Toàn cảnh phiên họp
Tiến tới xóa bỏ cơ chế Bộ chủ quản
Theo Báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIV về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học, đại diện Ban soạn thảo- Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ GD & ĐT Nguyễn Thị Kim Phụng cho biết, đối với các quy định liên quan đến quản lý nhà nước đối với GDĐH, Bộ GD & ĐT đã tiếp thu ý kiến đề nghị chế định phân biệt rõ vai trò, thẩm quyền của cơ quan chủ quản với cơ sở giáo dục đại học, nghiên cứu xóa bỏ cơ chế cơ quan chủ quản trường đại học.
Dự thảo Luật quy định theo hướng giảm vai trò của cơ quan chủ quản để thực hiện tự chủ đại học trên nguyên tắc phân định rõ giữa quản lý Nhà nước với quản trị đại học của các trường, trao quyền cho hội đồng trường, hội đồng quản trị để thực hiện tự chủ đại học (khoản 9, 11 Điều 1 Dự thảo Luật). Những nội dung liên quan đến cơ quan quản lý Nhà nước về GDĐH và Bộ chuyên ngành, Dự thảo Luật đã quy định thuộc thẩm quyền của Chính phủ (khoản 33 Điều 1 Dự thảo Luật).
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng Phan Thanh Bình phát biểu tại phiên họp
Bên cạnh đó, giảm thiểu sự quản lý của nhà nước thông qua việc quy định các chuẩn chất lượng để các trường chủ động thực hiện (sửa đổi, bổ sung các Điều 11, 33, 36, 45 về đào tạo; Điều 52 về kiểm định Luật GDĐH hiện hành); quy định quyền tự chủ, trách nhiệm giải trình của cơ sở (sửa đổi, bổ sung Điều 32 Luật GDĐH hiện hành).
Đại diện Ban soạn thảo cho biết, quản lý nhà nước về GDĐH là thống nhất. Dự thảo Luật đã quy định rõ hơn về phân công và phân cấp trong GDĐH (sửa đổi, bổ sung Điều 68 Luật GDĐH hiện hành).
Trên cơ sở tiếp thu ý kiến đề nghị đẩy mạnh phân cấp, Nhà nước quy định tiêu chuẩn, tiêu chí theo chuẩn mực chung đối với GDĐH để người học, xã hội có cơ sở đánh giá, Dự thảo Luật đã chỉnh lý theo hướng quy định rõ các chuẩn đối với GDĐH như: Chuẩn chương trình đào tạo (khoản 19 Điều 1), Chuẩn giảng viên (khoản 27 Điều 1). Đó cũng là cơ sở để kiểm định chất lượng, kiểm tra, thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm. Đồng thời, Dự thảo Luật hoàn thiện các quy định liên quan tới phân cấp quản lý trong GDĐH (khoản 9, 11, 32 Điều 1 Dự thảo Luật).
Tiếp thu ý kiến về việc huy động các nguồn lực; các trường đại học có quyền quản lý, sử dụng các nguồn lực để phát triển trường, Dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng phân cấp, phân quyền rõ đối với từng loại chủ thể tham gia GDĐH và quy định theo hướng tiến tới xóa bỏ cơ chế bộ chủ quản.
Quy hoạch mạng lưới cơ sở GDĐH phù hợp với Luật Quy hoạch
Về quy hoạch mạng lưới, đại diện Ban soạn thảo cho biết, tiếp thu ý kiến đề nghị xem xét tái cấu trúc mạng lưới cơ sở giáo dục đại học cho hiệu quả, tiết kiệm theo hướng sáp nhập, giải thể những cơ sở yếu kém; xây dựng quy hoạch tổng thể mạng lưới các cơ sở giáo dục đại học, bao gồm cả trường công lập và ngoài công lập theo hướng giảm các trường công lập, tăng các trường ngoài công lập; quy định rõ việc quy hoạch mạng lưới cần gắn với chiến lược phát triển nguồn nhân lực, căn cứ vào nhu cầu nhân lực của xã hội, nhu cầu phát triển của đất nước và phải căn cứ vào điều kiện, yếu tố liên quan (vị trí địa lý, tính đặc thù, ngành nghề đào tạo, dự báo nhu cầu nhân lực,…) khi cho phép thành lập trường ở một địa phương, vùng địa lý kinh tế cụ thể.
Đại diện Ban soạn thảo- Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, Bộ GD & ĐT Nguyễn Thị Kim Phụng trình bày Báo cáo tại phiên họp
Đồng thời đề nghị sắp xếp lại mạng lưới các cơ sở giáo dục đại học cho phù hợp, tránh chồng chéo; trong quy hoạch mạng lưới phải bao gồm cả trường ngoài công lậ ; yêu cầu địa phương phải quy hoạch quỹ đất dành cho giáo dục đại học; quy hoạch lại mạng lưới các trường sư phạm theo vùng, tập trung đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng đào tạo, các địa phương không mở trường đại học sư phạm, nội dung quy hoạch mạng lưới các cơ sở GDĐH, Điều 11 Luật GDĐH hiện hành đã được chỉnh sửa, bổ sung các nội dung này để phù hợp với Luật Quy hoạch
Hoàn chỉnh quy định về xếp hạng cơ sở GDĐH
Về phân tầng, xếp hạng, Báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình của cơ quan soạn thảo nêu rõ: có một số ý kiến đề nghị bổ sung quy định bắt buộc cơ sở giáo dục đại học phải tham gia xếp hạng để làm căn cứ cho người học lựa chọn cơ sở đào tạo và cơ quan quản lý nhà nước thực hiện đánh giá năng lực của các trường và phải công khai kết quả xếp hạng; đề nghị quy định xếp hạng đại học theo chuyên ngành để tạo điều kiện cho người học và xã hội tham khảo thông tin và đánh giá chất lượng đào tạo của nhà trường.
Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Nguyễn Thị Mai Hoa phát biểu tại phiên họp
Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị xem xét lại quy định xếp hạng cơ sở sơ sở giáo dục vì khó khả thi; đề nghị làm rõ tư cách pháp nhân tổ chức xếp hạng, thẩm quyền cấp phép, thẩm quyền cấp chứng nhận; thay “khuyến khích” bằng “từng bước” tham gia xếp hạng các trường khu vực, quốc tế tại khoản 2 Điều 9; đề nghị không coi việc xếp hạng như là công cụ quản lý của Nhà nước; không nên đưa tiêu chí xếp hạng vào Luật; cân nhắc về quy định thẩm quyền của Chính phủ trong việc quy định điều kiện của tổ chức xếp hạng vì xếp hạng không nằm trong danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo quy định của pháp luật về đầu tư; cân nhắc bỏ thẩm quyền công nhận xếp hạng trong Luật; đề nghị cơ quan Nhà nước không tham gia vào việc xếp hạng đại học; đề nghị làm rõ tiêu chí xếp hạng do Nhà nước đặt ra hay do cơ sở giáo dục đại học tự xếp hạng
Tiếp thu các ý kiến này, Dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng sửa đổi tên Điều 9 Luật GDĐH hiện hành thành “xếp hạng cơ sở GDĐH”, hoàn chỉnh quy định về xếp hạng để tạo động lực cạnh tranh, nâng cao chất lượng GDĐH. Dự thảo Luật cũng tiếp thu các ý kiến, chỉnh lý theo hướng quy định cho phép các pháp nhân độc lập thực hiện xếp hạng theo xu hướng quốc tế, không quy định cơ quan nhà nước thực hiện xếp hạng như Luật GDĐH hiện hành (khoản 4 Điều 1 Dự thảo Luật).
Ưu tiên ngân sách phát triển một số cơ sở GDĐH mang tầm quốc tế
Về trách nhiệm của Nhà nước, Báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình cũng cho biết, tiếp thu các ý kiến đề nghị cần quan tâm đến đối tượng có thu nhập thấp, phải hình thành các quỹ nhà nước cho những người có thu nhập thấp vay để theo học đại học; có hệ thống học bổng cho người thu nhập thấp có thể theo học đại học.
Bên cạnh đó, đề nghị cần quy định trách nhiệm của Nhà nước trong đầu tư cho giáo dục đại học chất lượng; thiết kế những chính sách đặc thù trong bối cảnh hội nhập tại Điều 12. Đề nghị có cơ chế xây dựng một số cơ sở giáo dục đại học trọng điểm tầm khu vực và thế giới.
Các đại biểu tại phiên họp
Tiếp thu ý kiến các đại biểu quốc hội về vấn đề này, dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định tại khoản 7 Điều 1 theo hướng Nhà nước có chính sách về đất đai, thuế, tín dụng và các chính sách khác để phát triển GDĐH; ưu tiên đầu tư ngân sách để phát triển một số cơ sở GDĐH, ngành đào tạo mang tầm khu vực, quốc tế và cơ sở đào tạo giáo viên chất lượng cao; phát triển một số ngành, vùng đặc thù để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Nhà nước có cơ chế phân bổ nguồn lực cho GDĐH theo nguyên tắc cạnh tranh, bình đẳng, hiệu quả.
Ngoài ra, Ban soạn thảo cũng đã tiếp thu ý kiến đề nghị Dự thảo Luật cần đưa ra được tiêu chí cụ thể để phân biệt giữa đại học quốc gia với đại học, giữa trường đại học với học viện; Đại học Quốc gia, Đại học vùng để xác định rõ vị trí pháp lý của từng loại hình cơ sở GDĐH. Theo đó, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng sửa đổi, bổ sung các khái niệm về các loại cơ sở GDĐH tại Điều 4 và Điều 7 Luật GDĐH hiện hành.
Bên cạnh đó, tiếp thu ý kiến đề nghị tiêu chuẩn trường đại học có chức năng, nhiệm vụ nghiên cứu, khái niệm về GDĐH đã được sửa đổi, bổ sung tại khoản 1 Điều 1 Dự thảo Luật, theo đó cơ sở GDĐH là cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân thực hiện chức năng đào tạo các trình độ của GDĐH, hoạt động khoa học, công nghệ và phục vụ cộng đồng.