SỬA ĐỔI LUẬT NHÀ Ở: CẦN CÓ QUY HOẠCH NHÀ Ở XÃ HỘI ỔN ĐỊNH VÀ LÂU DÀI
GÓP Ý VÀO DỰ THẢO LUẬT NHÀ Ở (SỬA ĐỔI): CẦN QUAN TÂM HƠN ĐẾN CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG NHÀ Ở XÃ HỘI
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn
Phóng viên: Thưa đại biểu, một trong mục tiêu sửa đổi Luật Nhà ở là làm thế nào để đa số ngừoi dân được tiếp cận nhà ở với mức gía hợp lý phù hợp với thu nhập. Theo đại biểu vấn đề này đã được quan tâm sửa đổi như thế nào?
ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa : Trước hết, tôi đánh giá cao nỗ lực của cơ quan chủ trì thẩm tra và cơ quan soạn thảo trong việc tiếp thu ý kiến cũng như giải trình ý kiến các vị đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 5. Tuy nhiên qua nghiên cứu, tôi vẫn băn khoăn về việc rà soát, cắt giảm bớt thủ tục đầu tư, hay thủ tục hành chính liên quan đến dự án Nhà ở. Đây là vấn đề tôi nghĩ là rất quan trọng, để đưa giá nhà ở Việt Nam xuống mức phù hợp hơn với thu nhập của ngừoi dân.
Bởi theo đánh giá, năm 2023 tỷ lệ giá nhà trên thu nhập của Việt Nam đứng thứ 14 trong tổng số 107 quốc gia được khảo sát, đứng thứ 11 trong tổng số 38 quốc gia của khu vực châu Á. Theo đó, tính bình quân giá nhà ở Việt Nam gấp 23,5 lần thu nhập 1 năm của hộ gia đình, trong khi đó chỉ số này sẽ là lý tưởng ở mức xung quanh từ 5 đến 7 lần. Thủ tục đầu tư là một trong các nguyên nhân cơ bản làm tăng chi phí dẫn đến giá nhà tăng cao, nhất là ở khu vực đô thị, khu công nghiệp dẫn đến nhà ở ở khu vực này vượt khỏi tầm với của đa số người dân.
Dù dự thảo luật đã cắt giảm, rút ngắn một số thủ tục so với luật hiện hành, tuy nhiên vẫn còn một số thủ tục hành chính có thể tiếp tục được cắt giảm. đơn cử như tại khoản 4, Điều 37 quy định về thông báo đủ hồ sơ bàn giao nhà của cơ quan quản lý nhà ở trung ương hoặc cơ quan quản lý nhà cấp tỉnh theo quy định của Chính phủ. Đây là thủ tục hành chính mới chưa có trong luật hiện hành và có nhiều điểm trùng với thủ tục quy định về văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu theo Luật Xây dựng quy định tại khoản 3 Điều 23 Nghị số 06/2021 của Chính phủ. Khoản 4 Điều 35 dự thảo luật quy định đối với dự án thuộc trường hợp chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời chấp thuận nhà đầu tư theo quy định pháp luật về đầu tư, nếu có nhiều nhà đầu tư đề xuất thực hiện dự án xây dựng nhà ở thì sau khi được chấp thuận chủ trương đầu tư, các nhà đầu tư này có thể ủy quyền cho một nhà đầu tư có đủ điều kiện hoặc thành lập doanh nghiệp hợp tác xã để làm thủ tục công nhận chủ đầu tư. Như vậy, sau khi được chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời chấp thuận các nhà đầu tư các nhà đầu tư vẫn còn phải thực hiện một bước nữa thì mới trở thành chủ đầu tư. Do đó, đề nghị rà soát, đánh giá lại có bao nhiêu thủ tục hành chính đã được cắt giảm, bao nhiêu thủ tục được bổ sung trong dự thảo luật làm cơ sở cho đại biểu Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 6.
Phóng viên: Thưa đại biểu, tại các phiên thảo luận đã cho ý kiến rất nhiều về việc làm sao để phát triển nhà ở xã hội đến đúng đối tượng cần. Về vấn đề này, đại biểu có kiến nghị gì?
ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa: Tham khảo kinh nghiệm quốc tế mỗi quốc gia có mô hình cụ thể khác nhau nhưng tựu chung lại có các chính sách dành cho 3 nhóm đối tượng. Môt là những người không có chỗ ở và không có khả năng tự bảo đảm chỗ ở nhưng không thể sở hữu nhà, không thể thuê nhà thì Nhà nước có nghĩa vụ bảo đảm nơi ở hay chỗ ở, thông qua hình thức cấp chỗ ở miễn phí hoặc hỗ trợ kinh phí toàn bộ để có chỗ ở thông qua thuê hoặc thuê mua. Hai là, những người đã có chỗ ở nhưng chỗ ở chưa bảo đảm điều kiện sinh hoạt hoặc do di cư nên nơi mới chưa có chỗ ở hoặc có nhưng chưa đủ điều kiện thì Nhà nước có nghĩa vụ hỗ trợ kinh phí một phần để có chỗ ở hoặc có chỗ ở mới tốt hơn thông qua mua, thuê hoặc thuê mua. Ba là, những chủ thể khác, đối với nhóm này Nhà nước tạo hành lang pháp lý để các chủ thể được sở hữu thuê nhà theo năng lực tài chính của mình.
