THƯỜNG TRỰC ỦY BAN PHÁP LUẬT THẨM TRA SƠ BỘ DỰ ÁN LUẬT THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ

Toàn cảnh Phiên họp

Dự Phiên họp có đại diện Thường trực một số Ủy ban của Quốc hội; Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng; đại diện Bộ Tư pháp, Bộ Kế hoạch và đầu tư, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội; Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Dân vận Trung ương, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam….

Trình bày Tờ trình Dự án Luật, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng cho biết, việc hoàn thiện pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở nhằm đảm bảo quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân; tiếp tục khẳng định bản chất Nhà nước ta là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, Nhân dân là người chủ của đất nước; Bảo đảm công khai, minh bạch trong hoạt động và trách nhiệm giải trình của chính quyền cơ sở, cơ quan, đơn vị và doanh nghiệp; Cụ thể hóa đầy đủ các chính sách trong đề nghị xây dựng dự án Luật nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập phát sinh trong thực tiễn thi hành quy định của pháp luật hiện hành về thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Về quan điểm xây dựng Luật, thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng có liên quan đến dân chủ ở cơ sở tại Chỉ thị số 30-CT/TW, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII; Kết luận số 120-KL/TW; Thông báo kết luận số 160-TB/TW và các văn bản có liên quan; Bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; Kế thừa, phát triển và hoàn thiện những quy định của pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở đã được thực tiễn kiểm nghiệm là hợp lý, đúng đắn và hiệu quả; Sửa đổi những quy định mà qua thực tiễn cho thấy không còn phù hợp; Bảo đảm phát huy dân chủ gắn với tăng cường pháp chế, kỷ cương xã hội; bảo đảm tính khả thi của dự án Luật.                                                                     

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng trình bày Tờ trình 

Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, Dự thảo Luật dự kiến gồm 6 Chương, 49 Điều, quy định chung về thực hiện dân chủ ở cơ sở; nội dung, hình thức, cách thức thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, trong nội bộ cơ quan nhà nước, cơ quan của Đảng, tổ chức chính trị-xã hội, đơn vị sự nghiệp công lập; trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân trong việc đảm bảo thực hiện dân chủ ở cơ sở và chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của Ban Thanh tra nhân dân.

Tại Phiên họp thẩm tra sơ bộ Tờ trình, Nhóm nghiên cứu- Thường trực Ủy ban Pháp luật cho biết, ý kiến nghiên cứu tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở với những lý do như đã được nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Việc ban hành Luật này sẽ kịp thời thể chế hóa chủ trương phát huy rộng rãi dân chủ xã hội chủ nghĩa với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giảm sát, dân thụ hưởng" đã được đặc biệt nhấn mạnh trong Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, cụ thể hóa quyền làm chủ của Nhân dân được quy định trong Hiến pháp năm 2013, trên cơ sở đó góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân.

Về hồ sơ của dự án Luật, ý kiến Nhóm nghiên cứu đánh giá hồ sơ dự án Luật đã được chuẩn bị khá công phu, nghiêm túc. Đối chiếu với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hồ sơ dự án Luật cơ bản đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định. Mặc dù trong dự thảo Luật có một số nội dung giao Chính phủ hoặc các Bộ quy định chi tiết, nhưng trong hồ sơ chưa có dự thảo các văn ban quy định chi tiết kèm theo là chưa bảo đảm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định về việc thực hiện dân chủ trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị với phạm vi rất rộng nhưng trong Báo cáo tổng kết mới chỉ đề cập đến việc thực hiện dân chủ trong nội bộ cơ quan hành chính nhà nước. Mặt khác, tại Tờ trình số 56/TTr-CP, Chính phủ đã nêu một số bất cập, hạn chế trong thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp nhưng chưa có biện pháp khắc phục; một số nội dung trong báo cáo đánh giá tác động còn chung chung. Do đó, đề nghị Chính phủ và Cơ quan soạn thảo tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các nội dung này trước khi trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

Đi vào cụ thể một số vấn đề về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, đối với những nội dung chính quyền địa phương cấp xã phải công khai, qua rà soát, ý kiến của Nhóm nghiên cứu nhận thấy, ngoài kế thừa các quy định tại Điều 5 của Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn thị Luật Tiếp cận thông tin, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Đất đai, Luật Đầu tư công... và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành đều có quy định việc công khai thông tin trên một số lĩnh vực cụ thể. Do đó, đề nghị cần ra soát kỹ lưỡng các luật và văn bản pháp luật có liên quan để chỉnh lý dự thảo Luật cho phù hợp, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Về sáng kiến đề xuất của Nhân dân, ý kiến Nhóm nghiên cứu cho thấy, dự thảo Luật quy định hình thức sáng kiến Nhân dân chỉ áp dụng đối với các công việc khác trong nội bộ cộng đồng dân cư, thôn, tổ dân phố không trái với quy định của pháp luật và phù hợp với thuần phong, mỹ tục và đạo đức xã hội mà không phải là toàn bộ những nội dung do Nhân dân bản và quyết định tại Điều 14 là chưa đầy đủ. Việc thu thập được 10% cử tri tại thôn, tổ dân phố đồng thuận là khó khả thi. Do đó, đề nghị cần tiếp tục rà soát quy định về nội dung này, bổ sung các quy định cụ thể về hình thức để xuất sáng kiến; cách thức thu thập thông tin như thế nào được coi là hợp lệ; cách thức, thời hạn tiếp nhận, xử lý các sáng kiến loại này.

