BÁO CÁO THẨM TRA
CỦA ỦY BAN PHÁP LUẬT CỦA QUỐC HỘI
VỀ CÁC DỰ ÁN LUẬT, VỀ CÁC PHƯƠNG ÁN
TỔ CHỨC TÒA ÁN HÀNH CHÍNH
(Do ông Nguyễn Văn Yểu, Phó Chủ nhiệm Ủy ban
pháp luật của Quốc hội đọc tại kỳ họp thứ 7,
Quốc hội khoá IX, ngày 10-4-1995)
Kính thưa các vị đại biểu Quốc hội,
Ngày 10-3-1995, Ủy ban pháp luật đã họp để thẩm tra dự án Luật tổ chức Tòa án hành chính. Tham dự phiên họp có đồng chí Phùng Văn Tửu, Phó Chủ tịch Quốc hội, đại diện một số Ủy ban của Quốc hội: Ủy ban văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng; Ủy ban khoa học, công nghệ và môi trường; Ủy ban về các vấn đề xã hội; đại diện các cơ quan hữu quan: Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Chính phủ. Sau khi nghe đồng chí Tổng Thanh tra Nhà nước thay mặt Chính phủ trình bày dự án luật, đại diện các cơ quan phát biểu ý kiến, các thành viên của Ủy ban đã thảo luận và nêu nhiều ý kiến về dự án Luật.
Sau khi Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến, Chính phủ đã chính thức trình Quốc hội ba dự án Luật về ba mô hình tổ chức Tòa án hành chính ở nước ta. Ngày 07-4-1995, Ủy ban pháp luật đã họp để thảo luận về các phương án tổ chức Tòa án hành chính cũng như một số vấn đề khác có liên quan đến tổ chức và hoạt động của Tòa án hành chính. Dưới đây, chúng tôi xin báo cáo ý kiến của Ủy ban pháp luật về những vấn đề này như sau:
I. VỀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI THÀNH LẬP
TÒA ÁN HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA
Qua thảo luận, hầu hết các thành viên của Ủy ban pháp luật đều nhất trí với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết thành lập Tòa án hành chính ở nước ta để xét xử các khiếu kiện của công dân, tổ chức đối với quyết định hành chính của cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước có thẩm quyền.
Quyền khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được Hiến pháp quy định. Theo quy định của pháp luật hiện hành thì việc giải quyết khiếu nại của công dân thuộc trách nhiệm của các cơ quan Thanh tra Nhà nước, cơ quan hành chính nhà nước các cấp và cơ quan quản lý chuyên ngành đảm nhiệm. Về cơ bản, việc giải quyết này là theo cấp hành chính và như vậy cơ quan hành chính vừa là người bị khiếu kiện, đồng thời vừa là người giải quyết việc khiếu nại đó, do vậy, khó bảo đảm sự khách quan, công bằng và dân chủ trong việc giải quyết khiếu nại của công dân. Ủy ban pháp luật nhất trí với nhận định của Chính phủ đã nêu trong Tờ trình: những năm gần đây, việc phát huy dân chủ và công khai được mở rộng, khiếu nại của công dân tăng lên đáng kể và khá phức tạp, trong khi đó hiệu quả giải quyết khiếu nại còn hạn chế, nhiều đơn thư khiếu nại bị đùn đẩy, dây dưa, tồn đọng lâu ngày, nhiều trường hợp người khiếu nại bị oan ức kéo dài, cơ quan quản lý các cấp, các ngành tốn nhiều thời gian, công sức mà việc khiếu nại của công dân vẫn không giải quyết được, ảnh hưởng đến lòng tin của nhân dân đối với Nhà nước. Mặt khác, nhiều trường hợp đã lợi dụng quyền khiếu nại gây khó khăn, phức tạp cho việc giải quyết của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Tình hình thực tế trên đây đặt ra một yêu cầu khách quan là cần phải có