TỔNG THUẬT CHIỀU 10/11: QUỐC HỘI THẢO LUẬN VỀ LUẬT BẢO VỀ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG (SỬA ĐỔI)
Dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) đã được Quốc hội khóa XV cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp thứ 4 (10/2022)
Nghị định số 99/2011/NĐ-CP ngày 27 tháng 10 năm 2011 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã quy định một số nội dung liên quan đến hợp đồng đặc thù giao kết với người tiêu dùng, bao gồm: Hợp dồng giao kết từ xa; hợp đồng cung cấp dịch vụ liên tục và hợp đồng bán hàng tận cửa. Về cơ bản, nội dung các quy định này nhằm bổ sung, làm rõ hình thức, nội dung thỏa thuận và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh cũng như quyền của người tiêu dùng khi thực hiện giao kết trong các mô hình nêu trên.
Theo Ths.Hồ Tùng Bách các quy định trên là cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khi thực hiện các giao dịch có yếu tố riêng, đặc thù, đặc biệt là trong các giao kết liên quan đến hợp đồng cung cấp dịch vụ liên tục như mua, bán điện, nước, dịch vụ viễn thông….
Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của môi trường internet và ứng dụng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã làm thay đổi đáng kể cách thức kinh doanh, làm xuất hiện nhiều mô hình mới, tạo điều kiện cho sự tham gia của đông đảo chủ thể trong quá trình kinh doanh, từ đó, phát sinh nhiều mối quan hệ, nhiều trách nhiệm mới và trong đó, phần lớn đều có tác động trực tiếp tới quyền lợi của người tiêu dùng.
Để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch đặc thù, Ths. Hồ Tùng Bách cho rằng, quá trình hoàn thiện dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) cần nghiên cứu để bổ sung các quy định nhằm giải quyết các vấn đề mà người tiêu dùng gặp phải khi thực hiện các giao dịch đặc thù, cụ thể:
Thứ nhất, xác định rõ các mô hình giao dịch đặc thù và đưa các nội dung này vào dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Trong đó, cần có các quy định điều chỉnh kịp thời các giao dịch trên nền tảng, hoạt động bán hàng xuyên biên giới và bán hàng không tại địa điểm giao dịch thường xuyên.
Thứ hai, mở rộng nội dung quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch đặc thù. Trong đó, cần bổ sung quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh khi thực hiện giao dịch đặc thù, bao gồm trách nhiệm về: các thông tin bắt buộc phải cung cấp rõ ràng, chính xác, đầy đủ khi thực hiện giao dịch với người tiêu dùng; thông tin về giá, các thuế, phí có thể phát sinh hoặc các lưu ý, hướng dẫn cụ thể, rõ ràng, dễ nhìn cho người tiêu dùng về cách xác định giá cung cấp hàng hóa, dịch vụ.
Bên cạnh đó, cần quy định bỏ sung trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh khi thực hiện kinh doanh trên không gian mạng (kinh doanh trên nền tảng), trong đó, có bao gồm quy định về: chỉ định, công bố công khai đầu mối liên hệ, người đại diện được ủy quyền phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; chỉ định, công bố công khai đầu mối tiếp nhận, giải quyết các phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng liên quan đến sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, nội dung thông tin trên nền tảng, tiếp nhận và giải quyết khiếu nại của người tiêu dùng đối với các quyết định của nền tảng; xây dựng, công bố công khai quy chế hoạt động của nền tảng cho người tiêu dùng trong đó phân định rõ trách nhiệm của các bên tham gia giao dịch.
Quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh bán hàng không tại địa điểm giao dịch thường xuyên về việc thông báo đến Ủy ban nhân dân cấp xã tại nơi tổ chức trước khi thực hiện các nội dung bắt buộc, trong đó có nội dung về tên, địa chỉ liên hệ, nội dung, phương thức, giá bán và loại sản phẩm, hàng hóa có liên quan của tổ chức, cá nhân kinh doanh.
Thứ ba, tăng cường và hoàn thiện các quy định về bảo vệ thông tin của người tiêu dùng trong các giao dịch đặc thù nói riêng và giao dịch thông thường nói chung.
Thứ tư, trong quá trình hoàn thiện các quy định trên, cần đảm bảo tính thống nhất với một số quy định liên quan đến pháp luật chuyên ngành khác, ví dụ: thống nhất nội dung về khái niệm “nền tảng số”, về xác định chủ thể liên quan đến nền tảng số trong pháp luật về giao dịch điện tử. Cùng với đó, việc hoàn thiện các quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng cần đảm bảo phù hợp với tình hình thực tiễn, không gây phát sinh gánh nặng, chi phí bất hợp lý cho tổ chức, cá nhân kinh doanh.
Ngoài ra, Ths.Hồ Tùng Bách cũng cho rằng, cùng với việc hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức, kỹ năng tiêu dùng cho người tiêu dùng và kêu gọi sự chủ động tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của tổ chức, cá nhân liên quan.
Ths.Hồ Tùng Bách nhấn mạnh, người tiêu dùng được xác định có vị thế yếu thế so với tổ chức, cá nhân kinh doanh trong mối quan hệ mua bán. Vì vậy, việc tăng cường các cơ chế, quy định để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong một số giao dịch đặc thù là phù hợp với nguyên tắc, chính sách của Nhà nước, phù hợp với xu hướng quốc tế và nhằm điều chỉnh kịp thời các vấn đề phát sinh trong một số mô hình giao dịch mới, có yếu tố riêng biệt. Để thực hiện mục tiêu này, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan cần tiếp tục có các nghiên cứu, đánh giá, trao đổi cụ thể, tham khảo rộng rãi các kinh nghiệm quốc tế để có thể đưa ra các giải pháp không chỉ giải quyết các vấn đề đã phát sinh mà còn cần đảm bảo được tính điều chỉnh đối với những thay đổi nhanh chóng của thực tiễn sản xuất, kinh doanh. Trong quá trình xây dựng và thực hiện các giải pháp, cần lưu ý tạo điều kiện để nâng cao năng lực tự bảo vệ của người tiêu dùng, để người tiêu dùng không chỉ là bên thụ hưởng mà cần phải trở thành chủ thể chính, chủ động tham gia vào quá trình bảo vệ quyền lợi tiêu dùng của chính bản thân người tiêu dùng./.