Nhóm 1 và nhóm 2 thì có thể gom lại thành nhà ở xã hội, tuy nhiên xét về tiêu chuẩn, chất lượng thì nhà ở của nhóm nhà ở xã hội và nhóm không phải nhà ở xã hội tức là nhóm 3 thì không khác nhau, nếu khác nhau thì khác nhau về quy mô diện tích và các giá trị gia tăng. Ở nhiều quốc gia cùng một căn nhà hôm nay là nhà ở thương mại nhưng hôm sau có thể được nhà nước mua lại để chuyển thành nhà ở xã hội. Điều 83 dự thảo luật đang thúc đẩy sự phát triển của nhà ở xã hội theo cách giảm chi phí đầu vào, đưa ra các ưu đãi đối với nhà đầu tư mà chưa tập trung vào việc tăng cầu, tức là hỗ trợ trực tiếp cho khách hàng như hỗ trợ tiền mua, hỗ trợ tín dụng ưu đãi với lãi suất thấp, dài hạn. Khi số người có nhu cầu được hỗ trợ tăng, cầu mua nhà ở sẽ tăng và thị trường sẽ thu hút chủ đầu tư vào phân khúc nhà ở xã hội này. Vì vậy, ngoài quy định chung tại Điều 115, đề nghị bổ sung thêm một điều quy định về chính sách hỗ trợ cho người thuộc đối tượng mua, thuê mua nhà ở xã hội. Bên cạnh đó, việc quyết định chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở thương mại phải dành một phần diện tích để xây dựng nhà ở xã hội trong dự án thương mại hoặc đóng tiền là chưa phù hợp với quy luật thị trường, tạo gánh nặng cho chủ đầu tư, chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa Nhà nước, thị trường và xã hội.
Phóng viên: Thưa đại biểu, hiện số lượng nhà lưu trú công nhân mới chỉ đáp ứng được hơn 30% nhu cầu, việc huy động nguồn lực ngoài ngân sách để đầu tư xây dựng nhà ở cho người lao động là hết sức cần thiết. Quan điểm của đại biểu ra sao khi bỏ quy định cho phép Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam tham gia xây dựng nhà lưu trú?
ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa: Theo khảo sát đầu năm 2023 của Viện Công nhân công đoàn thì có tới khoảng 90% công nhân di cư phải thuê trọ tại các khu dân sinh với điều kiện chật hẹp, ẩm thấp, không đảm bảo tái tạo sức lao động, không đảm bảo sinh hoạt lâu dài. Trong bối cảnh nguồn lực công còn hạn chế thì việc huy động nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng nhà ở cho người lao động là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, Điều 89, 90 và 95 của dự thảo luật lần này đã bỏ quy định cho phép Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam tham gia xây dựng nhà lưu trú. Đồng thời, tại khoản 3 Điều 18 đưa ra 2 phương án về việc Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cho công đoàn viên, phương án một là cho phép và phương án 2 là không cho phép.
Ở nước ta, công đoàn là chủ thể đặc biệt, vừa là tổ chức đại diện người lao động vừa là tổ chức chính trị xã hội. Công đoàn đang đứng trước thách thức và cạnh tranh lớn, nhất là trong bối cảnh phải thực hiện các cam kết lao động trong các FTA thế hệ mới cũng như chuẩn bị cho việc tham gia các mô hình hội nhập, hợp tác mới. Tháng 5/2022 thì Hoa Kỳ đã khởi xướng khuôn khổ hợp tác kinh tế Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương, đây được coi là vũ khí mới của Hoa Kỳ tại khu vực châu Á Thái Bình Dương, đã có 13 quốc gia khác, trong đó có Việt Nam chúng ta tham gia khuôn khổ này và khuôn khổ này sẽ chiếm 40% GDP toàn cầu, chiếm 28% thương mại hàng hóa toàn cầu. Trong khuôn khổ này có 4 trụ cột, trụ cột thứ nhất về thương mại và trụ cột thứ hai về chuỗi giá trị thì nhấn rất mạnh các tiêu chuẩn về lao động, đây sẽ tạo nên một sức ép lớn cho sứ mệnh và vai trò của Công đoàn Việt Nam.
Tôi đề nghị giữ quy định Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam là một trong các chủ thể đầu tư xây dựng nhà lưu trú công nhân và phải coi đây là trách nhiệm của tổ chức công đoàn. Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam có thể thành lập pháp nhân phi lợi nhuận để đầu tư, quản lý hệ thống lưu trú công nhân, nhà lưu trú chỉ cho thuê với giá ưu đãi đối với đối tượng là thành viên công đoàn đang có quan hệ lao động với những tiêu chuẩn, điều kiện cụ thể. Trong giai đoạn trước mắt, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam ưu tiên nguồn lực để xây dựng nhà lưu trú.
Phóng viên: Xin cảm ơn đại biểu!
