ĐẢM BẢO ĐIỀU CHỈNH ĐẦY ĐỦ VÀ TOÀN DIỆN VIỆC THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày tờ trình

Trình bày Tờ trình tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở quy định chung về thực hiện dân chủ ở cơ sở; nội dung, hình thức, cách thức thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, trong nội bộ cơ quan nhà nước, cơ quan của Đảng, tổ chức chính trị - xã hội, đơn vị sự nghiệp công lập (trừ một số cơ quan, tổ chức đặc thù); trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân trong việc bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Thanh tra nhân dân.

Đối với việc thực hiện dân chủ trong nội bộ cơ quan, đơn vị, dự án Luật điều chỉnh việc thực hiện dân chủ tại hầu hết các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội. Riêng đối với một số các cơ quan có đặc thù trong tổ chức và hoạt động như các cơ quan dân cử; tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân, lực lượng vũ trang nhân dân, việc thực hiện dân chủ tại các cơ quan này theo quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động cũng như quy chế riêng của các cơ quan. Việc loại trừ các cơ quan dân cử, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, lực lượng vũ trang nhân dân ra khỏi phạm vi điều chỉnh của dự án Luật xuất phát từ những điểm đặc thù, khác biệt trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan này với các cơ quan khác của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội.

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, đối với việc thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp, dự thảo Luật tuy vẫn điều chỉnh nhưng chỉ quy định theo hướng nguyên tắc, theo đó việc thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp thực hiện theo các quy định tại Chương I và Chương V luật này, Bộ luật Lao động hiện hành và quy định của Chính phủ (chi tiết tại mục V Tờ trình).

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, trong việc xác định địa bàn nào là cơ sở, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị cần xác định thôn, tổ dân phố cũng là đơn vị cơ sở để người dân thực hiện dân chủ. Bên cạnh đó, một số ý kiến cho rằng, việc xác định “cơ sở” để thực hiện dân chủ là xã, phường, thị trấn như tại khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật là phù hợp bởi việc thực hiện dân chủ phải xét trong mối quan hệ giữa công dân với các cơ quan trong bộ máy nhà nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra

Trong việc xác định cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp nào là cơ sở, Thường trực ủy ban Pháp luật đề nghị cần xác định rõ hơn tiêu chí để xác định cơ quan, đơn vị, bộ phận của cơ quan, đơn vị nào là đơn vị cơ sở để thực hiện dân chủ bởi cách quy định như tại khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật là không cụ thể, khó xác định trên thực tế.

Về việc dự thảo Luật không điều chỉnh việc thực hiện dân chủ ở cơ sở tại những cơ quan, đơn vị “có tính chất đặc thù”, Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, mặc dù mỗi cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị có chức năng, nhiệm vụ, chế độ làm việc và phương thức hoạt động khác nhau, nhưng trong nội bộ từng cơ quan, tổ chức đều có bộ máy hành chính, đều diễn ra một số hoạt động quản lý hành chính, tài chính - ngân sách, công tác tổ chức cán bộ cần có sự công khai, tham gia ý kiến, kiểm tra, giám sát đối với việc thực hiện từ các thành viên của cơ quan, tổ chức, đơn vị. Do đó, đề nghị thay vì loại trừ hoàn toàn như tại Điều 1 của dự thảo Luật thì cần quy định các nguyên tắc chung về việc thực hiện dân chủ ở cơ sở tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị và giao trách nhiệm cho các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền, căn cứ vào các nguyên tắc của Luật này sẽ quy định cụ thể về việc thực hiện dân chủ cho phù hợp với đặc điểm, tính chất đặc thù tại từng cơ quan, tổ chức, đơn vị có tính chất đặc thù.

 Thảo luận ý kiến tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga tán thành với ba phạm vi điều chỉnh gồm dân chủ ở xã, phường, thị trấn, dân chủ ở cơ quan, đơn vị và dân chủ trong doanh nghiệp, đồng thời đề nghị bổ sung thêm phạm vi điều chỉnh về dân chủ ở tổ dân phố, vì tổ dân phố là cơ quan cánh tay nối dài của chính quyền và là nơi trực tiếp tương tác với người dân.

Trưởng Ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thị Thanh phát biểu

Bên cạnh đó, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng nên quy định theo nguyên tắc việc thực hành dân chủ trong Đảng, trong các cơ quan dân cử, trong tổ chức chính trị - xã hội. Đối với Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội, ngoài việc thực hiện luật còn có điều lệ của các tổ chức. Do vậy, khi quy định và thiết kế một chương đối với các tổ chức đặc thù này, cần lưu ý việc quy định như thế nào để đảm bảo cho các tổ chức này không đứng ngoài luật. Thực tế, dân chủ trong Đảng, trong hệ thống cơ quan dân cử sẽ là nòng cốt, sẽ là căn bản để lan tỏa và thực hiện dân chủ ra ngoài xã hội. Trưởng Ban Công tác đại biểu đề nghị bổ sung một chương quy định về việc thực hành dân chủ ở các tổ chức đặc thù gồm Đảng, Quốc hội, Hội đồng nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho ý kiến tại Phiên họp

Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định phạm vi điều chỉnh của dự án luật này cần đảm bảo điều chỉnh đầy đủ và toàn diện việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. Theo Chủ tịch Quốc hội, khái niệm cơ sở bao gồm 3 khối. Trong đó, khối thứ nhất là xã, phường, thị trấn và tế bào ở dưới đó là các cộng đồng dân cư ở tổ dân phố, thôn, làng, bản, ấp, v.v.. Khối thứ hai là tại các tổ chức, cơ quan, đơn vị, bao gồm cả các khối quy định trong hệ thống chính trị. Khối thứ ba là các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế. Nhấn mạnh việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở chưa đồng đều, chưa hiệu quả tại các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, cơ sở dịch vụ, đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần nghiên cứu bổ sung để khắc phục vấn đề này.

Kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật như đề xuất của Chính phủ, gồm thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn; ở cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ chức chính trị - xã hội; ở tổ chức kinh tế có sử dụng lao động.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận

Trong đó, đối với việc thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, cần xác định phạm vi “cơ sở” để thực hiện dân chủ bao gồm cả thôn, tổ dân phố, xã, phường, thị trấn. Đối với việc thực hiện dân chủ ở cơ quan, tổ chức, đơn vị, cần quy định rõ hơn tiêu chí để xác định cơ quan, đơn vị, bộ phận của cơ quan, đơn vị nào là “cơ sở” để thực hiện dân chủ.

Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, đối với việc thực hiện dân chủ ở cơ sở tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị có tính chất đặc thù, đề nghị làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc có điều chỉnh hay không điều chỉnh trong Luật, nếu có thì điều chỉnh ở mức độ nào là phù hợp. Nghiên cứu phương án Luật này quy định các nguyên tắc chung về việc thực hiện dân chủ ở cơ sở tại cơ quan, đơn vị của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ chức chính trị - xã hội và giao trách nhiệm cho các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền, căn cứ vào các nguyên tắc đó, quy định cụ thể việc thực hiện dân chủ tại cơ quan, tổ chức, đơn vị có tính chất đặc thù. Cùng với việc điều chỉnh việc thực hiện dân chủ ở cơ sở trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị, cần nghiên cứu, bổ sung quy định về việc thực hiện dân chủ trong mối quan hệ giữa cơ quan, tổ chức, đơn vị với công dân trong quá trình giải quyết công việc của người dân theo chức năng, nhiệm vụ được giao./.