Đại biểu Phạm Trọng Nhân, Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương
Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, việc cai nghiện ma túy được thực hiện bằng biện pháp cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng và bắt buộc nhằm đa dạng hóa hình thức cai nghiện. Một trong những đối tượng bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện ma túy bắt buộc là người nghiện ma túy không đăng ký cai nghiện tự nguyện theo khoản 1, Điều 32 của dự thảo. Tuy nhiên, nếu với đối tượng nghiện có khả năng gây nguy hại về sức khỏe, tính mạng, tài sản của người khác thì quy định này liệu có khả thi?
Đại biểu cho biết, báo cáo tổng kết thi hành luật của Bộ Công an nhận định, người sử dụng trái phép chất ma túy gây ra tình trạng mất an ninh, trật tự nhiều nơi với nhiều vụ án gây hoang mang trong quần chúng, nhân dân, có vụ đối tượng giết 9 người thân của mình. Số liệu tổng kết cho thấy có hơn 80.000 người sử dụng trái phép chất ma túy vi phạm pháp luật, phạm tội gây bất ổn về an ninh, trật tự và đang chấp hành án tại các trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ. Trong số này có trường hợp nào cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng?
Đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh, mặc dù Thông tư 03 của liên Bộ Y tế, Công an, Lao động - Thương binh và Xã hội quy định nhiệm vụ tổ công tác cai nghiện ma túy trong thẩm tra hồ sơ đăng ký tự nguyện cai nghiện tại gia đình và cộng đồng. Tuy nhiên, theo đại biểu việc thẩm tra các trường hợp có thể cai nghiện tại gia đình, cộng đồng phải được quy định cụ thể trong dự thảo thay vì để Thông tư hướng dẫn. Làm sao để cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng khi và chỉ khi đối tượng nghiện được đánh giá không gây nguy hại về sức khỏe, tính mạng, tài sản của người khác. Đại biểu cho biết, một trong nhiều nguyên nhân chủ yếu làm cho công tác cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng chưa thật sự hiệu quả bởi người nghiện vẫn còn dễ dàng tiếp cận với ma túy. Một vụ án một cụ bà dù đã 75 tuổi vẫn cầm đầu đường dây buôn bán ma túy tinh vi, phức tạp ngay giữa thành phố Thái Bình trong một thời gian dài là một điển hình. Đáng nói hơn, trong một số trường hợp quyết định của các nhà quản lý không biết vô tình hay hữu ý lại tạo thêm sơ hở cho công cuộc phòng, chống ma túy vốn đang rất khó khăn, phức tạp.
Một vấn đề khác được đại biểu đi sâu phân tích đó là, mới đây nhất, theo đề nghị của Tổng cục trưởng Tổng cục Đo lường chất lượng, ngày 11/12/2020 Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định 3458 công bố tiêu chuẩn quốc gia đối với sản phẩm thuốc lá làm nóng. Trong khi chính sách này vẫn chưa được đánh giá tác động đầy đủ về kinh tế - xã hội, đặc biệt là đối với sức khỏe cũng như tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử trá hình phối trộn ma túy. Quan trọng hơn, người đứng đầu Chính phủ đến nay vẫn chưa có quy định nào cho phép lưu hành loại thuốc lá làm nóng, nhưng nó đã chễm chệ trong bộ tiêu chuẩn quốc gia. Có phải chỉ vì cái tên mỹ miều là thuốc lá thế hệ mới, hay còn lý do nào khác.