Tòa án hành chính với một cơ chế hoạt động hữu hiệu để giải quyết một cách kịp thời và có hiệu quả các khiếu nại của công dân và tổ chức đối với các quyết định hành chính của cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước có thẩm quyền, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và tổ chức, góp phần ngăn chặn tệ quan liêu, hách dịch, cửa quyền, tham nhũng, bảo đảm cho các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước được thực hiện nghiêm chỉnh, trên cơ sở đó nâng cao hiệu lực của bộ máy nhà nước. Ủy ban pháp luật cho rằng, việc giải quyết đúng đắn các khiếu nại của công dân cũng chính là biện pháp thiết thực nhằm bảo đảm quyền của công dân trong việc tham gia quản lý nhà nước và đây là sự thể hiện bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân đã được ghi nhận tại Điều 2 của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Chúng tôi nhận thấy, cơ quan soạn thảo của Chính phủ đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu, chuẩn bị các phương án về mô hình tổ chức Tòa án hành chính ở nước ta để trình Quốc hội xem xét và quyết định. Theo tờ trình của Chính phủ thì việc xây dựng các phương án về mô hình tổ chức Tòa án hành chính đã được tiến hành trên cơ sở tổng kết thực tế tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; đã nghiên cứu vận dụng Cương lĩnh của Đảng, căn cứ vào Hiến pháp năm 1992 và các đạo luật về tổ chức bộ máy nhà nước, đã tổ chức nhiều hội thảo trong nước và tổ chức các đợt nghiên cứu nhằm tham khảo kinh nghiệm nước ngoài về lĩnh vực tài phán hành chính. Đồng thời theo chỉ đạo của Chính phủ, cơ quan soạn thảo cũng đã chuẩn bị dự án Pháp lệnh tổ chức Tòa án hành chính và Pháp lệnh về thủ tục giải quyết các vụ kiện hành chính. Về cơ bản, Ủy ban pháp luật tán thành những quan điểm và nguyên tắc chỉ đạo việc xây dựng mô hình tổ chức Tòa án hành chính đã được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.
II- VỀ PHƯƠNG ÁN TỔ CHỨC TÒA ÁN HÀNH CHÍNH
Ủy ban pháp luật nhận thấy, việc tổ chức Tòa án hành chính ở nước ta là một vấn đề còn rất mới, chúng ta lại chưa có kinh nghiệm về lĩnh vực này. Vì vậy, như trên chúng tôi đã trình bày, cơ quan soạn thảo mặc dù đã có nhiều cố gắng nghiên cứu và Chính phủ đã thảo luận nhiều lần, nhưng cho đến nay việc xác định một mô hình tổ chức Tòa án hành chính bảo đảm sao cho vừa phải tuân theo những nguyên tắc pháp lý trong tổ chức và hoạt động của loại hình Tòa án này, vừa phù hợp với thực tế nước ta là một vấn đề khó khăn và phức tạp. Do đó, tại kỳ họp này, Chính phủ đã trình các phương án khác nhau về tổ chức Tòa án hành chính để Quốc hội xem xét, quyết định. Cụ thể là:
- Phương án tổ chức Tòa án hành chính nằm trong hệ thống Tòa án nhân dân; trong phương án này lại có hai mô hình:
+ Tòa án hành chính là một Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân;
+ Tòa án hành chính ở địa phương độc lập với Tòa án nhân dân, còn ở Trung ương thì Tòa án hành chính Trung ương thuộc cơ cấu của Tòa án nhân dân tối cao.
- Phương án tổ chức Tòa án hành chính thành một hệ thống độc lập với các Bộ, Ủy ban nhân dân các cấp và do Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo.
