Toàn cảnh phiên họp
Tham dự phiên họp có: các thành viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội; đại diện Bộ VHTTDL; đại diện Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cùng một số chuyên gia trong lĩnh vực thư viện.
Báo cáo về một số nội dung dự kiến giải trình, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp lần thứ 32 về dự án Luật Thư viện, đại diện Bộ VHTTDL cho biết, căn cứ Thông báo Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp thứ 32 (số 2667/TB-TTKQH tháng 3/2019), ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng và ý kiến tham gia thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Ban soạn thảo đã khẩn trương nghiên cứu và tiếp thu. Về cơ bản các ý kiến góp ý được rà soát và tiếp thu tối đa để chỉnh lý cả về nội dung và kỹ thuật lập pháp như được thể hiện trong dự thảo Luật.
Đại diện Bộ VHTTDL trình bày Báo cáo
Theo đó, dự thảo Luật Thư viện đã bổ sung thể hiện rõ chính sách phát triển thư viện gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, văn hóa, giáo dục, tiến bộ khoa học, công nghệ; thực hiện xã hóa, ứng dụng công nghệ thông tin; bảo đảm cân đối về nguồn lực, cơ sở vật chất, hướng tới nâng cao chất lượng và hiệu quả; đồng thời quy định rõ những hoạt động thư viện được Nhà nước đầu tư, hỗ trợ, khuyến khích tại Điều 4. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng quy định rõ hơn về vị trí, chức năng, nhiệm vụ (Điều 13), việc thành lập của các loại hình thư viện (Điều 9, Điều 10, Điều 11); bỏ quy định về nguyên tắc hoạt động thư viện không vì lợi nhuận và quy định điều kiện thành lập theo mô hình doanh nghiệp (khoản 5 Điều 8); chỉnh sửa Điều 5 theo hướng đưa tên gọi và phân loại thư viện căn cứ vào hình thức sở hữu, chức năng, nhiệm vụ và phương thức hoạt động của thư viện.
Về phí hoạt động thư viện, dự thảo Luật đã chỉnh lý các Điều 18 (khoản 4), Điều 24 (khoản 3), Điều 39 (khoản 2), theo đó phí được sử dụng cho thư viện công lập sử dụng ngân sách nhà nước, giá được áp dụng đối với các khoản thu của các đơn vị ngoài công lập và tổ chức khác. Ngoài ra, dự thảo Luật cũng được chỉnh lý quy định theo hướng cụ thể, rõ ràng hơn trách nhiệm của từng Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các cấp; bố cục bảo đảm hài hòa giữa quản lý nhà nước về thư viện và hoạt động thư viện của tổ chức, cá nhân, người sử dụng thư viện... Đồng thời, chỉnh lý nhiều điều, khoản để bảo đảm thống nhất trong dự thảo Luật, phù hợp với Tờ trình của Chính phủ.
Về bảo đảm nguyên tắc không làm tăng tổ chức và biên chế theo tinh thần Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, đại diện Bộ VHTTDL cho biết, dự thảo Luật đã có nhiều quy định thể hiện việc thành lập thư viện không làm tăng tổ chức và biên chế, thực hiện đúng Nghị quyết của Đảng. Ví dụ đối với thư viện công cộng, việc quy định sử dụng cơ sở vật chất có sẵn để kiện toàn thư viện cơ sở, luân chuyển và tiếp nhận, tích hợp các nguồn vốn tài liệu từ thư viện cấp tỉnh, huyện được quy định định tại khoản 3 Điều 28, điểm c khoản 2 Điều 49 giúp không phát sinh tổ chức, biên chế. Bên cạnh đó việc thực hiện Luật Thư viện với những quy định đảm bảo liên thông, chuẩn hóa sẽ giúp giảm về nhân lực và chi phí cho các thư viện.
