Bức tranh tài chính, ngân sách năm 2020 có sự vững chắc hơn so với giai đoạn trước.
Đại biểu Trần Văn Lâm, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang khẳng định, những thành tựu kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 là rất lớn, kể cả khi bị che mờ đi một phần bởi tình hình dịch bệnh, thiên tai, bão lũ. Theo đại biểu, trong những thành tựu đó thì những kết quả trên lĩnh vực tài chính, ngân sách là rất quan trọng, đó là cơ sở để duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, mặc dù còn một số hạn chế khó khăn nhất định trong năm 2020 do tác động của dịch bệnh, suy thoái kinh tế, làm giảm thu, tăng chi ngân sách, một số cân đối tài chính không được đảm bảo, bội chi, nợ công gia tăng trở lại, nhưng tất cả vẫn nằm trong phạm vi an toàn Quốc hội cho phép. Bức tranh tài chính, ngân sách năm 2020 có kém hơn, nhưng nhìn tổng thể cả giai đoạn này thì cũng là một sự cố gắng, có sự vững chắc hơn so với giai đoạn trước.
Với việc không ngừng hoàn thiện các chính sách, tăng cường kỷ cương, kỷ luật tài chính, ngân sách, thu, chi ngân sách được cơ cấu lại, hệ số an toàn về bội chi ngân sách, nợ công cũng như tái cơ cấu đầu tư công không ngừng được cải thiện. Quy mô thu ngân sách 5 năm đã tăng tới 1,58 lần, thu nội địa tăng, chiếm tới 81,6% so với 68,7% GDP của giai đoạn trước, làm giảm sự phụ thuộc của ngân sách, tài nguyên và các yếu tố bên ngoài. Chi ngân sách đã bước đầu giảm tỷ lệ chi thường xuyên, mặc dù chúng ta vẫn phải gia tăng việc chi lương, tăng chi trợ cấp xã hội. Bội chi ngân sách trong 4 năm đầu chỉ 3,5%, so với cả giai đoạn trước là 5,4% và cả giai đoạn này, tính cả năm 2020 cũng chỉ tăng lên tới 3,8%. Các chỉ tiêu an toàn nợ công được kiểm soát chặt chẽ. Trong 4 năm đầu, nợ công giảm từ mức 63,7% xuống còn 55%, nợ Chính phủ từ 52,7 xuống còn 48%, nợ nước ngoài từ 49 xuống còn 47,1% GDP năm 2020. Từ đó, Chính phủ mới có dư địa để năm 2020 xử lý, ứng phó với những tình hình khó khăn đặc biệt khi dịch bệnh phát sinh.
.jpg)
Đại biểu Trần Văn Lâm, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang.
Về một số đề xuất Chính phủ để xử lý những phát sinh trong điều hành ngân sách năm 2020, theo đại biểu Trần Văn Lâm là cần thiết và phù hợp, trong đó có việc tăng bội chi so với dự toán đầu năm từ 3,44% lên mức 4,99%, thậm chí tới 5,59% để bù đắp hụt thu khi thực hiện các chính sách hoãn, giảm, miễn hỗ trợ doanh nghiệp. Đồng thời đảm bảo nguồn lực chi cho phòng, chống dịch bệnh, hỗ trợ các đối tượng bị ảnh hưởng, giữ cho doanh nghiệp, cho nền kinh tế không bị đổ vỡ, duy trì khả năng phục hồi sau đại dịch.
Cần điều chỉnh chính sách thu ngân sách trong giai đoạn 2021-2025.
Về kế hoạch chi tài chính 5 năm tới, cũng như dự toán ngân sách nhà nước năm 2021, đại biểu Trần Văn Lâm cơ bản đồng tình với báo cáo của Chính phủ và các báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính, Ngân sách. Tuy nhiên, đề nghị Quốc hội cân nhắc và Chính phủ làm rõ 04 vấn đề:
Thứ nhất, đối với các năm Chính phủ xây dựng dự toán thu có vẻ quá thận trọng khi đặt mục tiêu huy động 15 16% GDP điều chỉnh tức là bằng 19% đến 20% GDP chưa điều chỉnh, cao hơn chỉ 1,1 đến 1,2 lần so với giai đoạn 2016-2020. Theo đại biểu, mục tiêu như vậy là thấp khi mà dự báo kinh tế nước ta có thể còn khó khăn trong năm đầu nhiệm kỳ, nhưng cả giai đoạn được đánh giá là khá sáng sủa và thậm chí đánh giá là ngôi sao đang lên trong nền kinh tế thế giới như nhiều đại biểu đã phát biểu. Theo nhận định của các chuyên gia, tỷ lệ này thấp hơn giai đoạn 2016-2020 và thấp hơn trung bình của thế giới, cũng như thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng thu bình quân của giai đoạn trước. Trong khi các khoản hoãn, giãn nộp ngân sách của giai đoạn này thì giai đoạn sau đều sẽ phải thực hiện nộp vào ngân sách theo đúng quy định.
