ĐẦU TƯ CÁC DỰ ÁN CÔNG TRÌNH ĐƯỜNG BỘ CAO TỐC: CẦN LÀM RÕ SỰ PHÙ HỢP ĐỐI VỚI CÁC QUY HOẠCH VÀ CĂN CỨ BỐ TRÍ VỐN CHO 03 DỰ ÁN

Toàn cảnh Phiên họp

Nhất trí sự cần thiết đầu tư các Dự án đường cao tốc nhằm cụ thể hóa Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội

Trình bày báo cáo thẩm tra các Dự án xây dựng đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (giai đoạn 1), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhất trí với sự cần thiết đầu tư các dự án này nhằm cụ thể hóa Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030 đã được Đại hội lần thứ XIII của Đảng thông qua. Đồng thời, việc đầu tư các tuyến cao tốc sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các vùng có tuyến cao tốc đi qua, giúp tăng cường việc bảo đảm quốc phòng, an ninh. Một số ý kiến đề nghị cần đánh giá kỹ tính cấp thiết, khả năng bố trí nguồn lực, đánh giá tác động của việc sử dụng vốn đầu tư công triển khai cùng lúc nhiều dự án hạ tầng giao thông đối với lạm phát, khả năng giải ngân, hấp thụ vốn, sự cân đối và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực, năng lực quản lý, nguồn nhân lực, khả năng gây ra tình trạng khan hiếm và tăng giá nguyên vật liệu.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết, các dự án được lập cơ bản phù hợp với Chiến lược, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được Đại hội lần thứ XIII của Đảng thông qua; Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và phù hợp với quy hoạch có liên quan. Tuy nhiên, hiện nay các tỉnh thuộc phạm vi các dự án đang triển khai, thực hiện lập quy hoạch tỉnh, do đó Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị các địa phương cần cập nhật, cụ thể hóa các dự án này trong quy hoạch tỉnh để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống quy hoạch, đặc biệt là việc kết nối thuận lợi cảng biển, cảng hàng không, các khu công nghiệp, du lịch, trung tâm logistics…; lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu, tiết kiệm, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo thẩm tra

Đối với hình thức đầu tư của các dự án Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột và Châu Đốc - Cần Thơ – Sóc Trăng, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy việc Chính phủ đề xuất áp dụng hình thức đầu tư công là phù hợp do các tuyến này có lưu lượng xe chưa cao dẫn tới thời gian hoàn vốn dài, việc đầu tư theo phương thức đối tác công tư là khó khả thi. Đối với dự án Biên Hòa – Vũng Tàu, để bảo đảm được tiến độ cơ bản hoàn thành năm 2025 nhằm khai thác đồng bộ với tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Cảng hàng không quốc tế Long Thành, Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành với đề xuất của Chính phủ trong việc áp dụng hình thức đầu tư công.

Về phương án thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ có các giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt, đồng bộ để nâng cao công tác phối hợp giữa các cơ quan thực hiện và có chế tài gắn trách nhiệm đối với các cấp chính quyền địa phương để bảo đảm được tiến độ hoàn thành các dự án. Đồng thời, Chính phủ cần quan tâm và ban hành chính sách hợp lý và đền bù thỏa đáng đối với người dân bị ảnh hưởng của Dự án, đặc biệt đối với khu vực giáp ranh giữa hai địa phương. Ngoài ra, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định phân bổ chỉ tiêu Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Kế hoạch sử dụng đất quốc gia 5 năm 2021 - 2025 cho Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, do đó đề nghị làm rõ về sự phù hợp nhu cầu sử dụng đất của các dự án và quy hoạch, kế hoạch đất của các địa phương thuộc phạm vi các dự án.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cũng cho biết, việc triển khai thực hiện nhiều dự án đường cao tốc trong cùng một thời gian, trong đó tập trung chủ yếu vào giai đoạn 2022 - 2025 sẽ cần một nguồn lực rất lớn. Do đó, việc triển khai các dự án này sẽ khó bảo đảm tiến độ cơ bản hoàn thành trong năm 2025. Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá đầy đủ về khả năng giải ngân, hấp thụ vốn, sự cân đối và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực, năng lực quản lý, thi công để có giải pháp kịp thời nhằm bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tiến độ, chất lượng cho các dự án này và các dự án quan trọng khác cùng được triển khai.

