Tham gia thảo luận tại phiên họp của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước, đại biểu Nguyễn Thị Lan bày tỏ hoàn toàn đồng tình với quan điểm của Chính phủ trong nhiệm vụ, giải pháp thứ 5, Chính phủ đã đặc biệt chú trọng đến đội ngũ nhân lực khoa học công nghệ trình độ cao, coi khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng thời cho rằng đây là một giải pháp đúng đắn, mang tính đột phá, tạo động lực then chốt để phát triển nền kinh tế tri thức nhanh và bền vững.
%20copy.jpg)
Đại biểu Nguyễn Thị Lan – Đoàn ĐBQH Tp. Hà Nội phát biểu tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV.
Liên quan đến vấn đề khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho biết trong kỳ họp thứ 9, đại biểu đã gửi đến Quốc hội một số ý kiến về vai trò, tầm quan trọng và một số quan điểm chung về cơ chế, chính sách để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Trong kỳ họp lần này, đại biểu tiếp tục đề xuất với Quốc hội một số kiến nghị về chính sách để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong trường đại học, đặc biệt chú trọng đến mô hình doanh nghiệp khởi nguồn công nghệ từ tiếng Anh, nguyên bản là spin-off, một mô hình mà thế giới coi là có hiệu quả thiết thực để phát triển và thương mại hóa các công nghệ được nghiên cứu thành công từ các trường đại học.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan, trường đại học, viện nghiên cứu là 1 trong 3 thành tố quan trọng nhất trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Đại biểu cho biết hiện nay, Việt Nam có 237 trường đại học với 16.500 tiến sĩ, 574 giáo sư, 4.113 phó giáo sư và hằng năm đào tạo khoảng 1.500 tiến sĩ với hơn 36.000 thạc sĩ và 1,5 triệu sinh viên đại học chính quy. Các trường đại học có quan hệ hợp tác quốc tế với hầu hết các tổ chức khoa học, công nghệ hàng đầu trên thế giới. Hằng năm có khoảng vài ngàn đề tài nghiên cứu khoa học các cấp được triển khai từ các trường đại học, tạo ra nhiều công nghệ kỹ thuật mới, rất cần cho thực tế sản xuất và đời sống. Đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá, đây thực sự là một nguồn lực quý giá có tiềm năng to lớn cần phát huy, khai thác để đóng góp tích cực cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tạo động lực phát triển kinh tế của đất nước.
Nhiều năm qua, Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã rất nỗ lực, cố gắng để đổi mới cơ chế, ban hành các luật liên quan về khoa học, công nghệ và giáo dục đào tạo để phát huy các nguồn lực trên từ các trường đại học. Mặc dù khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của các trường đại học và viện nghiên cứu đã có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, những đóng góp từ khu vực này cho sự phát triển kinh tế đất nước vẫn còn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế. Nhiều công nghệ, sản phẩm của đề tài nghiên cứu chưa được chuyển giao hay thương mại hóa để tạo ra giá trị kinh tế cho xã hội.
Khi mô hình tự chủ đại học ra đời, cùng với tinh thần quốc gia khởi nghiệp đã cho phép hình thành các doanh nghiệp trong trường đại học.
“Thực tế hiện nay cho thấy, mô hình doanh nghiệp khởi nghiệp startup đã được quan tâm nhiều. Tuy nhiên, mô hình doanh nghiệp khởi nguồn công nghệ thì chưa được quan tâm đúng mức, chưa thực sự có những cơ chế để khuyến khích, thúc đẩy mô hình này phát triển ở các trường đại học”, đại biểu Nguyễn Thị Lan nêu quan điểm.
Doanh nghiệp khởi nguồn công nghệ là doanh nghiệp hình thành trong trường đại học để thương mại hóa sản phẩm, nghiên cứu khoa học do chính các nhà khoa học nắm giữ công nghệ hay bằng sáng chế. Mô hình này tạo ra cơ chế thuận lợi để các nhà khoa học khởi nghiệp bằng chính các công nghệ của mình và có thể thu hút các đối tác ngoài xã hội cùng tham gia nghiên cứu, đổi mới công nghệ và thương mại hóa sản phẩm công nghệ một cách minh bạch, hiệu quả để tạo ra giá trị gia tăng nhất để phục vụ xã hội.
Mô hình doanh nghiệp khởi nguồn công nghệ đã rất thành công ở nhiều trường đại học trên thế giới như trường Đại học RMIT ở Hoa Kỳ, Trường Đại học KU Leuven ở Bỉ, Đại học Wageniger ở Hà Lan và đại học Queensland ở Úc hàng năm tạo ra khoảng 100 đến 200 doanh nghiệp spin-off với các doanh thu khá lớn và tạo ra rất nhiều việc làm trong lĩnh vực này.
Để khai thác và phát huy tiềm năng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo to lớn của trường đại học, viện nghiên cứu, mô hình doanh nghiệp khởi nguồn công nghệ spin -off của các trường đại học thực sự hiệu quả, đại biểu Nguyễn Thị Lan kiến nghị Quốc hội và Chính phủ rà soát, hoàn thiện các văn bản dưới luật của Luật Giáo dục đại học, sửa đổi Luật Khoa học công nghệ và một số các luật liên quan khác. Đưa ra hướng dẫn hình thành vận hành doanh nghiệp khởi nguồn công nghệ trong trường đại học, nhất là các chính sách thúc đẩy thị trường khoa học, công nghệ, thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu, phát triển các quỹ đổi mới sáng tạo, quỹ hỗ trợ rủi ro.
Bên cạnh đó, cần rà soát, điều chỉnh, bổ sung chiến lược khoa học, công nghệ quốc gia. Quy hoạch, dự báo nhu cầu đổi mới công nghệ gắn với quy hoạch lại mạng lưới các trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm khoa học và công nghệ quốc gia đủ mạnh để giải quyết các bài toán lõi và các công nghệ phù hợp chiến lược mới để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Ngoài ra, có chính sách thực sự đột phá và thiết thực để huy động được đội ngũ trí thức khoa học đông đảo từ các trường đại học, viện nghiên cứu tích cực tham gia vào hoạt động đổi mới sáng tạo quốc gia.
Cuối cùng, cần rà soát, đánh giá lại và bổ sung mới các chính sách để thu hút đội ngũ các nhà khoa học quốc tế và Việt kiều có đóng góp cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam.