Ủy ban Tư pháp của Quốc hội họp phiên toàn thể lần thứ 10 thẩm tra dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Thi hành án hình sự
Luật Thi hành án hình sự năm 2010 được Quốc hội khóa XII thông qua và chính thức có hiệu lực từ 1/7/2011 ghi nhận bước phát triển quan trọng trong công tác hoàn thiện pháp luật về thi hành án hình sự, thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà nước đối với người chấp hành án, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, cải cách hành chính.
Tuy nhiên, do được ban hành từ lâu nên Luật chưa cụ thể hóa được các quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền con người trong Thi hành án hình sự, nhiều quy định của Luật không còn phù hợp với các đạo luật về tư pháp mới được ban hành và tình hình thực tiễn.
Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 đã bổ sung các quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện. Theo quy định của Bộ luật Hình sự, người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau: Phạm tội lần đầu; có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt; có nơi cư trú rõ ràng; đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí; đã chấp hành được ít nhất là 1/2 mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân, nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn. Người được tha tù trước thời hạn sau khi ra tù phải thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách bằng thời gian còn lại của hình phạt tù.
Bộ luật Tố tụng hình sự cũng đã quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, hồ sơ xét tha tù trước thời hạn có điều kiện. Thông tư liên tịch số 04/2018/TTLT-BCA-BQP-VKSNDTC-TANDTC ngày 9/2/2018 quy định phối hợp thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về tha tù trước thời hạn có điều kiện. Theo đó, hàng năm sẽ rà soát, lập danh sách tha tù trước thời hạn có điều kiện cho phạm nhân vào 3 đợt (sau khi có kết quả đánh giá xếp loại chấp hành án phạt tù quý I, 6 tháng, năm).
Để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, cụ thể ở đây là giữa Luật Thi hành án hình sự với Bộ luật Hình sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan, cần phải bổ sung quy định về thi hành quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiến của Tòa án và các quy định khác liên quan đến việc quản lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga chủ trì phiên họp thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án hình sự
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án hình sự gửi Ủy ban Tư pháp của Quốc hội thẩm tra là dự thảo lần thứ 5, trong đó bổ sung 01 mục với 18 Điều (từ Điều 49a đến Điều 49s) vào Chương II về Thi hành án phạt tù của Luật hiện hành.
Dự thảo Luật quy định việc xét tha tù trước thời hạn có điều kiện được thực hiện mỗi năm 3 đợt, vào thời điểm kết thúc quý I, 6 tháng đầu năm, cuối năm. Về cơ quan quản lý, giám sát, giáo dục người được tha tù trước thời hạn có điều kiện, dự thảo Luật quy định Uỷ ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội nơi người được tha tù trước thời hạn có điều kiện về cư trú, làm việc là cơ quan trực tiếp tổ chức quản lý, giám sát và giáo dục người được tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Ngoài ra, dự thảo Luật cũng quy định về tiêu chuẩn, trách nhiệm của người được giao quản lý, giám sát, giáo dục người được tha tù trước thời hạn có điều kiện; nghĩa vụ của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện trong thời gian thử thách; xử lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện vi phạm nghĩa vụ hoặc vi phạm pháp luật bị xử lý vi phạm hành chính; hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện; trách nhiệm của gia đình người được tha tù trước thời hạn có điều kiện…
Thảo luận tại phiên họp thẩm tra của Ủy ban Tư pháp, các đại biểu đều nhất trí với việc bổ sung quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện nhằm cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền công dân, thể chế hóa các quy định mới trong hệ thống pháp luật có liên quan.
Nhấn mạnh cần sớm sửa đổi, bổ sung Luật Thi hành án hình sự để tạo điều kiện cho các cơ sở, địa phương tổ chức triển khai thực hiện trên thực tế bởi Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng hình sự đều đã có hiệu lực thi hành với nhiều quy định mới, Ủy viên Ủy ban Tư pháp Nguyễn Duy Hữu – ĐBQH tỉnh Đắk Lắk chia sẻ vừa qua tại địa phương đã giải quyết một đợt tha tù trước thời hạn có điều kiện song vì chưa có quy định của pháp luật nên vừa làm vừa mò mẫm rất khó khăn.
Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Duy Hữu bày tỏ băn khoăn về khả năng thi hành quy định một năm tổ chức 03 đợt tha tù trước thời hạn có điều kiện. Theo quy định, cơ quan quản lý thi hành án của công an phải đến tận địa phương nơi cư trú của người được đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện làm việc với chính quyền địa phương để lấy bản cam kết rồi mới về hoàn thiện hồ sơ để xem xét ra quyết định. Như vậy, thủ tục tương đối phức tạp, địa bàn nhiều trong khi thời gian và lực lượng thực hiện nhiệm vụ lại hạn chế. Vì vậy cần xem xét tính khả thi của quy định về thời điểm tổ chức tha tù trước thời hạn có điều kiện, đồng thời cân đối với thời điểm tổ chức xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù.
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Du góp ý về một số nội dung cụ thể của dự thảo Luật
Góp ý vào nội dung cụ thể, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Du cho rằng, dự thảo luật cần quy định rõ thời điểm tha tù tránh trường hợp áp dụng không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng hiện nay; pháp điển hóa các quy định về nghĩa vụ của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện đã được quy định tại Điều 5 Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP ngày 24/4/2018 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao bởi các quy định trong dự thảo còn chung chung, hình thức trong khi nội dung của Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lại tương đối đầy đủ, chi tiết, được các cơ quan liên quan thảo luận cho ý kiến. Đồng thời, rà soát để quy định các nội dung như giải quyết trường hợp phạm nhân đã được đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện mà vi phạm trước khi có quyết định tha tù của Tòa án; hủy bỏ quyết định của Tòa án… cho phù hợp với tình hình thực tiễn và các quy định của pháp luật có liên quan.