết các tổ nhất trí chỉ nên quy định hai hình thức văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban thường vụ Quốc hội là pháp lệnh và nghị quyết. Xin Quốc hội cho được tiếp thụ ý kiến này và thể hiện trong Điều 5 của Dự án như sau: “Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành pháp lệnh và nghị quyết để thực hiện nhiệm vụ quyền hạn của mình”.
Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng, nên quy định “kết luận” là văn bản quy phạm pháp luật; yêu cầu làm rõ mức độ hiệu lực của “kết luận”, “thông cáo”. Thực tiễn hoạt động của Hội đồng Nhà nước trước đây và Ủy ban thường vụ Quốc hội từ đầu nhiệm kỳ đến nay cho thấy, các kết luận của Hội đồng Nhà nước trước đây và Ủy ban thường vụ Quốc hội hiện nay là một hình thức văn bản tuy không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng có giá trị nhất định trong việc giải quyết từng vấn đề cụ thể, được các cơ quan hữu quan coi trọng và nghiên cứu tiếp thụ, nhất là kết luận về các Dự án Luật, pháp lệnh, đề án, báo cáo. Vì vậy, xin được tiếp thụ ý kiến của một số các đại biểu và thể hiện vấn đề này tại Điều 38 như sau:
"Điều 38
Thông cáo của Ủy ban thường vụ Quốc hội về phiên họp được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. Kết luận của Ủy ban thường vụ Quốc hội về các dự án, báo cáo, đề án trình Ủy ban thường vụ Quốc hội tại phiên họp được gửi đến các cơ quan hữu quan để nghiên cứu, tiếp thụ chỉnh lý và thực hiện…".
2. Về việc chủ trì kỳ họp Quốc hội:
Nhìn chung, các đại biểu Quốc hội nhất trí với các quy định được thể hiện trong điều này. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị nên quy định Chủ tịch, Phó Chủ tịch Quốc hội chủ trì kỳ họp chứ không phải Ủy ban thường vụ Quốc hội. Về vấn đề này, điểm 2, Điều 6 của Luật tổ chức Quốc hội đã quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban thường vụ Quốc hội là “tổ chức việc chuẩn bị, triệu tập và chủ trì các kỳ họp Quốc hội”. Vì vậy, xin được giữ như Dự án để phù hợp với quy định của Luật.
3. Về việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh:
Đa số đại biểu Quốc hội tán thành quy định về trình tự giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh được thể hiện trong Dự án. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, Ủy ban thường vụ Quốc hội cần có kế hoạch chủ động trong việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. Chúng tôi thấy đề nghị này là xác đáng, xin được tiếp thụ và chỉnh lý lại Điều này như sau:
"Điều 17
Ủy ban thường vụ Quốc hội giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh.
Việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh được tiến hành theo trình tự sau đây:
1. Quyết định việc giao cho Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội hoặc Văn phòng Quốc hội chuẩn bị dự thảo văn bản giải thích để trình Ủy ban thường vụ Quốc hội.
2. Đại diện Ủy ban pháp luật của Quốc hội phát biểu ý kiến về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản giải thích.
3. Ủy ban thường vụ Quốc hội thảo luận và thông qua nghị quyết về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh.
Nghị quyết về việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng".
4. Về bảo đảm hiệu quả công tác giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội:
Đây là vấn đề mà nhiều đại biểu băn khoăn bởi lẽ hiệu quả công tác giám sát của Quốc hội, Hội đồng Nhà nước trước đây và Ủy ban thường vụ Quốc hội hiện nay, của Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và đại biểu Quốc hội còn chưa cao so với công tác xây dựng pháp luật. Tiếp thụ ý kiến của đại biểu Quốc hội, xin được thể hiện lại Điều 19 như sau:
"Điều 19
Khi thực hiện chức năng giám sát, Ủy ban thường vụ Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
1. Xem xét báo cáo của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các đoàn công tác của Ủy ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội; yêu cầu cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân có liên quan thực hiện những kiến nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội, của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội;
2. Cử đoàn đi kiểm tra về các vấn đề thuộc phạm vi giám sát của mình. Khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang hoặc của công dân, đoàn công tác có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, đơn vị hữu quan và những người có trách nhiệm thi hành những biện pháp cần thiết để kịp thời chấm dứt hành vi trái pháp luật đó.
Cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân có liên quan có trách nhiệm thực hiện yêu cầu và trả lời kiến nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội".