Thảo luận tại Phiên họp, các đại biểu chỉ ra rằng, để thể hiện rõ phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" trong mỗi loại hình thực hiện dân chủ ở cơ sở cần thiết kế theo hướng cùng với việc xác định rõ những nội dung dân biết, dân bản, dân làm, dân kiểm tra, giám sát thì cũng cần quy định luôn các cơ chế bảo đảm cho việc thực hiện dân chủ ở cơ sở và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp trong việc tạo điều kiện để người dân, cán bộ, công chức, viên chức và người lao động thực hiện dân chủ ở cơ sở. Đồng thời, cần có quy định chung về các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở với các tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể.

Đối với thực hiện dân chủ ở cơ sở tại xã, phường, thị trấn, một số ý kiến đại biểu chỉ ra rằng, mặc dù thôn, tổ dân phố không phải là một cấp chỉnh quyền cơ sở nhưng đây là các thiết chế có tính chất tự quản của cộng đồng dân cư, là nơi người dân có thể thể hiện rõ nhất quyền làm chủ của mình. Do đó, đề nghị xem xét xác định thôn, tổ dân phố cũng là đơn vị cơ sở để người dân thực hiện dân chủ ở cơ sở. Đồng thời, về thực hiện dân chủ ở cơ sở trong cơ quan, đơn vị sự nghiệp, vấn đề mấu chốt là phải liệt kê, xác định rõ phạm vi cơ quan, đơn vị như thế nào thì có thể được coi là cơ sở. Tuy nhiên, cách quy định như dự thảo Luật, lấy tiêu chí để xác định “cơ quan”, “bộ phận cơ quan” là “nơi trực tiếp công khai thông tin, tổ chức lấy ý kiến, thực hiện các quyết định và chịu sự kiểm tra, giám sát” để xác định đây là đơn vị thực hiện dân chủ ở cơ sở thì còn khá chung chung và chưa thực sự phù hợp.

Ngoài ra, các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giả tác động kỹ hơn về tinh khả thi của việc ban hành nghị quyết của cộng đồng dân cư. Để đơn giản hóa thủ tục, đề nghị nghiên cứu công nhận cả các hình thức văn bản khác có thể ghi nhận quyết định của cộng đồng dân cư như biên bản cuộc họp; nếu vẫn giữ hình thức là nghị quyết thì quy trình, thủ tục ban hành cần đơn giản, dễ thực hiện để bao đảm tinh khả thi.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng phát biểu kết luận

Kết luận nội dung Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng ghi nhận và đánh giá cao những ý kiến phát biểu thẳng thắn, tâm huyết của các đại biểu; đồng thời khẳng định các đại biểu đã thống nhất cao với sự cần thiết nghiên cứu, xây dựng, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến, tiến tới hoàn thiện Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở để luật hóa các quy định, pháp lệnh, các Nghị định đang hiện hành, điều chỉnh việc thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Cho rằng hồ sơ dự án Luật đã đáp ứng đủ điều kiện để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu các ý kiến của các đại biểu trong phiên họp, tiếp tục hoàn thiện, bổ sung báo cáo tổng kết đầy đủ, đúng phạm vi điều chỉnh của Luật, bổ sung báo cáo đánh giá tác động, quy định chi tiết, đảm bảo chất lượng tốt nhất trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp thứ 9. Đồng thời, đề nghị Nhóm nghiên cứu- Thường trực Ủy ban Pháp luật cần rà soát kỹ hơn các quy định, chủ trương, kết luận, Nghị quyết của Đảng, các luật có liên quan để đảm bảo thể chế hóa đầy đủ và đúng quy định của Hiến pháp, các chủ trương của Đảng liên quan đến công tác thực hiện dân chủ ở cơ sở, đồng thời đảm bảo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật, đảm bảo hoàn thiện báo cáo thẩm tra sơ bộ chất lượng cao.

Cổng Thông tin điện tử Quốc hội trân trọng giới thiệu một số hình ảnh tại Phiên họp:

Nhóm nghiên cứu- Thường trực Ủy ban Pháp luật cho biết, ý kiến nghiên cứu tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở với những lý do như đã được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Tán thành sự cần thiết ban hành Luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa đề nghị nên xác định rõ vị trí pháp lý của cộng đồng dân cư, đảm bảo tính khả thi khi thực hiện.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Xã hội Lò Thị Việt Hà cho rằng cần có quy định chung về các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở với các tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể.

Đánh giá cao sự chuẩn bị hồ sơ của Cơ quan soạn thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Ngô Trung Thành cho rằng cần làm rõ việc mở rộng dân chủ trực tiếp như thế nào khi luật được thi hành.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Lê Anh Tuấn đề nghị rà soát thêm về giải thích từ ngữ, tên Chương, Điều để đảm bảo tính logic, chặt chẽ.

Phó Trưởng Ban Dân nguyện Lưu Bình Nhưỡng đề nghị làm rõ nội hàm một số khái niệm nêu trong Dự án Luật 

Phó trưởng ban Dân vận Trung ương Nguyễn Lam nhấn mạnh dân chủ phải gắn liền với kỷ luật kỷ cương, phải đảm bảo thể chế hóa các quy định của pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu các ý kiến của các đại biểu trong phiên họp, tiếp tục hoàn thiện, bổ sung báo cáo tổng kết đầy đủ, đúng phạm vi điều chỉnh của Luật, bổ sung báo cáo đánh giá tác động, quy định chi tiết, đảm bảo chất lượng tốt nhất trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp thứ 9./.