Thay mặt Đoàn giám sát trình bày Báo cáo kết quả giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Phó trưởng Đoàn giám sát Phan Xuân Dũng cho biết, thực hiện chương trình và kế hoạch giám sát, Đoàn giám sát đã làm việc với 21/63 tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương đại diện cho cả 3 miền với số lượng 210 cơ sở khảo sát thuộc 08 loại hình sản xuất, kinh doanh thực phẩm như sản xuất kinh doanh thực phẩm theo chuổi khép kín; sản xuât, kinh doanh thực phẩm chức năng, đồ uồng; bếp ăn tập thể khu công nghiệp/dịch vụ ăn uống; vùng sản xuất rau an toàn; quản lý thuốc bảo vệ thực vật; chợ, siêu thị; sản xuất thực phẩm truyền thống; cơ sở chăn nuôi, giết mổ gia súc, gia cầm tập trung; cơ sở, viện nghiên cứu, kiểm nghiệm thực phẩm. Đoàn giám sát cũng đã làm việc với 03 Bộ có trách nhiệm liên quan trong công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công thương và nghe Chính phủ báo cáo kết quả tình hình thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng phát biểu tại phiên họp
Theo báo cáo kết quả giám sát bước đầu của Đoàn giám sát, trong giai đoạn 2011-2016, hệ thống pháp luật an toàn thực phẩm của Việt Nam đã có 158 văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước trung ương ban hành. Các địa phương đã ban hành hơn 1250 văn bản quy phạm pháp luật nhằm chỉ đạo, điều hành công tác đảm bảo an toàn thực phẩm trên địa bàn. Cùng với Luật an toàn thực phẩm, nhiều văn bản pháp luật khác cũng được sửa đổi, bổ sung, ban hành mới như Hiến pháp, Luật thú y, Luật bảo vệ thực vật, Luật bảo vệ môi trường, Luật đầu tư, Luật ngân sách nhà nước, Luật tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật và các văn bản hưởng dẫn thi hành đã tạo nên một hành lang pháp lý tương đối thuận lợi cho công tác quản lý an toàn thực phẩm.
Tuy nhiên trong một số trường hợp việc xây dựng luật chưa sát với thực tế nên không ít quy định chưa bảo đảm tính khả thi như quy định về việc cấp giấy chứng nhận hợp quy, điều kiện sản xuất, kinh doanh chưa sát đối với hộ sản xuất nhỏ lẻ. Một số quy định trong nghị định, thông tư hướng dẫn còn nhiều nội dung chồng chéo, chưa thực sự phù hợp. Số lượng văn bản quy phạm pháp luật về an toàn thực phẩm quá nhiều nhưng không được pháp điển hóa nên gây khó khăn khi tra cứu, áp dụng thực tiễn trong sản xuất, kinh doanh như về áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến của các cơ sở sản xuất, kinh doanh sữa tiệt trùng cũng cần tra cứu không dưới 25 văn bản quy phạm pháp luật với 6 luật, 6 nghị định, 13 thông tư hướng dẫn liên quan đến 09 thủ tục hành chính, 05 cơ quan quản lý nhà nước chưa kể đến các lĩnh vực khác như xử lý vi phạm hành chính, quản lý thị trường, môi trường…
Qua khảo sát thực tế, Đoàn giám sát đánh giá, công tác thực hiện chính sách, pháp luật về an toàn thực phẩm bộc lộ không ít những tồn tại yếu kém; tình trạng vi phạm quy định an toàn thực phẩm khá phổ biến, an toàn thực phẩm có lúc, có nơi đã đến giới hạn báo động – giới hạn đỏ. Số vụ vi phạm các quy định về an toàn thực phẩm trong 5 năm qua là 678.755 cơ sở vi phạm chiếm 20,5% số cơ sở tiến hành kiểm tra. Đây là tỷ lệ vi phạm rất cao, song cũng chưa phản ánh hết tất cả các vi phạm về an toàn thực phẩm trong thực tế. Ở một số địa phương, tình hình ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm diễn ra khá nghiêm trọng. Từ 2011 đến tháng 10/2016, cả nước đã ghi nhận 1.007 vụ ngộ độc thực phẩm với 30.395 người mắc, 25.617 người đi viện và 164 người chết. Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm chủ yếu do vi sinh vật, do độc tố tự nhiên, do hóa chất và có đến 268 vụ không xác định được nguyên nhân gây ngộ độc.
Trên cơ sở đánh giá việc ban hành chính sách, pháp luật về an toàn thực phẩm và kết quả tổ chức thực hiện, Đoàn giám sát đề xuất 03 nhóm giải pháp về thể chế chính sách, giải pháp về tổ chức thực hiện và giải pháp về nguồn lực nhằm thực hiện tốt công tác an toàn thực phẩm trong thời gian tới. Trong đó, nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện được tập trung ở các hoạt động như đẩy mạnh công tác xây dựng quy hoạch và triển khai thực hiện quy hoạch vùng sản xuất an toàn thực phẩm; củng cố và kiện toàn các cơ quan quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đặc biệt tăng cường xử phạt vi phạm ở tuyến xã; thực hiện cải cách hành chính; đẩy mạnh công tác thông tin giáo dục truyền thông; thực hiện và nhân rộng các mô hình áp dụng thực hành sản xuất tốt trong sản xuất nông nghiệp, chế biến thực phẩm; có lộ trình giải quyết dứt điểm các vấn đề tồn tại trong quản lý chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm; kiểm soát chặt chẽ an toàn thực phẩm đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản trước khi đưa ra tiêu thụ trên thị trường…
Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển phát biểu kết luận phiên họp
Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, lãnh đạo các Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công thương, Bộ Công an đều đánh giá cao và cơ bản tán thành các nội dung chính của báo cáo kết quả giám sát. Các đại biểu cho rằng nội dung giám sát chuyên đề về thực hiện chính sách pháp luật về an toàn thực phẩm là sự lựa chọn đúng của Quốc hội, thực sự gắn với đời sống nhu cầu của người dân. Ghi nhận những nỗ lực của Đoàn giám sát với tinh thần trách nhiệm, phương pháp làm việc khoa học, minh bạch, cùng với sự tham gia tích cực của Chính phủ, các bộ ngành và địa phương, giám sát đã cho thấy bức tranh toàn cảnh về tình hình an toàn thực phẩm trong nước. Đã có những nỗ lực trong công tác quản lý nhà nước nhưng chưa đạt được kết quả như mong đợi dẫn đến an toàn thực phẩm vẫn là mối quan tâm phổ biến, nỗi lo của toàn xã hội.
Khẳng định mất an toàn thực phẩm là nguy cơ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, tính mạng của nhân dân, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trên thị trường quốc tế, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh giám sát cần làm rõ những kết quả đạt được, tồn tại hạn chế trong thực hiện chính sách, pháp luật về an toàn thực phẩm, chỉ ra các nguyên nhân để đề xuất các giải pháp khắc phục một cách chính xác, phù hợp. Đặc biệt, cần chỉ rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương và của người đứng đầu trong tổ chức thực hiện chưa tốt và biểu dương những đơn vị, điển hình thực hiện tốt. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Đoàn giám sát tiếp thu các ý kiến nhận xét của Ủy ban thường vụ Quốc hội, tiếp tục rà soát thông tin, số liệu hoàn thiện báo cáo bảo đảm chặt chẽ, logic, rà soát các giải pháp đề xuất bảo đảm tính khả thi, hiệu quả phù hợp với tình hình, điều kiện thực tế qua đó nâng cao chất lượng báo cáo đáp ứng kỳ vọng của Quốc hội và nhân dân.