Đại biểu nhấn dẫn chứng, bài nghiên cứu được đăng tải trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp có trích dẫn lời của công ty thuốc lá Philip Morris rằng thanh, thiếu niên ngày nay là khách hàng thường xuyên, tiềm năng của ngày mai. Phần lớn những người hút thuốc bắt đầu hút thuốc ở tuổi thiếu niên. Các mô hình hút thuốc của thanh, thiếu niên đặc biệt quan trọng và nền tảng kinh doanh của chúng tôi là học sinh trung học. Chính Philip Morris đã làm việc với Tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng về thuốc lá thế hệ mới vào tháng 5/2019 trước khi bộ tiêu chuẩn quốc gia đối với sản phẩm này được ra đời, trong khi 24 quốc gia khác cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, 17 quốc gia cấm hoàn toàn thuốc lá nung nóng. Đáng chú ý, phần lớn các quốc gia ASEAN đều ban hành quy định cấm các sản phẩm thuốc lá mới. Có thể thấy Philip Morris không những nghiên cứu rất kỹ về thị trường Việt Nam vốn quá dễ tính mà còn cả các mối quan hệ, sự tích cực và nhiệt tình với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, có gì đó tương phản với sự im hơi lặng, tiếng đến khó hiểu trong thời gian dài đối với vụ việc cụ bà nhiều lần tái phạm cùng người thân, con cháu bán ma túy mà lối xóm không ai không biết như đã đề cập ở trên. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vốn sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải từ nguyên liệu thuốc lá điếu thông thường mà phối trộn nhiều thành phần khác, không loại trừ bị lợi dụng để phối trộn cả ma túy. Thực tế, Bệnh viện Bạch Mai đã ghi nhận trường hợp cấp cứu do ngộ độc cần sa phối trộn trong thuốc lá điện tử. Trong khi chúng ta luôn coi thế hệ trẻ là "rường cột quốc gia" đúng theo lời Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nói "thanh niên có mạnh thì dân tộc mới mạnh", nhưng ở một phương diện ngược lại thì thanh, thiếu niên lại là đối tượng mà ngành thuốc lá nhắm tới. Cái gọi là tiêu chuẩn quốc gia đó có giúp gì cho giới trẻ thêm khỏe mạnh, minh mẫn hay ngược lại gián tiếp đẩy họ sa vào con đường nghiện ngập thì tuổi trẻ sẽ chung vai, góp sức vào thịnh vượng của đất nước như thế nào? Trong khi hùng cường là khát vọng của bao thế hệ.
Bên cạnh ngành công nghiệp rượu, bia đang ra sức lôi kéo thanh, thiếu niên bằng nước táo lên men thì nay đến lượt ngành công nghiệp thuốc lá mon men, gặm nhấm tinh anh của thế hệ trẻ bằng thuốc lá thế hệ mới. Với vòi bạch tuộc này, chúng ta phải trang bị vaccine nào để tăng sức đề kháng cho xã hội, nhằm bảo vệ tương lai của đất nước trước ý đồ mà một chuyên gia ngành y cho rằng, không gì có thể thâm độc hơn. Phải chăng sự cấp thiết tìm kiếm khách hàng tiềm năng, tăng thị phần thuốc lá là để đóng góp cho tăng trưởng Quốc gia. Bài nghiên cứu trên còn dẫn nhiều ý kiến của các cháu thiếu niên khi sử dụng thuốc lá điện tử, mà đọc qua mới thấy đáng sợ. Các cháu nói: coi các quảng cáo, các sản phẩm mới thấy tò mò, về mua dùng thử lại thích, sau đấy dùng nhiều hơn, vì nó có các vị khác nhau nên có thể thoải mái lựa chọn; có những vị rất quen thuộc như Coca-Cola, 7 Up, trà sữa, v.v. mang lại cảm giác, kiểu hơi lúc tỏa khói ra thì rất mát và thơm. Ngành công nghiệp thuốc lá vốn được cho là đầu độc con người, thì thiết nghĩ không cần phải thêm bất kỳ hành động nào để tiếp tay cho họ. Chúng ta đang rất cần nguồn năng lượng sạch và tích cực lan tỏa trong toàn dân để kiến thiết Quốc gia, thì đâu đó vẫn còn nhiều nguồn năng lượng tiêu cực, vì sao vẫn len lỏi được trong ngóc ngách của thể chế, chính sách, đang cần lời giải thích từ những người có trách nhiệm? COVID vẫn đang hoành hành, trực chờ để cướp đi lá phổi của những bệnh nhân và những ai đã từng có người thân vướng vào những căn bệnh quái ác về phổi sẽ hiểu. Khói thuốc dù chỉ là hút thụ động vẫn là kẻ giết người thầm lặng, mà từ năm 1964, 2,5 triệu người không hút thuốc, nhưng phải trả giá bằng sinh mệnh của mình, do tiếp xúc với khói thuốc và những tổn thất không lường hết cho nền kinh tế, lẽ nào chưa đủ để thức tỉnh chúng ta.
Đại biểu cho rằng, cuộc chiến chống ma túy còn quá nhiều cam go và sẽ còn cam go hơn nếu trong các quyết định về quản lý còn chưa cân nhắc đến tất cả các khía cạnh liên quan đến ma túy như đã phân tích ở trên. Thể chế nhất định phải là môi trường vô trùng để bảo vệ con người, nhất là giới trẻ, những người sẽ kế tục, giữ vững cơ đồ, tiềm lực, vị thế hôm nay và những mục tiêu lâu dài, vĩ đại của Đảng, Nhà nước./.