Thời gian qua, việc xử lý các vấn đề tồn tại của một số dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả, thua lỗ đã đạt được những bước tiến quan trọng, một số dự án trì trệ đã có bước chuyển biến tích cực, có dự án đã hoạt động và kinh doanh có lợi nhuận. Sau hơn 3 năm triển khai Quyết định số 1468/QĐ-TTg của Thủ tướng phê duyệt Đề án xử lý các tồn tại yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ kém hiệu quả thuộc ngành công thương (Đề án 1468), ngày 4/11/2021, Ban chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của các dự án trên thống nhất đưa 5 dự án ra khỏi "danh sách đen" 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả. Tuy nhiên, chặng đường phía trước còn rất nhiều thách thức trong xử lý các dự án yếu kém gắn với điều kiện phát triển thị trường, hướng dẫn doanh nghiệp về pháp lý trong việc xử lý tranh chấp hợp đồng EPC, hay giải quyết khó khăn về tài chính.
Cho ý kiến về vấn đề này, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Phan Đức Hiếu đánh giá cao Chính phủ đã có nỗ lực nhất quán, xử lý tích cực và có hiệu quả đối với các dự án này, giúp hồi sinh một số dự án, tạo ra sản phẩm về mặt kinh tế. Theo Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế, để xử lý các dự án này, cần thống nhất nguyên tắc không có phương án tuyệt đối tốt, mà chỉ có phương án tối ưu để xử lý với mức thiệt hại thấp nhất cho Nhà nước, đem lại hiệu quả tốt nhất có thể; cần tiếp cận vấn đề theo hướng đặt lợi ích của Nhà nước lên cao nhất, giảm thiểu thiệt hại thấp nhất.
Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Phan Đức Hiếu
Tuy nhiên, đại biểu Phan Đức Hiểu cũng cho rằng, với những dự án có thể không có thị trường, không có khả năng, cần tính đến những phương án như phá sản, thu hồi tài sản… Với tư duy của một nhà đầu tư, đó là cách tiếp cận hợp lý. Trên nguyên tắc chung đã thống nhất, cần cá thể hóa, đánh giá kỹ để có phương án tối ưu cho từng dự án.
Bên cạnh đó, đại biểu Phan Đức Hiếu nêu rõ, trong xử lý các dự án này, không thể phá vỡ các nguyên tắc của quản trị doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp hay Luật Đầu tư và sử dụng vốn của doanh nghiệp. Theo đại biểu, khi xử lý các dự án thì tính toán các lợi ích, cơ cấu lại chính bản thân dự án, tiết giảm các chi phí để nâng cao hiệu quả. Thậm chí tính đến cả phương án cơ cấu lại sản phẩm phù hợp, phục hồi đúng sản phẩm ban đầu nếu không có thị trường. Sau khi khôi phục ở một giai đoạn nhất định, chúng ta có thể tạo điều kiện thoái vốn hoàn toàn ra khỏi các dự án. Đại biểu bày tỏ nhất trí cao với cách tiếp cận tối ưu hoá lợi ích theo cả chiều xuôi và chiều ngược, tính đến từng lợi ích cụ thể, giao trách nhiệm cho từng bên có liên quan.
Theo đại biểu, một minh chứng cụ thể cho cách tiếp cận trên là bài toán lợi ích và chi phí. Phân tích sâu về việc giải "bài toán lợi ích và chi phí" trong xử lý các dự án Nhiệt điện Thái Bình 2, đại biểu nhấn mạnh, không nên nhìn nhận lợi ích và chi phí một cách cơ học, chỉ đến khi bán tài sản đi với giá bằng hoặc cao hơn, đó là cách nhìn tĩnh, không động. Với cách nhìn động, bài toán sẽ rất khác với những dự án thực sự không cần thiết, lúc này chấm dứt được càng sớm thì thiệt hại của Nhà nước càng giảm. Nhưng vấn đề khác là phải tính nhu cầu năng lượng hiện nay trong bối cảnh quốc gia. Nếu chúng ta xác định buộc phải có thì rõ ràng bài toán ở đây là chi phí chúng ta bỏ thêm ra và lợi ích quốc gia trong trường hợp này lớn hơn rất nhiều.
Cùng với đó, đại biểu cũng nêu rõ, việc ra quyết định nội bộ của doanh nghiệp nhà nước tốn kém do mất thời gian hơn rất nhiều với doanh nhiệp tư nhân… Chính việc này làm cho chi phí dự án tăng lên bởi thị trường thì thay đổi từng ngày
Đại biểu Phan Đức Hiếu nhấn mạnh, Quốc hội đã có Nghị quyết thực hiện nhiệm vụ kinh tế-xã hội giai đoạn 2021-2025. Thời hạn đặt ra trong Nghị quyết không thể gia hạn tiếp được, nên trong thời gian tới, sẽ có nhiều thách thức với khối lượng công việc lớn, Chính phủ cần có lộ trình rất cụ thể cho nội dung này, cần có sự quyết liệt đến từng dự án, chọn phướng án xử lý nhanh chóng, dứt điểm. Cùng với đó, về tư duy, phải hiểu lợi ích tốt nhất có tính thời điểm. Phải thống nhất về nguyên tắc, phân định quyền, trách nhiệm của các bên liên quan, cam kết tạo ra cơ chế để người thực hiện nhiệm vụ yên tâm. Quan trọng nhất, cần giữ tinh thần quyết liệt để nâng cao hiệu quả giải quyết công việc./.