KHAI MẠC HỘI NGHỊ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI HOẠT ĐỘNG CHUYÊN TRÁCH LẦN THỨ 5 QUỐC HỘI KHÓA XV: HỘI NGHỊ CÓ Ý NGHĨA QUAN TRỌNG CHO VIỆC HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ LẬP PHÁP CỦA KỲ HỌP THỨ 7
SỬA ĐỔI LUẬT THỦ ĐÔ: RÀ SOÁT KỸ LƯỠNG QUY ĐỊNH VỀ CƠ CHẾ THỬ NGHIỆM CÓ KIỂM SOÁT
Sáng 26/3, Hội nghị Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV thảo luận một số nội dung trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV. Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của các ĐBQH là tiếp tục cho ý kiến vào dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) để trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 7 tới.
Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV.
Quan tâm đến nội dung trên, TS.Trần Văn Khải - Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Nam nhấn mạnh: Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đã được Quốc hội xem xét cho ý kiến lần 1, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến tiếp thu, chỉnh lý. Tuy nhiên, cần tiếp tục làm rõ 2 vấn đề lớn quy định ở điều 25 và 28 của dự thảo Luật.
Theo số liệu tham khảo, hiện thế giới có 73 nước có quy định thử nghiệm có kiểm soát tập trung công nghiệp, công nghệ số vào các lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội. Họ quy định như thế nào, ưu nhược điểm quy định của mỗi nước. Chúng ta đã có nghiên cứu tổng hợp đúc rút kinh nghiệm gì khi vận dụng xây dựng quy định này trong Luật Thủ đô chưa? Các quy định như vậy giới hạn áp dụng cho một địa phương hay trong một lĩnh vực cụ thể?
Điều 25 dự thảo Luật Thủ đô quy định về định nghĩa có chế thử nghiệm có kiểm soát; quy định về phạm vi thử nghiệm, quyền hạn quyết định, giới hạn không gian, thời gian, đối tượng... thủ tục có tính chất bao quát như luật chuyên ngành. Quy định như vậy chỉ áp dụng cho Thủ đô hay có thể trở thành “mẫu” cho luật chuyên ngành về sau vì định nghĩa chung, thủ tục chung … không phản ánh đặc thù hay ưu tiên quyền hạn cho Thủ đô. Như vậy, Quy định Luật Thủ đô dễ xung đột pháp luật chuyên ngành, quy định trước luật chuyên ngành khi chưa có nghiên cứu đầy đủ vì thực tiễn ta chưa làm; trong khi chưa có nghiên cứu kinh nghiệm nước ngoài về vấn đề này và có những giải trình rõ ràng.
Theo đại biểu Trần Văn Khải, hiện nay, Chính phủ cũng mới dự thảo mức Nghị định áp dụng cho lĩnh vực tài chính ngân hàng và chỉ quy định khái niệm về cơ chế, phạm vi, đối tượng ... trong lĩnh vực này và đang lấy ý kiến. Chưa có định nghĩa về cơ chế thực nghiệm có kiểm soát... Như vậy, dễ có xung đột khi Chính phủ xây dựng Nghị định thực hiện trong lĩnh vực cụ thể lại vướng khái niệm chung quy định trong Luật Thủ đô. Không bảo đảm tính thống nhất trong kỹ thuật lập pháp.
TS.Trần Văn Khải - Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Nam.
Theo quy điều 25 thì “Thử nghiệm có kiểm soát có thể bị giới hạn về không gian địa lý triển khai thực hiện; về quy mô thử nghiệm; về đối tượng được tham gia sử dụng công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, tham gia mô hình kinh doanh được thử nghiệm; về số lượng người dùng hoặc các giới hạn cần thiết khác”.
Quy định như vậy không rõ giới hạn vì có những lĩnh vực áp dụng liên quan tới quyền lợi ích của công dân hay quyền con người, quyền bí mật đời tư chẳng hạn ... thuộc phạm vi Hiến pháp quy định sẽ xử lý như thế nào? Có chỗ còn mập mờ, dễ xung đột pháp luật trong những trường hợp cụ thể.
