Ý KIẾN CỦA ỦY BAN PHÁP LUẬT CỦA
QUỐC HỘI VỀ DỰ ÁN BỘ LUẬT DÂN SỰ
(Do ông Nguyễn Văn Yểu, Phó Chủ nhiệm Ủy ban
pháp luật của Quốc hội đọc tại kỳ họp thứ 5,
Quốc hội khóa IX, ngày 07-6-1994)
Kính thưa các vị đại biểu Quốc hội,
Thực hiện chương trình xây dựng pháp luật năm 1994, trong các ngày 29 và 30 tháng 4 và ngày 24 tháng 5 năm 1994, Ủy ban pháp luật đã họp để thẩm tra một bước về Dự án Bộ luật dân sự. Tham dự phiên họp của Ủy ban có đại diện của Ban Tổ chức Trung ương, Ban Nội chính Trung ương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban kinh tế và ngân sách của Quốc hội, Văn phòng Quốc hội.
Để giúp Ủy ban pháp luật có thêm thông tin, tạo điều kiện cho việc thẩm tra, ngoài việc cử chuyên viên của Vụ pháp luật nghiên cứu, theo dõi trong quá trình soạn thảo, Ủy ban chúng tôi đã mời một số chuyên gia về pháp luật dân sự ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh nghiên cứu và đóng góp ý kiến về Dự án Bộ luật này.
Tại phiên họp, sau khi nghe đồng chí Bộ trưởng Bộ Tư pháp được sự ủy nhiệm của Chính phủ trình bày Dự án Bộ luật dân sự, đại diện các cơ quan phát biểu ý kiến, các thành viên của Ủy ban pháp luật đã thảo luận về một số vấn đề lớn thuộc nội dung của Dự án Bộ luật dân sự để trình Quốc hội thảo luận cho ý kiến.
Thay mặt Ủy ban pháp luật, chúng tôi báo cáo ý kiến của Ủy ban như sau:
I- VỀ SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH BỘ LUẬT DÂN SỰ
Chúng tôi tán thành với Tờ trình của Chính phủ về việc đánh giá thực trạng pháp luật dân sự của Nhà nước ta hiện nay. Chúng tôi cho rằng, quan hệ dân sự không những luôn là vấn đề phức tạp mà còn liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của từng người dân và diễn ra hàng ngày, hàng giờ, trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong khi đó chúng ta lại chưa có Bộ luật dân sự để điều chỉnh các quan hệ dân sự giữa công dân với công dân, giữa công dân với pháp nhân và giữa pháp nhân với nhau. Tình hình này đã gây không ít trở ngại cho việc giải quyết các tranh chấp dân sự, nhất là hoạt động xét xử của Tòa án. Theo báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về công tác năm 1993 tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa IX thì trước tình hình phát triển kinh tế, xã hội của nước ta theo cơ chế thị trường nhiều chính sách, pháp luật điều chỉnh các quan hệ dân sự lại chưa hoàn chỉnh, nhất là chưa có Bộ luật dân sự làm chuẩn mực cho việc xét xử, nên không ít vụ án dân sự mỗi cấp Tòa án vận dụng chính sách, pháp luật để xét xử khác nhau làm cho các vụ án phải xét xử đi, xét xử lại nhiều lần, chưa kể có trường hợp tiêu cực, gây nhiều phiền hà cho nhân dân. Để khắc phục tình hình này, theo Tờ trình của Chính phủ thì các Tòa án đã phải vận dụng báo cáo tổng kết ngành Tòa án hàng năm và báo cáo chuyên đề, các thông tư hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao trong hoạt động xét xử, bù lấp chỗ trống trong pháp luật. Đây là một tồn tại kéo dài trong nhiều năm và là một tình hình không bình thường, không phù hợp với nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Từ tình hình trên đây, Ủy ban pháp luật tán thành với Tờ trình của Chính phủ về việc cần thiết ban hành Bộ luật này để góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam và một bước pháp điển hóa các quy định của pháp luật về dân sự.
II- VỀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LỚN THUỘC NỘI DUNG
CỦA BỘ LUẬT DÂN SỰ
1. Về phạm vi quy định của Bộ luật dân sự:
Dự án Bộ luật dân sự là một Dự án lớn, phạm vi những vấn đề cần quy định khá rộng và do đó số lượng điều, khoản khá nhiều. Dự án này đã được soạn thảo trong nhiều năm; trong quá trình xây dựng Dự án Bộ luật này, cơ quan soạn thảo đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu và tiếp thu ý kiến đóng góp của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân trong đó có sự tham gia tích cực của nhiều chuyên gia pháp luật của nước ta, có sự kế thừa các quy định của pháp luật dân sự của Nhà nước ta từ trước tới nay; đồng thời đã nghiên cứu, tiếp thu một số kinh nghiệm về pháp luật dân sự của một số nước trên thế giới. Nhiều ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội và của Ủy ban pháp luật đã được cơ quan soạn thảo tiếp thu và thể hiện trong Dự thảo Bộ luật trình Quốc hội tại kỳ họp này. Vì vậy, Ủy ban pháp luật tán thành với nhiều nội dung của Dự án Bộ luật.
Tuy nhiên, theo chúng tôi đây là một Dự án Bộ luật lớn, có nhiều nội dung phức tạp, nhất là việc xác định thế nào là các quan hệ dân sự và trong các quan hệ đó thì những vấn đề gì cần được quy định trong Bộ luật dân sự này. Đây là vấn đề mà trong Tờ trình chưa được làm rõ và nhiều quy định trong Dự thảo chưa phân biệt được thế nào là quan hệ dân sự, thế nào là quan hệ kinh tế và trong phần quy định về hợp đồng cũng chưa phân biệt được thế nào là hợp đồng dân sự, thế nào là hợp đồng kinh tế.
Từ cách đặt vấn đề trên đây, chúng tôi xin báo cáo ý kiến của Ủy ban pháp luật về một số vấn đề có liên quan đến phạm vi quy định của Bộ luật dân sự như sau:
a) Có nên đưa các quy định về quan hệ nhân thân và tài sản trong Luật hôn nhân và gia đình vào Bộ luật dân sự không?
Về vấn đề này, Ủy ban pháp luật có hai loại ý kiến:
2. Về chủ thể của quan hệ dân sự:
3. Về vấn đề sở hữu:
4. Về vấn đề hợp đồng dân sự (Phần thứ ba Dự thảo Bộ luật dân sự)
5. Về một số vấn đề khác:
Lưu tại Trung tâm Lưu trữ
quốc gia III, phông Quốc hội