Đại biểu Trần Văn Lâm lo ngại, sự thận trọng này có thể sẽ làm cho nền kinh tế tăng trưởng dưới mức tiềm năng khi mà nguồn lực huy động đầu tư vào một số lĩnh vực quan trọng bị thiếu hụt và cũng sẽ rất khó khăn cho việc cơ cấu lại ngân sách khi các nhu cầu chi thường xuyên của chúng ta vẫn tăng lên về mặt tuyệt đối.
Vấn đề thứ hai, chính sách thu cần được điều chỉnh, thực tế thời gian qua, quá trình hội nhập sâu rộng kinh tế đã làm biến động nhiều tới cơ cấu thu ngân sách, như việc thực hiện cam kết cắt giảm thuế quan, nhưng chính sách thu của chúng ta hầu như không có nhiều điều chỉnh lớn. Khả năng huy động vào ngân sách bị giảm tương đối và cũng phát sinh nhiều bất hợp lý, bất bình đẳng trong đóng góp vào ngân sách của các đối tượng thu trong nền kinh tế. Đại biểu nêu ví dụ thị trường bất động sản phát triển mạnh, trở thành kênh đầu tư sinh lời lớn, chiếm dụng nguồn lực kinh tế không nhỏ nhưng chính sách thuế không theo kịp được điều chỉnh, số nộp ngân sách từ lĩnh vực này không tương xứng. Hoặc chính sách về thuế môi trường đang có nhiều bất hợp lý cần phải điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu gia tăng bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu.
Đối với nguồn thu từ đất trong thời gian qua, với chính sách hiện hành, nguồn thu này đã hỗ trợ các địa phương đầu tư phát triển. Tuy nhiên, để sử dụng tối ưu nguồn lực huy động hợp lý, khai thác bền vững lâu dài thì đây lại đang có vấn đề. Trong khi ngân sách trung ương phải cơ cấu lại để giảm phụ thuộc và thu được tài nguyên, nhưng ngân sách nhiều địa phương lại phụ thuộc lớn vào tiền thu từ tiền sử dụng đất. Thu từ đất cũng không khác so với hút dầu lên bán hay xúc than lên để bán. Việc khai thác quá mức nguồn tài nguyên này có thể làm suy giảm nguồn dự trữ cho tương lai. Mặt khác, sự dễ dãi, lỏng lẻo trong việc khai thác tăng thu từ nguồn này cũng dẫn đến sự dễ dãi trong sử dụng, thậm chí đưa cả vào những dự án chưa thật cần thiết, không hiệu quả, gây lãng phí lớn. Đây không chỉ là nguy cơ mà đang rất hiện hữu ở rất nhiều nơi.
Nhiều dự án đô thị, khu dân cư hiện nay đang được lập ra với mục tiêu thu ngân sách tiết giảm tối đa chi phí đầu tư, tiềm ẩn những yếu tố tiêu cực, yếu kém về chất lượng, về thiết kế, về quy hoạch, gây lãng phí xã hội, theo đại biểu đã đến lúc phải quản lý chặt chẽ hơn cả thu và chi của đối với nguồn lực này.
Thứ ba, đối với chi ngân sách, đại biểu Trần Văn Lâm đề nghị Chính phủ phải tiếp tục thực hiện điều chỉnh chính sách để tiếp tục tái cơ cấu thực chất, hiệu quả hơn, giảm mạnh hơn nữa chi thường xuyên, tăng hiệu quả chi giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ, môi trường, nâng cao hiệu quả đầu tư công, nâng cao hiệu quả cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập, thúc đẩy mạnh hơn việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Trong giai đoạn tới, cần phải siết chặt hơn nữa kỷ cương, kỷ luật tài chính công, nâng cao chất lượng dự toán, thanh quyết toán, sớm khắc phục tình trạng ngân sách các cấp kết dư chuyển nguồn lớn, giải ngân đầu tư công chậm chạp, khó khăn. Trong khi nền kinh tế thì khát vốn, các nguồn lực thì nằm yên trong két sắt. Một sự lãng phí không nhỏ.
Vấn đề cuối cùng đó là từ năm 2021, Chính phủ dự kiến điều chỉnh chỉ tiêu kinh tế tổng hợp GDP, sẽ làm tăng quy mô GDP thêm 25,4%. Việc điều chỉnh này có lẽ là cần thiết để đánh giá sát đúng thực tế, từ đó có thể ra các quyết định quản lý hiệu quả hơn trong điều hành vĩ mô. Tuy nhiên, khi thay đổi như vậy thì các chỉ số về an ninh, tài chính, nợ công được tính toán lại như thế nào để vẫn đảm bảo vững chắc nền tài chính quốc gia. Đồng thời, có thể tạo ra dư địa lớn hơn để huy động nguồn lực cho phát triển. Đây cũng là vấn đề được cử tri rất quan tâm. Đại biểu mong muốn Chính phủ làm rõ để nhân dân yên tâm và Quốc hội giám sát chặt chẽ./.