Ủy ban pháp luật đã thảo luận về từng phương án tổ chức Tòa án hành chính nêu trên. Sau đây, chúng tôi xin báo cáo Quốc hội, ý kiến của Ủy ban chúng tôi về từng phương án tổ chức Tòa án hành chính như sau:
1. Về phương án tổ chức Tòa án hành chính thành một hệ thống độc lập với các Bộ và Ủy ban nhân dân các cấp do Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo:
Tuyệt đại đa số thành viên của Ủy ban pháp luật không tán thành việc tổ chức Tòa án hành chính theo phương án này vì cho rằng:
- Theo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội thì: “Nhà nước Việt Nam thống nhất ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp với sự phân công rành mạch ba quyền đó”. Cụ thể hóa Cương lĩnh của Đảng, Nghị quyết Trung ương lần thứ 8 cũng đã chỉ rõ “Quyền lực Nhà nước bao gồm ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Không ngừng hoàn thiện bộ máy Nhà nước, xác định rõ chức năng quyền hạn, có sự phân công phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện ba quyền đó”. Vấn đề đặt ra ở đây là theo Dự án Luật tổ chức Tòa án hành chính thì: “Tòa án hành chính là cơ quan xét xử các vụ kiện hành chính của công dân, cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước mà pháp luật quy định thuộc thẩm quyền”. Như vậy, Tòa án hành chính được thành lập để thực hiện chức năng xét xử, tức là chức năng của cơ quan Tòa án, do đó, việc tổ chức Tòa án hành chính thuộc Thủ tướng Chính phủ - Người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cao nhất là không hợp lý. Vả lại, căn cứ vào Điều 114 của Hiến pháp năm 1992 thì Thủ tướng Chính phủ là người đứng đầu Chính phủ và có sáu nhiệm vụ, quyền hạn, cụ thể hóa quy định này của Hiến pháp tại Điều 20 của Luật tổ chức Chính phủ quy định Thủ tướng Chính phủ có 10 nhiệm vụ, quyền hạn: trong số những nhiệm vụ, quyền hạn này đều không đề cập việc Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo Tòa án hành chính với tính chất là một cơ quan xét xử độc lập với Chính phủ.
- Mặt khác, với nội dung các quy định tại Dự án Luật tổ chức Tòa án hành chính và Dự án Pháp lệnh về thủ tục giải quyết các vụ kiện hành chính do Chính phủ trình thì tổ chức và hoạt động của Tòa án hành chính đều theo các nguyên tắc như: nguyên tắc xét xử tập thể và quyết định theo đa số, Hội đồng xét xử có Hội thẩm tham gia, khi xét xử Hội thẩm ngang quyền với Thẩm phán, Thẩm phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nguyên tắc xét xử công khai…; đây chính là những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân. Vì vậy, theo chúng tôi, việc đặt trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước một cơ quan với những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân là không phù hợp.
2. Về phương án tổ chức Tòa án hành chính nằm trong hệ thống Tòa án nhân dân:
Tuyệt đại đa số thành viên Ủy ban pháp luật tán thành việc tổ chức Tòa án hành chính nằm trong hệ thống Tòa án nhân dân vì các lý do sau đây:
- Trước hết, theo quy định tại Điều 127 của Hiến pháp thì: “Tòa án nhân dân tối cao, các Tòa án nhân dân địa phương, các Tòa án quân sự và các Tòa án khác do Luật định là những cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Như vậy, việc tổ chức Tòa án hành chính nằm trong hệ thống Tòa án nhân dân để thực hiện chức năng xét xử là phù hợp với quy định tại Điều 127 thuộc chương X của Hiến pháp năm 1992 là Chương quy định về Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân.
- Việc tổ chức Tòa án hành chính nằm trong hệ thống Tòa án nhân dân bảo đảm được sự thống nhất trong việc tổ chức các cơ quan xét xử ở nước ta, thu gọn đầu mối và như vậy cũng phù hợp với quy định tại Điều 134 của Hiến pháp: “Tòa án nhân dân tối cao là cơ quan xét xử cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.
- Mặt khác, như chúng tôi đã trình bày ở phần trên thì nội dung các quy định tại Dự án Luật tổ chức Tòa án hành chính và Dự án Pháp lệnh về thủ tục giải quyết các vụ kiện hành chính do Chính phủ trình về tổ chức và hoạt động của Tòa án hành chính đều theo các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân. Với việc tuân theo những nguyên tắc về tổ chức và hoạt động như vậy thì Tòa án hành chính được đặt trong hệ thống Tòa án nhân dân là hoàn toàn hợp lý, đồng thời cũng bảo đảm được yêu cầu đã nêu ra trong Tờ trình của Chính phủ là việc xét xử khiếu kiện của công dân đòi hỏi phải thật sự khách quan, công bằng và dân chủ.
