Theo báo cáo viên cho biết, mục đích của Luật Dân quân tự vệ năm 2019 xây dựng dân quân tự vệ (DQTV) vững mạnh và rộng khắp, nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, phục vụ chiến đấu, làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương, cơ sở khi có chiến tranh; cùng với Quân đội nhân dân làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
.jpg)
Toàn cảnh buổi tập huấn về Luật Dân quân tự vệ do Văn phòng Quốc hội tổ chức
Quan điểm xây dựng Luật là nhằm giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý tập trung, thống nhất của Nhà nước đối với DQTV. Thể chế đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ để hoàn thiện hệ thống pháp luật về DQTV, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất trong hệ thống pháp luật, phù hợp với thực tiễn. Khắc phục hạn chế, vướng mắc, bất cập; kế thừa những quy định còn phù hợp của pháp luật về DQTV hiện hành; luật hóa một số quy định trong văn bản dưới luật; bổ sung quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm. Đồng thời, nghiên cứu những ưu điểm, khuyết điểm, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, các nhóm giải pháp, kiến nghị, đề xuất rút ra từ tổng kết thực hiện Luật DQTV; tiếp thu những ý kiến hợp lý của cơ quan, tổ chức, địa phương, cá nhân, chuyên gia, nhà khoa học trong quá trình soạn thảo, bảo đảm công khai, dân chủ, minh bạch, khả thi. Nghiên cứu tiếp thu có chọn lọc việc tổ chức dân quân, dân binh của một số nước trên thế giới, vận dụng phù hợp với điều kiện nước ta.
Về thành phần của DQTV, Luật quy định dân quân thường trực là một trong những thành phần của DQTV (Luật DQTV năm 2009 quy định dân quân thường trực luân phiên trong dân quân cơ động) để khẳng định địa vị pháp lý của dân quân thường trực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới. Luật quy định lực lượng DQTV gồm: (1) DQTV tại chỗ; (2) DQTV cơ động; (3) Dân quân thường trực; (4) DQTV biển; (5) DQTV phòng không, pháo binh, trinh sát, thông tin, công binh, phòng hóa, y tế.
Về thời hạn thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV trong thời bình, Luật quy định thời hạn tham gia DQTV là 04 năm (giữ như quy định của Luật DQTV năm 2009); quy định mới: Dân quân thường trực là 02 năm, vì dân quân thường trực làm nhiệm vụ như hạ sĩ quan, binh sĩ trong quân đội; Dân quân biển, tự vệ và chỉ huy đơn vị DQTV được kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV đến hết 50 tuổi đối với nam, đến hết 45 tuổi đối với nữ để khắc phục tình trạng một số địa phương, cơ quan tổ chức thiếu người tổ chức DQTV.
Về đăng ký công dân thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV, bổ sung quy định lồng ghép đăng ký công dân thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV với đăng ký nghĩa vụ quân sự nhằm cải cách hành chính, tiết kiệm thời gian, nguồn lực của công dân và cơ quan, tổ chức theo tinh thần cải cách hành chính của Đảng và nhà nước.
Về tạm hoãn, miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV trong thời bình, so với Luật DQTV năm 2009, Luật này mở rộng thêm đối tượng được tạm hoãn, miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV để tương thích với Luật Nghĩa vụ quân sự, phù hợp với thực tế và bảo đảm bình đẳng giới, cụ thể: Luật bổ sung thêm 04 đối tượng được tạm hoãn ; 02 đối tượng được miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV. Thôi thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV trước thời hạn, đưa ra khỏi danh sách DQTV (Điều 12). So với Luật DQTV năm 2009, Luật bổ sung 04 đối tượng thôi thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV trước thời hạn. Để khắc phục những vướng mắc, bất cập, nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng DQTV, Luật quy định mới 06 trường hợp đưa ra khỏi danh sách DQTV.
Ngoài ra, về tổ chức DQTV, Luật bổ sung quy định các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển tổ chức Hải đội dân quân thường trực; đây là sự phát triển nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới. Hiện nay, Đảng, Nhà nước đã chỉ đạo Bộ Quốc phòng, bộ, ngành liên quan và một số địa phương ven biển xây dựng các hải đội dân quân thường trực tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới. Đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng để tổ chức lực lượng dân quân biển tham gia khẳng định, đấu tranh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo, bảo vệ ngư dân, phát triển kinh tế biển./.