Về thu hồi vốn đầu tư, Chính phủ dự kiến sau khi các dự án hoàn thành sẽ thực hiện nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn hoàn trả vào ngân sách trung ương. Tuy nhiên, cần làm rõ các dự án này có sự tham gia đầu tư một phần vốn ngân sách địa phương thì có cần phải hoàn trả vào ngân sách địa phương không. Đồng thời, cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án đường cao tốc do nhà nước đầu tư vẫn chưa được ban hành theo yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội và UBTVQH. Ngoài ra, qua giám sát, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy các quy định và tổ chức thực hiện về thu phí tự động không dừng của các dự án giao thông BOT vẫn còn hạn chế, bất cập chưa được khắc phục, do đó có thể ảnh hưởng lớn đến việc thu hút các nhà đầu tư tham gia nhượng quyền thu phí. Vì vậy, đề nghị Chính phủ cần khẩn trương rà soát, sửa đổi, hoàn thiện quy định pháp luật về thu phí để bảo đảm thực hiện thành công việc nhượng quyền thu phí.

Tiếp tục làm rõ sự phù hợp đối với các quy hoạch và căn cứ bố trí vốn cho 03 dự án  

Thảo luận tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí sự cần thiết; cho rằng các Dự án đáp ứng các tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia. Do đó, việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư các Dự án là phù hợp với quy định của pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho ý kiến tại Phiên họp

Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ bày tỏ đồng tình cao với cần thiết đầu tư các dự án này; khẳng định đây là những dự án rất quan trọng đối với các địa phương vùng miền Trung – Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, được cử tri và nhân dân mong đợi.

Quan tâm đến nội dung phân cấp cho địa phương, Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát, xác định rõ phạm vi trách nhiệm của các cơ quan liên quan, của Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải và của các địa phương, trong các mặt xây dựng, vận hành hoặc huy động nguồn vốn, đảm bảo tính thống nhất trong tổ chức thực hiện. Cho rằng việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện cần tương xứng với năng lực, khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, tiến độ phân kỳ đầu tư như dự kiến là chưa đảm bảo tính khả thi. Do đó, cần có sự nghiên cứu, phân tích lỹ lưỡng. Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội lưu ý trong Nghị quyết cần có quy định rõ về cam kết trách nhiệm chính trị, trách nhiệm hành chính của từng cấp về tiến độ thực hiện các dự án này, để gắn quyền hạn với trách nhiệm, đảm bảo hiệu quả dự án.

Về sự phù hợp với quy hoạch và các kế hoạch liên quan, Chủ tịch Quốc hội cho rằng các dự án đường giao thông cần có phân kỳ đầu tư cụ thể theo các giai đoạn 05 năm, vì các dự án này có liên quan đến kế hoạch sử dụng đất, kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch kinh tế - xã hội 05 năm. Do đó, Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải, các bộ, ngành hữu quan và địa phương cần rà soát, xem xét lại tình phù hợp của các quy hoạch mới được ban hành theo Luật Quy hoạch mới. Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị các cơ quan giải trình nghiêm túc vấn đề tính khả thi về vốn, điều kiện chuẩn bị đầu tư, tính khả thi về tổ chức vận hành, thu phí đồng thời cần có báo cáo đánh giá năng lực của các địa phương được phân cấp, và dự kiến cụ thể hạng mục giao cho các địa phương, giải trình làm rõ năng lực của nhà thầu, xác định rõ đơn vị chịu trách nhiệm bảo trì, quản lý, vận hành… để đảm bảo dự án được thực hiện chất lượng, hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu đặt ra.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường phát biểu

Phát biểu tại phiên thảo luận, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cơ bản đồng tình với các nội dung Chính phủ trình, thống nhất nội dung thẩm tra của Ủy ban Kinh tế. Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội phân tích, việc đầu tư xây dựng các Dự án đường cao tốc sẽ mang lại tính động lực trong thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các vùng có tuyến cao tốc đi qua, giúp tăng cường việc bảo đảm quốc phòng, an ninh. Cụ thể, kết nối tuyến cao tốc Buôn Ma Thuột- Nha Trang sẽ giải quyết được vấn đề du lịch, kết nối rừng biển; lưu chuyển hàng hóa; thu hút đầu tư; đảm bảo quốc phòng an ninh. Hiện nay các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, chỉ có Tây Nguyên chưa có tuyến đường cao tốc nào.