Tuy nhiên, chúng tôi cũng nhận thấy rằng, mặc dù việc tổ chức Tòa án hành chính trong hệ thống Tòa án nhân dân là hợp lý nhưng cũng có một số điểm cần lưu ý như: việc xét xử các khiếu kiện trong lĩnh vực hành chính là một việc rất mới mẻ đối với các Tòa án nhân dân, do đó việc tổ chức và hướng dẫn hoạt động xét xử các khiếu kiện hành chính của các Tòa án không tránh khỏi những khó khăn nhất định. Một số ý kiến băn khoăn cho rằng, hiện nay, Tòa án nhân dân đã đảm nhiệm việc xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, lao động, kinh tế và cả việc tuyên bố phá sản doanh nghiệp, vốn đã là một khối lượng công việc rất lớn, nếu giao thêm nhiệm vụ xét xử các khiếu kiện hành chính thì việc tổ chức, quản lý điều hành hoạt động xét xử sẽ là một công việc nặng nề đối với Tòa án nhân dân các cấp. Do vậy, trong trường hợp Quốc hội quyết định tổ chức Tòa án hành chính theo phương án này, thì cần phải kịp thời có những biện pháp thiết thực để tăng cường Tòa án nhân dân các cấp về mọi mặt.
- Ủy ban pháp luật đã tập trung thảo luận, cân nhắc về hai mô hình của phương án tổ chức Tòa án hành chính thuộc hệ thống Tòa án nhân dân.
Một số thành viên Ủy ban pháp luật đề nghị tổ chức Tòa án hành chính theo mô hình ở cấp tỉnh có Tòa án hành chính độc lập với Tòa án nhân dân; ở Trung ương có Tòa án hành chính trung ương thuộc cơ cấu của Tòa án nhân dân tối cao vì việc tổ chức như vậy sẽ bảo đảm được yêu cầu chuyên sâu trong việc xét xử các khiếu kiện hành chính là một loại việc có tính chất đặc thù so với các loại việc khác mà Tòa án nhân dân các cấp hiện nay đang đảm nhiệm; đối với Tòa án nhân dân cấp tỉnh hiện nay ở một số địa phương vốn đang có khó khăn vì bị dồn ép công việc xét xử thì không phải đảm nhiệm thêm việc giải quyết các khiếu kiện hành chính. Tòa án hành chính trung ương tuy thuộc cơ cấu Tòa án nhân dân tối cao, nhưng về mặt tổ chức có tính độc lập tương đối (như có Ủy ban Thẩm phán của Tòa án hành chính trung ương mà các Tòa chuyên trách khác như Tòa dân sự, Tòa hình sự, Tòa kinh tế… không có) sẽ giải quyết được một phần đáng kể công việc đỡ tập trung vào Tòa án nhân dân tối cao.
Để thực hiện phương án này, đòi hỏi phải tổ chức bộ máy làm việc và cơ sở vật chất riêng như trụ sở, trang thiết bị làm việc cho các Tòa án hành chính. Ý kiến này cho rằng, nếu xét thấy cần thiết vì lợi ích của nhân dân, của Nhà nước thì Nhà nước cũng cần phải đầu tư để thực hiện.
- Đa số thành viên của Ủy ban pháp luật tán thành chọn mô hình tổ chức Tòa án hành chính thành các Tòa chuyên trách thuộc Tòa án nhân dân vì:
+ Theo phương án này, ở Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tỉnh có Tòa hành chính và ở Tòa án nhân dân cấp huyện có các Thẩm phán chuyên trách xét xử các vụ kiện hành chính. Do đó, về thẩm quyền xét xử các vụ kiện hành chính sẽ được phân cấp như sau: Tòa án nhân dân cấp huyện xét xử những vụ kiện hành chính ở cấp xã, từ đó sẽ giảm bớt được một phần đáng kể công việc xét xử sơ thẩm cho Tòa án cấp tỉnh. Tòa án nhân dân cấp tỉnh sẽ đảm nhiệm một phần việc xét xử phúc thẩm và giám đốc thẩm các vụ kiện hành chính, tránh được tình trạng dồn việc quá nhiều cho Tòa án nhân dân tối cao.
Ý kiến này cho rằng, nếu tổ chức Tòa án hành chính theo mô hình Tòa án hành chính Trung ương nằm trong cơ cấu Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án hành chính cấp tỉnh độc lập với Tòa án nhân dân cấp tỉnh, tức là theo mô hình này thì Tòa án hành chính chỉ được tổ chức ở hai cấp sẽ dẫn đến tình trạng “quá tải” cho cả hai cấp này, đặc biệt là ở Tòa án hành chính Trung ương. Mặt khác, tổ chức Tòa án hành chính theo mô hình này thì Tòa án hành chính Trung ương vừa xét xử sơ thẩm, phúc thẩm và giám đốc thẩm, đây là một điều bất hợp lý trong hoạt động tố tụng của Tòa án.
