Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe trình bày báo cáo công tác (tóm tắt) về công tác của các Tòa án tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV; báo cáo tóm tắt công tác của Viện trưởng Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV; báo cáo tóm tắt báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; báo cáo tóm tắt báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng; báo cáo về công tác thi hành án; và nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp về các báo cáo trên.
Chất lượng tranh tụng tại phiên tòa được tăng cường
Trình bày Báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về công tác của tòa án năm 2018, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Du cho biết, năm 2018, lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao đã chỉ đạo Tòa án các cấp thực hiện tốt 14 giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng xét xử, trong đó tập trung làm tốt công tác đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật; triển khai thí điểm tăng cường hòa giải, đối thoại tại Tòa án; hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy Tòa án các cấp, đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đổi mới công tác đào tạo, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức; tăng cường kỷ cương, kỷ luật công vụ, nhất là đối với các chức danh tư pháp; tập trung nguồn lực để cải thiện cơ sở vật chất, điều kiện, phương tiện làm việc cho các Tòa án.
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Du trình bày tóm tắt báo cáo
Trong công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án, các Tòa án đã hạn chế đến mức thấp nhất việc để các vụ việc quá thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật. Việc tranh tụng tại phiên tòa tiếp tục được chú trọng theo hướng thực chất, hiệu quả nên chất lượng xét xử được đảm bảo, tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Tòa án là 1,08%, đáp ứng yêu cầu Quốc hội đề ra. Việc xét xử các vụ án hình sự đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người không có tội. Đã đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng lớn. Hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội, đúng quy định của pháp luật, vừa nghiêm khắc, vừa đảm bảo tính khoan hồng, đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình hiện nay…
Về thực hiện nghị quyết của Quốc hội về hoạt động của các tòa án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết, về cơ bản, các Tòa án đã đáp ứng các yêu cầu, chỉ tiêu mà các Nghị quyết của Quốc hội đề ra, cụ thể là: Việc tranh tụng tại phiên toà được các Toà án tiếp tục triển khai sâu rộng theo hướng thực chất. Chất lượng xét xử tiếp tục được bảo đảm và có tiến bộ, tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán giảm hơn cùng kỳ năm trước 0,21%.
Bên cạnh các kết quả đạt được trên các mặt công tác, hoạt động của các Tòa án thời gian qua cũng còn một số hạn chế, thiếu sót: tỷ lệ giải quyết các vụ án hành chính và tỷ lệ quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa cao; còn có trường hợp áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự không đúng. Ngoài ra, vẫn còn để xảy ra một số trường hợp cán bộ, công chức Tòa án có hành vi vi phạm bị xử lý kỷ luật…
Trình bày báo cáo thẩm tra về công tác của ngành tòa án, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, về công tác xét xử các vụ án hình sự, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với đánh giá của Tòa án nhân dân tối cao về những kết quả đạt được và nhận thấy, năm 2018 công tác xét xử của Tòa án tiếp tục đạt được nhiều kết quả tích cực. Trong kỳ báo cáo, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Chất lượng tranh tụng tại phiên tòa được tăng cường. Hình phạt mà Tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh, đúng pháp luật. Việc cho các bị cáo hưởng án treo được kiểm soát chặt chẽ; số bị cáo được hưởng án treo đúng pháp luật đạt 99,3%. Đáng lưu ý, Tòa án nhân dân tối cao đã tiến hành công khai toàn bộ các bản án trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án, tạo điều kiện cho nhân dân giám sát và qua đó buộc mỗi Thẩm phán phải đề cao hơn nữa trách nhiệm; bố trí lại phòng xử án theo yêu cầu cải cách tư pháp, được dư luận đồng tình ủng hộ.
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan. Một số trường hợp Tòa án tuyên mức án chưa tương xứng với tính chất và mức độ của hành vi phạm tội. Đối với công tác giải quyết các vụ, việc dân sự, chất lượng chất lượng công tác này còn một số hạn chế. Qua giám sát của Ủy ban Tư pháp cho thấy, một số Thẩm phán còn nể nang, ngại va chạm với chính quyền địa phương trong quá trình giải quyết vụ án hành chính. Một số Tòa án còn có sai sót trong việc đánh giá chứng cứ, áp dụng pháp luật, chưa thực hiện đúng một số quy định về thời hạn tố tụng.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các báo cáo của các cơ quan tư pháp, công tác phòng chống tham nhũng, phòng chống tội phạm, vi phạm pháp luật
Nhiều chuyển biến trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát
Báo cáo công tác của Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho biết, chất lượng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong giải quyết án hình sự tiếp tục được nâng lên, đạt và vượt các chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội. Cụ thể: kiểm sát 100% vụ án hình sự ngay từ giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố. Các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tiếp tục tăng, tính chất phức tạp hơn. Viện kiểm sát địa phương đã thụ lý kiểm sát theo thủ tục sơ thẩm hơn 300.000 vụ, việc dân sự, tăng 7,7% và hơn 6.700 vụ án hành chính, tăng 31,1%.
Kết quả giải quyết vụ án tham nhũng, kinh tế chuyển biến tích cực, số vụ án được phát hiện, khởi tố tiếp tục tăng, trong đó có nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng, việc xử lý nghiêm minh, triệt để theo đúng quan điểm chỉ đạo của Đảng là “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”.