Đối với đề nghị hoàn thiện, nâng cao chất lượng hồ sơ trình dự án Luật, đại diện Bộ VHTTDL cho biết, Ban soạn thảo dự kiến sẽ bổ sung trong Báo cáo giải trình tiếp thu chỉnh lý dự thảo Luật nội dung về đánh giá tác động của việc sắp xếp mạng lưới thư viện, tổng kết đánh giá về người sử dụng thư viện trong những năm qua. Nội dung này sẽ góp phần làm rõ các yêu cầu cụ thể của đảm bảo nguyên tắc lấy người sử dụng thư viện là trung tâm; việc thành lập thư viện công cộng ở các cấp; việc thành lập thư viện ở các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và việc Nhà nước đầu tư phát triển mạng lưới thư viện công lập.
Đại biểu phát biểu tại phiên họp
Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng cho rằng, Ban soạn thảo cần nghiên cứu, kết cấu lại dự thảo luật cho hợp lý: bổ sung các quy định về người đọc, xác định rõ các quyển cơ bản của người sử dụng thư viện mà Nhà nước, thư viện phải bảo đảm; bổ sung các quy định tạo hành lang pháp lý cho thư viện phát triển; giảm các quy định về thủ tục hành chính, một số quy định mang tính chất nghiệp vụ chuyên môn sâu. Bên cạnh đó, nghiên cứu, bổ sung các quy định nhằm tạo điều kiện phát huy vai trò của các tổ chức xã hội-nghề nghiệp về thư viện trong việc tư vấn và thực hiện trong một số nội dung của hoạt động thư viện trong đó tập trung: liên thông, xây dựng đội ngũ làm công tác thư viện, đánh giá hoạt động thư viện, hợp tác quốc tế....; phân biệt điều kiện thành lập giữa thư viện công lập và ngoài công lập (đặc biệt chú ý điều kiện về tài chính, nhân lực và trụ sở); điều kiện thành lập thư viện tư nhân có phục vụ cộng đồng cần thông thoáng để khuyến khích loại hình thư viện này phát triển. Cụ thể hóa các điều kiện thành lập thư viện ngay tại Luật.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Hoàng Thị Hoa đề nghị, Ban soạn thảo cần nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo Luật Thư viện những quy định để thúc đẩy sự phát triển của thư viện số như: nghiên cứu - đào tạo - đầu tư cho nguồn nhân lực thư viện số, đầu tư tài chính và phát triển các dự án thư viện số dùng chung để tiết kiệm ngân sách nhà nước; thúc đẩy vai trò nghiên cứu – đào tạo thư viện số của các đơn vị đào tạo; vai trò của Hội - Liên chi hội thư viện . . .
Nhiều ý kiến cho rằng, hiện nay các thư viện của Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn trong vấn đề số hóa tài liệu vì quyền hạn số hoá tài liệu có trong thư viện chưa được quy định cụ thể. Do vậy, dự thảo Luật Thư Viện cần chỉ rõ và khẳng định quyền được số hoá tài liệu của thư viện. Đây là điều kiện quan trọng để xây dựng và phát triển thư viện số, tạo điều kiện cho người dùng được tiếp cận với tài liệu số. Do vậy cần cân nhắc, nghiên cứu bổ sung các quy định về bản quyền như: Quyền được phép số hoá các tài nguyên thông tin của thư viện và tạo mọi điều kiện để bạn đọc thư viện có thể tìm kiếm, khai thác và sử dụng được các tài nguyên số hoá đó; quy định cụ thể về những điều được làm đối với tài liệu mua ở nước ngoài (được tải về, lưu trữ và chia sẻ ở mức độ nào)...
Phát biểu kết thúc phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Phan Thanh Bình đề nghị Bộ VHTTDL tiếp thu các ý kiến góp ý tại phiên họp; nghiên cứu, làm rõ hơn các quy định về quản lý nhà nước và chính sách đối với hoạt động thư viện ngay trong dự thảo Luật. Đồng thời rà soát từ ngữ, hoàn thiện kỹ thuật lập pháp, đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.