Cần xác định giá trị đầu tư một cách tổng thể, đầy đủ
Phát biểu tại phiên thảo luận tổ góp ý về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Vân Chi – Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An, nêu rõ, trong Luật Đầu tư lần này có một vấn đề rất quan trọng đặt ra là toàn bộ những vấn đề liên quan đến việc xác định giá trị đầu tư nhưng trong luật lần này không đề cập rõ lắm. Việc xác định giá trị đầu tư của một dự án rất quan trọng song trong luật lần này nội dung đó về cơ bản vẫn giữ như cũ, không sửa đổi gì.
Đại biểu Nguyễn Vân Chi – Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An tại phiên thảo luận Tổ
Đại biểu phân tích, từ trước đến nay dường như công tác quản lý nhà nước đối với giá trị đầu tư như đầu tư nước ngoài năm nay thu hút được bao nhiêu, giá trị đầu tư nước ngoài bao nhiêu, vốn đã giải ngân bao nhiêu, vốn pháp định bao nhiêu và cả đối với đầu tư trong nước chỉ nhìn từ góc độ tổng số năm nay đã đầu tư được bao nhiêu, ít nhiều nhìn từ góc độ quản lý, thống kê, nhìn từ góc độ thực hiện các nội dung phát triển kinh tế - xã hội. Mặt khác, đối với những vấn đề ưu đãi mà chúng ta đưa ra cho các cho các nhà đầu tư thì nó có thật sự hiệu quả không nhìn từ góc độ quản lý để thu thuế?
Đại biểu Nguyễn Vân Chi cho biết, tất cả ưu đãi hiện nay phần lớn có rất nhiều ưu đãi đang được đưa ra trong dự thảo này cũng như những ưu đãi hiện nay thì hoàn toàn được dựa trên giá trị đầu tư. Nếu giá trị đầu tư lớn, ngoài những ưu đãi trong lĩnh vực thì chúng ta quy định ưu đãi mức trên 6.000 tỷ, kể cả đưa ra những ưu đãi bổ sung trên 300.000 tỷ thì doanh nghiệp cũng sẽ được hưởng những ưu đãi ở mức độ cao nhất. Bây giờ đề xuất thêm cả những ưu đãi bổ sung, tức là hoàn toàn căn cứ theo giá trị đầu tư. Trong khi đó luật không hề có quy định một cách rõ ràng giá trị đầu tư này được xác định như thế nào mà chỉ có một điều khoản quy định giá trị đầu tư bao gồm cổ phần, cổ phiếu, tài sản, động sản, bất động sản, kể cả quyền cho thuê đối với bất động sản, quyền cho thuê đối với đất đai và rất nhiều những cái khác nữa thì đều được tính vào giá trị đầu tư. Còn các nội dung quy định xác định như thế nào đối với giá trị tài sản vô hình như quyền sở hữu trí tuệ, quyền đăng ký về bản quyền thì không hề biết được xác định như thế nào, hoàn toàn do doanh nghiệp tự khai.
Đại biểu cho rằng cần phải có những quy định về phương pháp xác định giá trị đầu tư một cách mang tính tổng thể. Luật có thể đưa ra những quy định về mặt nguyên tắc, sau đó, ở những pháp luật liên quan như pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ quy định cụ thể những chi phí nào.
Hơn nữa, những giá trị đầu tư này sẽ liên quan đến việc tính thuế, người ta sẽ phải có những chứng từ, những hồ sơ để đảm bảo đúng giá trị của doanh nghiệp được xác định theo mức như vậy thì mới được hưởng những ưu đãi mà doanh nghiệp được nhà nước khuyến khích và cho hưởng. Việc này ngoài ưu đãi về thuế thì cũng liên quan đến giá trị đầu tư càng lớn thì được trừ chi phí khấu hao càng lớn, giá trị đầu tư lớn cũng liên quan đến cả khoản phí phải nộp khi thực hiện thuê đất, phí bảo đảm ban đầu hoàn toàn tính theo giá trị đầu tư. Những nội dung này là những nội dung quan trọng mà luật này cần phải xử lý.