Vai trò, trách nhiệm công tố của Viện Kiểm sát nhân dân được thể hiện rõ hơn, nhất là việc áp dụng các biện pháp tố tụng trong đấu tranh làm rõ hành vi, xác định tội danh, thu hồi tài sản, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ và hiệu quả hơn trong đấu tranh xử lý tội phạm về tham nhũng, kinh tế.
Công tác kiểm soát hoạt động tư pháp tiếp tục có nhiều tiến bộ, đã kịp thời phát hiện, banh hành hơn 5.000 kháng nghị, kiến nghị tăng 9,8% yêu cầu cơ quan tư pháp, cơ quan hữu quan khắc phục, phòng ngừa vi phạm pháp luật...
Bên cạnh những kết quả đạt được, ngành kiểm sát đang gặp phải nhiều khó khăn, thách thức như công tác giám định, định giá tài sản còn nhiều bất cập, nhiều trường hợp là nguyên nhân kéo dài việc giải quyết vụ án. Chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp của một số đơn vị chưa cao, còn để xảy ra trường hợp bắt, tạm giữ về hình sự, sau phải trả tự do. Số đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa giải quyết còn tồn đọng nhiều…
Trình bày báo cáo thẩm tra về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với đánh giá của Viện kiểm sát nhân dân tối cao về những kết quả đạt được và nhận thấy, năm 2018, công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án hình sự của Viện Kiểm sát các cấp tiếp tục có những chuyển biến tích cực. Số lượng tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đã kiểm sát tăng 5,8%. Công tác xét phê chuẩn việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn được thực hiện cơ bản đúng pháp luật. Tuy nhiên, một số Viện Kiểm sát chưa kiểm sát chặt chẽ việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm dẫn tới số tố giác, tin báo quá hạn giải quyết tăng cao so với năm 2017 (gấp hơn 4 lần). Đáng lưu ý, số vụ án Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát yêu cầu điều tra bổ sung nhiều gấp gần 2 lần số vụ Viện kiểm sát trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra cho thấy chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra của Viện kiểm sát đối với một số vụ án còn chưa đáp ứng yêu cầu. Số vụ án Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra bị Tòa án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung lên tới 43,9%. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu rõ, đây là hạn chế đã được Ủy ban Tư pháp chỉ ra trong Báo cáo thẩm tra các năm 2016, 2017 nhưng không những chưa được khắc phục mà lại có xu hướng tăng nhiều hơn. Đề nghị Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao chỉ đạo tổng kết, rút kinh nghiệm từ các vụ án này để tăng cường chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, bảo đảm việc giải quyết vụ án kịp thời, chính xác.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo tóm tắt báo cáo thẩm tra
Về công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, vụ án hành chính, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, năm 2018, công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, vụ án hành chính tiếp tục được tăng cường. Số vụ, việc được kiểm sát, nhất là vụ án hành chính tăng so với năm 2017...Tuy nhiên, kết quả phát hiện vi phạm và kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm của viện kiểm sát còn hạn chế, chỉ chiếm 27% tổng số vụ, việc Tòa án đã thụ lý theo thủ tục này. Điều này cho thấy, Viện Kiểm sát ít phát hiện được vi phạm, chủ yếu vẫn do đương sự khiếu nại hoặc Tòa án tự phát hiện.
Năm 2018, chất lượng công tác kiểm sát thi hành án hình sự tiếp tục có những chuyển biến tích cực. Viện kiểm sát các cấp đã thực hiện 2.912 cuộc kiểm sát trực tiếp và đột xuất tại nhà tạm giữ, trại tạm giam, kịp thời yêu cầu trả tự do cho 3 người bị tạm giam trái pháp luật và ban hành 1.061 kiến nghị, kháng nghị yêu cầu khắc phục vi phạm, tăng 26,8%. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trường hợp Viện kiểm sát đề nghị Tòa án ra quyết định thi hành án, hoãn thi hành án, miễn chấp hành hình phạt nhưng không được Tòa án chấp nhận do đề nghị chưa đúng pháp luật. Tuy nhiên, qua giám sát, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, nhiều Viện Kiểm sát địa phương chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm luật giao trong công tác kiểm sát thi hành án; một số Kiểm sát viên còn nể nang, ngại va chạm với chính quyền địa phương nên nhiều trường hợp chậm thi hành án hành chính, thậm chí có những địa phương số lượng án hành chính tồn đọng lớn nhưng Viện kiểm sát cũng không ban hành bất cứ yêu cầu, kiến nghị nào.
Ngoài ra, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp cũng đề cập đến Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; về công tác thi hành án; công tác thực hiện Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước và công tác tổ chức, cán bộ
Qua thẩm tra các báo cáo, Uỷ ban Tư pháp đã có 11 kiến nghị đối với Chính phủ, 05 kiến nghị với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối và 05 kiến nghị đối với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Đề nghị Chính phủ, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao báo cáo Quốc hội về kết quả thực hiện các kiến nghị này tại kỳ họp Quốc hội thứ 8 (tháng 10/2019).
Chiều cùng ngày, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục nghe trình bày báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về báo cáo công tác phòng, chống tham nhũng của Chính phủ và thảo luận về các nội dung liên quan.