Thêm vào đó, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề nghị Bộ Giao thông và các đơn vị hữu quan xem xét, xác định rõ hướng tuyến, độ dài tuyến đường. Đây là vấn đề quan trọng để tính hao mòn máy móc, chi phí nhiên liệu khi đưa vào khai thác sử dụng. Bên cạnh đó, cần tiếp tục quy định rõ thêm về vấn đề nguồn vốn đầu tư, vấn đề thu phí hoàn vốn….

Kết luận nội dung Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với sự cần thiết đầu tư 03 dự án, việc đầu tư 03 dự án này phù hợp với chủ trương của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, đáp ứng yêu cầu phát triển. Tuy nhiên, qua thảo luận, còn nhiều vấn đề, nội dung cần bổ sung, làm rõ. Để đủ điều kiện trình Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra, hoàn thiện hồ sơ, Tờ trình, khẩn trương báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến hoặc quyết định phương án phân bổ vốn của Chương trình phục hồi, vốn từ tăng thu tiết kiệm chi năm 2021, vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn chưa phân bổ chi tiết, để có căn cứ phân bổ vốn cho 03 dự án này.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải kết luận nội dung Phiên họp

Cùng với đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ làm rõ sự phù hợp của 03 dự án với các quy hoạch và lưu ý về các vấn đề đã được điều chỉnh hợp lý theo kết luận của Đoàn Giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”. Cần đánh giá kỹ những yếu tố tác động đến việc triển khai dự án để tính toán, thuyết minh, làm rõ thời gian và các cam kết trách nhiệm hoàn thành các dự án, đảm bảo tính khả thi. Nhấn mạnh diện tích đất phải thu hồi trong 03 dự án là rất lớn, liên quan đến nhiều địa phương, làm ảnh hưởng đến nhiều hộ dân, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần báo cáo rõ phương án, giải pháp đảm bảo thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ tái định cư đảm bảo công khai, minh bạch, đảm bảo ổn định cuộc sống của người dân và tiến độ thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát lại các cơ chế, chính sách đặc thù, chỉ đề nghị Quốc hội những cơ chế cấp bách, thực sự cần thiết, tương ứng với việc bố trí các nguồn vốn, không dàn trải chính sách đặc thù, làm phá vỡ tính thống nhất của hệ thống pháp luật, lưu ý phân rõ quyền hạn, cơ chế phối hợp, trách nhiệm của Bộ Giao thông vận tải, các cơ quan liên quan, các địa phương tại từng mức độ thực hiện dự án. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương tiếp thu các ý kiến tham gia, chỉnh lý hoàn thiện dự án, dự thảo các Nghị quyết chủ trương đầu tư, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội để trình Quốc hội trong thời gian sớm nhất. 

Một số hình ảnh tại Phiên họp:

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể giải trình, làm rõ một số nội dung liên quan đến 03 dự án đường cao tốc

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông làm rõ một số vấn đề các đại biểu quan tâm về hình thức đầu tư, phân kỳ đầu tư và tính khả thi của dự án

Từ điểm cầu trực tuyến, đại diện lãnh đạo các tỉnh có tuyến đường đi qua bày tỏ nhất trí cao với sự cần thiết đầu tư xây dựng Dự án; cam kết về công tác bố trí vốn, giải phóng mặt bằng…

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương tiếp thu các ý kiến tham gia, chỉnh lý hoàn thiện dự án, dự thảo các Nghị quyết chủ trương đầu tư, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội để trình Quốc hội trong thời gian sớm nhất./.