Cân nhắc việc quy định hưởng ưu đãi theo dự án
Dự thảo luật quy định theo hướng cho phép được hưởng ưu đãi theo dự án. Ngoài ra, việc cho hưởng ưu đãi theo dự án này còn bổ sung thêm những ưu đãi gọi là ưu đãi bổ sung. Về nội hàm của vấn đề cho phép ưu đãi bổ sung trong ngôn ngữ thì chủ yếu để khuyến khích cho các doanh nghiệp đa quốc gia. Đối tượng được hưởng là các doanh nghiệp đa quốc gia và phải đáp ứng được một số điều kiện chủ yếu là về quy mô đầu tư rất lớn, trên 300.000 tỷ và một số điều kiện khác nữa.
Đại biểu Nguyễn Vân Chi đặt vấn đề, nếu quy định theo hướng này chúng ta đặt ra ưu đãi cho công ty đa quốc gia, tức là sẽ có sự phân biệt đối xử. Hiện nay nước ta cũng có những tập đoàn, kể cả những tập đoàn tư nhân ở trong nước rất lớn, phát triển rất tốt. Trong trường hợp các tập đoàn tư nhân này không có đầu tư ra nước ngoài thì không được hưởng ưu đãi dành cho các công ty đa quốc gia. Do đó, đại biểu cho rằng mục tiêu của ưu đãi bổ sung lại dành cho các công ty đa quốc gia là không thật sự phù hợp, có một sự phân biệt đối xử giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước.
Bên cạnh đó, khi cung cấp ưu đãi đầu tư theo dự án thì cùng một doanh nghiệp, cùng một pháp nhân có dự án ở các địa bàn khác nhau hay trong cùng một địa bàn nhưng với mỗi dự án lại được hưởng mức ưu đãi khác nhau. Đại biểu cho rằng, cách quy định như vậy đã tạo ra một sân chơi để doanh nghiệp chuyển lợi nhuận từ những dự án đang được hưởng ưu đãi thuế thấp hơn sang dự án ưu đãi thuế cao hay có chế độ thuế cao sang những dự án hưởng mức thuế suất thấp để tránh thuế. Nói cách khác là chuyển giá.
Đại biểu cho rằng nếu quy định theo hướng này vô hình chung đã làm chính sách để mặc nhiên khuyến khích doanh nghiệp thực hiện chuyển giá để lách thuế hay có phương án thuế tốt nhất cho doanh nghiệp, nhưng không đúng với cả bản chất của nghĩa vụ thuế mà doanh nghiệp phải nộp thuế.
Ngoài ra, dự thảo Luật quy định việc áp dụng ưu đãi đầu tư theo dự án và không phân biệt ưu đãi đầu tư giữa dự án đầu tư mới và dự án đầu tư mở rộng. Đại biểu cho rằng những quy định này gây khó khăn cho cơ quan quản lý thuế khi triển khai. Bởi việc phân biệt giữa thế nào là dự án đầu tư mới, thế nào là dự án đầu tư mở rộng nếu làm cùng một địa bàn thì rất khó. Như vậy, doanh nghiệp ở thế thuận lợi hơn rất nhiều so với nhà quản lý. Nhà quản lý không có thông tin đầy đủ bằng doanh nghiệp và đưa ra những quy định hết sức tỉ mỉ, phức tạp, khó thực hiện. Trong khi doanh nghiệp hoàn toàn có thể chuyển đổi một cách dễ dàng giữa khái niệm đầu tư mới hay đầu tư mở rộng để có những mức thuế khác nhau.
Theo đại biểu Nguyễn Vân Chi, để xử lý những vấn đề trên mà vẫn có thể thực hiện khuyến khích đầu tư phát triển kinh tế - xã hội thì cần hạn chế tối đa việc cho được hưởng ưu đãi theo dự án, nên thực hiện ưu đãi cũng như tất cả chế độ thuế đi theo pháp nhân, không phải đi theo dự án.
Đặt câu hỏi liệu có nên tiếp tục đi theo hướng quy định ưu đãi thuế chỉ thông qua thuế suất, tức là cho mức thuế suất thấp hơn hoặc cho miễn giảm, tức là mức thuế suất bằng không trong một số năm nhất định, đại biểu Nguyễn Vân Chi đề xuất nên đi theo hướng cho ưu đãi đầu tư phải phụ thuộc vào giá trị đầu tư của doanh nghiệp. Nếu theo hướng này vừa thuận lợi cho quản lý vừa khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nhiều thì càng được hưởng ưu đãi nhiều./.