Quy định tại điểm 5: “Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội có quyền quyết định cho miễn trừ áp dụng một số quy định của luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, thông tư của Bộ, cơ quan ngang Bộ trong phạm vi giới hạn thử nghiệm phù hợp với yêu cầu, mục đích thử nghiệm”.
Quy định về Quyền quyết định miễn trừ áp dụng quy định của luật … cho HĐND Tp.Hà Nội là quy định vượt thẩm quyền, nhất là đối với quy định của luật. Theo đại biểu Trần Văn Khải, quy định này cần có các điều kiện cụ thể, lĩnh vực cụ thể mới được thực hiện, tránh áp dụng tuỳ tiện; hay tạo ra cách hiểu, cách áp dụng pháp luật thiếu thống nhất mà nhiều lĩnh vực chỉ do Quốc hội quyết định bằng một đạo luật chẳng hạn lĩnh vực Thuế. Vì vậy, cần sửa quy định điều 25 phù hợp với yêu cầu và thực tế áp dụng ở Việt Nam. Theo hướng quy định cơ chế, phạm vi, điều kiện, giới hạn trong theo từng lĩnh vực phù hợp với điều kiện đặc thù. Không nên quy định chung để có thể áp dụng tràn lan dễ sơ hở.
Chưa có chế tài đủ mạnh xử phạt nghiêm khắc hành vi vi phạm trong lĩnh vực môi trường
Đối với vấn đề bảo vệ môi trường, Điều 28 dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) quy định: Thứ nhất, quản lý và bảo vệ môi trường Thủ đô được thực hiện theo nguyên tắc phát triển bền vững, phát triển kinh tế tuần hoàn và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu gắn với việc duy trì các yếu tố tự nhiên, đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử của Thủ đô; bảo đảm tỷ lệ không gian xanh theo quy hoạch.
Các đại biểu tham dự Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV.
Thứ hai, trên địa bàn Thành phố, nghiêm cấm lấn, chiếm, gây ô nhiễm sông, suối, hồ, ao, đầm, công viên, vườn hoa, khu vực công cộng; chặt phá rừng, cây xanh trái phép; xả chất thải chưa được xử lý đạt tiêu chuẩn cho phép ra môi trường. Việc san, lấp, cải tạo, phục hồi sông, hồ, ao, suối, đầm bị suy thoái, ô nhiễm môi trường phải phù hợp với quy hoạch đô thị, các quy định về kiến trúc, cảnh quan, môi trường của Thủ đô.
Thứ ba, Hội đồng Nhân dân Tp.Hà Nội có quyền hạn và trách nhiệm sau đây…
Tuy nhiên, theo đại biểu Trần Văn Khải, một vấn đề nổi cộm trong chính sách đặc thù hiện nay là chưa có chế tài đủ mạnh xử phạt nghiêm khắc hành vi vi phạm trong lĩnh vực môi trường và những vi phạm từ đạo luật khác tác động đến môi trường như: Quy hoạch, giao thông, chất thải… phát triển khu dân cư, cơ sở sản xuất... gây ô nhiêm môi trường sống hay vấn đề vệ sinh môi trường kém, ý thức tuân thủ quy định bảo vệ môi trường, môi sinh còn thấp, nhiều nơi tình trạng ô nhiêm nặng, nhếch nhác.
Với lý lẽ nêu trên, đại biểu Trần Văn Khải đề nghị cần bổ sung quy định cho phép HĐND Tp.Hà Nội có thể ra quy định về chế tài đủ mạnh để khác phục tình trang xâm hại môi trường mọi nơi, mọi lúc, kéo dài và thiếu ý thức xem nhẹ vấn đề môi trường nhất là ở thủ đô. Nếu không có chế tài nghiêm khắc, kịp thời thì khó thực hiện được những việc khó như dịch chuyển cơ sơ sản xuất lớn, nhỏ gây ô nhiễm môi trường ra ngoại vi trung tâm thành phố.
Trên đây là 2 vấn đề Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến cần xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu vấn đề nêu trên để quy định chặt chẽ hơn, khả thi hơn./.