Mặt khác, trong thực tế xảy ra không ít những trường hợp mà sự phân định rạch ròi giữa vụ án hành chính với vụ án dân sự, vụ án kinh tế, thậm chí đối với cả các vụ án hình sự là có khó khăn, từ đó sẽ phát sinh tranh chấp về thẩm quyền giữa các Tòa án này. Nếu Tòa án hành chính tỉnh được tổ chức thành một cơ quan độc lập với Tòa án nhân dân cấp tỉnh thì khi xảy ra tranh chấp về thẩm quyền của hai Tòa án này sẽ phải do Tòa án nhân dân tối cao quyết định, như vậy, vừa phức tạp, vừa kéo dài việc giải quyết vụ án và điều này không phúc đáp được yêu cầu của chúng ta đặt ra là việc xét xử các vụ án không những phải đúng pháp luật mà phải kịp thời, nhanh chóng. Đa số thành viên của Ủy ban pháp luật cho rằng, nếu ở cấp tỉnh tổ chức Tòa án hành chính thành một Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân tỉnh thì việc giải quyết tranh chấp về thẩm quyền giữa các Tòa án chuyên trách sẽ thuận tiện và nhanh chóng hơn.
+ Trong điều kiện thực tế của nước ta, tổ chức Tòa án hành chính thành các tòa chuyên trách trong hệ thống Tòa án nhân dân thì Tòa án hành chính sẽ có những điều kiện thuận lợi để có thể sớm đi vào hoạt động. Những điều kiện đó là: đội ngũ Thẩm phán xét xử các vụ kiện hành chính mới được đào tạo sẽ được bổ sung những kinh nghiệm xét xử của đội ngũ Thẩm phán lâu năm trong ngành; Tòa án hành chính có thể làm việc ngay tại trụ sở của Tòa án nhân dân. Nếu Tòa án hành chính tỉnh là một cơ quan độc lập thì đòi hỏi phải xây dựng trụ sở mới và trang bị cơ sở vật chất - kỹ thuật riêng cho Tòa án này; trong điều kiện tài chính ngân sách của Nhà nước ta hiện nay thì đây là một khoản kinh phí không nhỏ và khó có thể đáp ứng ngay được. Hơn nữa, Tòa hành chính nằm trong Tòa án nhân dân sẽ giảm bớt đầu mối cơ quan ở địa phương, không phải tăng thêm hoặc tăng thêm không nhiều biên chế đội ngũ nhân viên hành chính, kỹ thuật đối với Tòa án nhân dân cấp tỉnh. Như vậy, cũng phù hợp với chủ trương cải cách nền hành chính Nhà nước đã và đang được triển khai thực hiện.
Qua thảo luận Ủy ban pháp luật nhận thấy, dù lựa chọn mô hình nào thuộc phương án nào về tổ chức Tòa án hành chính thì một vấn đề quan trọng hàng đầu đặt ra hiện nay là phải quan tâm đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ Tòa án hành chính, nhất là đội ngũ Thẩm phán làm công tác xét xử. Trong những năm gần đây, trước yêu cầu của thực tiễn quản lý đất nước, Nhà nước ta quyết định thành lập thêm một số Tòa chuyên trách và xu thế còn có thể tăng thêm nữa, trong khi đó, đội ngũ cán bộ lại không tương xứng với yêu cầu về mặt tổ chức. Đây là một vấn đề cần phải được quan tâm giải quyết để tránh tình trạng sau khi được thành lập. Tòa án hành chính chậm đi vào hoạt động để phát huy được tác dụng trên thực tế.
II- VỀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ KHÁC
1. Về thẩm quyền của Tòa án hành chính:
a) Về khái niệm quyết định hành chính và hành vi hành chính:
Theo tờ trình của Chính phủ thì Tòa án hành chính có thẩm quyền xét xử các vụ kiện hành chính do công dân, cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội khởi kiện đối với các quyết định hành chính và hành vi hành chính về một số lĩnh vực nhất định và quyết định hành chính là quyết định của cơ quan hành chính nhà nước và hành vi hành chính là hành vi thực hiện công vụ của công chức trong cơ quan hành chính nhà nước. Đây là những khái niệm cần được làm rõ. Theo chúng tôi, mặc dù việc ra quyết định hành chính chủ yếu thuộc thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước, nhưng theo quy định của pháp luật và trên thực tế nhiều cơ quan nhà nước khác cũng có thẩm quyền ra quyết định hành chính như các quyết định về điều động, bổ nhiệm, khen thưởng, kỷ luật của cơ quan tư pháp đối với cán bộ, công nhân, viên chức trong cơ quan đó và theo Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính thì Tòa án nhân dân các cấp có quyền ra quyết định xử phạt hành chính đối với những người có hành vi vi phạm hành chính, cản trở hoạt động xét xử, thi hành án.
Vì vậy, vấn đề này cần được nghiên cứu và làm rõ, có như vậy mới xác định đúng đắn thẩm quyền xét xử của Tòa án hành chính.
b) Theo tờ trình của Chính phủ thì Tòa án hành chính có thẩm quyền xét xử các vụ kiện hành chính về năm lĩnh vực cụ thể là:
(1) Cấp giấy phép, thu hồi giấy phép;
(2) Trưng dụng, trưng mua, trưng thu, tịch thu;
(3) Việc thực hiện các chính sách xã hội;
(4) Thuế, cước phí, lệ phí;
(5) Xử phạt hành chính và áp dụng các biện pháp hành chính khác.
Ngoài năm lĩnh vực nói trên thì Tòa án hành chính cũng xét xử các khiếu kiện hành chính khác mà pháp luật quy định thuộc thẩm quyền của Tòa án hành chính. Như vậy, không phải mọi khiếu nại của công dân đối với các quyết định hành chính đều thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án hành chính. Do đó, cũng cần phải phân định rõ thẩm quyền của Tòa án hành chính và của các cơ quan hành chính nhà nước khác trong việc giải quyết các khiếu nại của công dân.
2. Về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong việc giải quyết các khiếu kiện hành chính:
Theo tờ trình của Chính phủ, để thực hiện việc kiểm sát hoạt động xét xử của Tòa án hành chính và phù hợp với các quy định trong Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân thì cần có sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng hành chính, nhưng do đặc thù của xét xử hành chính nên Viện kiểm sát nhân dân không nhất thiết phải tham gia tất cả các giai đoạn tố tụng hành chính mà chỉ tham gia phiên tòa khi thấy cần thiết. Chúng tôi nhận thấy, đây là một vấn đề cần được cân nhắc vì theo quy định của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân thì Viện kiểm sát nhân dân có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc ban hành văn bản pháp luật và thi hành pháp luật. Theo Tờ trình của Chính phủ thì Tòa án hành chính là cơ quan xét xử các khiếu kiện của công dân đối với các quyết định hành chính và hành vi hành chính của cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước có thẩm quyền, do đó, theo chúng tôi trong dự án Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ kiện hành chính cần phải có những quy định nhằm thể hiện một cách đúng mức vai trò, trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong việc giải quyết các khiếu kiện hành chính.
3. Một vấn đề khác mà Tờ trình của Chính phủ chưa đề cập, đó là trường hợp cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước có thẩm quyền ra quyết định hành chính hoặc thực hiện hành vi hành chính đã căn cứ vào văn bản pháp quy của cơ quan nhà nước cấp trên mà chính các văn bản đó có vi phạm pháp luật, thì việc xử lý các khiếu kiện của công dân đối với các quyết định hành chính và hành vi hành chính trong những trường hợp này như thế nào. Theo chúng tôi, đây cũng là một vấn đề quan trọng đề nghị cơ quan soạn thảo phối hợp với các cơ quan hữu quan nghiên cứu và làm rõ trong quá trình xây dựng Pháp lệnh về thủ tục giải quyết các vụ kiện hành chính.
Kính thưa các vị đại biểu Quốc hội,
Trên đây là một số ý kiến của Ủy ban pháp luật về các dự án Luật về các phương án tổ chức Tòa án hành chính, chúng tôi xin kính trình Quốc hội xem xét và quyết định.
Lưu tại Phòng Lưu trữ
Văn phòng Quốc hội