5. Về việc giám sát việc giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân
Đây là vấn đề tập trung nhiều ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội, thể hiện sự trăn trở của người đại biểu nhân dân trước một vấn đề bức xúc mà thực tế cuộc sống hằng ngày đang đặt ra. Một số ý kiến đề nghị cần quy định cụ thể hơn, xác định rõ hơn trách nhiệm của Ủy ban thường vụ Quốc hội trong việc xử lý đơn thư; phân cấp, phân công Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội trong việc này; quy định quyền giải quyết đơn thư của Ủy ban thường vụ Quốc hội vì đây là nơi cuối cùng, được nhân dân tin cậy và không nên gửi đơn thư về địa phương nữa.
Tuy nhiên, việc phân cấp giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo và cấp giải quyết cuối cùng là vấn đề đã được quy định trong Pháp lệnh khiếu nại, tố cáo của công dân. Điều quan trọng là làm thế nào để các quy định này thật sự có hiệu lực. Ủy ban thường vụ Quốc hội không phải là cấp cuối cùng trong việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, không thể sử dụng thẩm quyền hành chính để giải quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền của các cơ quan hành pháp. Ủy ban thường vụ Quốc hội chỉ thực hiện quyền giám sát của mình đối với vấn đề này theo luật định mà một số đại biểu đã có ý kiến. Đây là vấn đề lớn cần được tiếp tục nghiên cứu và vì vậy, xin phép đại biểu cho giữ về cơ bản như đã quy định trong dự án, đồng thời để xác định trách nhiệm của các cơ quan hữu quan, xin được bổ sung thêm đoạn: “… và báo cáo với Ủy ban thường vụ Quốc hội trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được kết luận hoặc yêu cầu” vào cuối Điều này.
Cũng có ý kiến đề nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội nên mỗi tháng một lần nghe thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội phụ trách công tác dân nguyện báo cáo về công tác này. Chúng tôi thấy ý kiến này rất xác đáng, nhưng trong thực tế do đặc điểm phức tạp của công tác dân nguyện nên việc chuẩn bị để thực hiện quy định này là rất khó khăn. Vì vậy, xin phép được giữ như quy định trong Dự án là “ít nhất ba tháng một lần…”.
6. Có ý kiến đề nghị không nên quy định chi tiết trình tự Ủy ban thường vụ Quốc hội thông qua dự án pháp lệnh; trình tự xem xét Dự án Luật, các báo cáo, đề án trước khi trình Quốc hội… Về vấn đề này, Nội quy kỳ họp Quốc hội cũng có quy định cụ thể trình tự Quốc hội xem xét và thông qua dự án luật, các báo cáo, dự án khác; trình tự Quốc hội tiến hành bầu cử các chức danh lãnh đạo Nhà nước và Quốc hội. Quy chế này là văn bản cụ thể hóa Luật tổ chức Quốc hội nên cũng cần quy định các quy trình công việc thuộc phạm vi thẩm quyền, nhiệm vụ của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Vì vậy, xin cho được giữ các quy định trong Dự án về vấn đề này.
7. Để bảo đảm tính hợp lý của các điều được trình bày tại Chương III “bộ máy giúp việc và kinh phí hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội", sau khi cân nhắc, Đoàn Thư ký kỳ họp và Tiểu ban soạn thảo xin Quốc hội được sắp xếp lại chương này như sau: gộp Điều 43 và các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 của Điều 44 thành Điều 43 mới quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng Quốc hội; chuyển đoạn cuối của Điều 44 thành Điều 44 mới quy định về việc bổ nhiệm Chủ nhiệm và Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; Điều 45 giữ nguyên như Dự thảo.
Tiếp thụ ý kiến của đại biểu Quốc hội, xin được viết lại Điều 44 như sau:
"Điều 44
Căn cứ vào nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội bổ nhiệm Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Theo đề nghị của Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội bổ nhiệm Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội sau khi đã tham khảo ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội".
8. Ngoài những vấn đề đã trình bày trên đây, còn một số ý kiến góp ý cụ thể về nội dung, bố cục, cách thể hiện các điều, khoản và câu chữ, Đoàn thư ký kỳ họp và Tiểu ban soạn thảo đã nghiên cứu, tiếp thụ và thể hiện trong văn bản Dự thảo Quy chế gửi kèm theo Tờ trình này.
Trên đây là báo cáo về việc tiếp thụ ý kiến đại biểu Quốc hội và dự kiến chỉnh lý Dự án Quy chế hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội.
Xin kính trình Quốc hội xem xét, quyết định.
Lưu tại Trung tâm Lưu trữ
quốc gia III, phông Quốc hội